Uyt-spanningen

[p. 101]

20
Jesus Coningrijck bespott,
Of Aandagt op Joh. 19:2.

Wat segt gy Godloos rot! is Jesus croon van doornen?¹
Sijn Scepter van een ried/ of van nog broser aard?²
Sijn purper spottens waard?
En toetst gy aan dien ys'ren rots u glase hoornen?⁴
Gy dwaalt; ick sie eerlang u trotse magt in duygen:⁵
Dat Coningrijck behoudt u/ of den doot-steeck geeft;^6-8
Dies onderworpen/ leeft/^6-8
Of wagt in tegenstand den crack in plaats van buygen.^6-8
Maar wilt gy tegenstaan? hoor my ick sal u leeren/⁹
Daar is een sonden-rijc meer schad'lijk dan den doorn;¹⁰
Toont daar uw magt en toorn;¹¹
Want ydel ist en des u ligter om te keeren:¹²
Een Rijck dat sonder regt sijn regten op wil regten/¹³
Quansuys/ en onder schijn van voorderlijck behoud¹⁴
Van eer/ van vroom/ en stout/¹⁵
En nogtans pleegt sijn onderdanen te bevegten.

23. Lente-maand 1659.⁺

Jesus Coningrijck bespott. Leesvers n.a.v. Joh. 19:2, ‘En de krijgsknechten een kroon van doornen gevlochten hebbende, zetten die op Zijn hoofd, en wierpen Hem een purperen kleed om.’

De verontwaardigde inzet (r. 1-3) is de aanloop tot ernstig vermaan aan het adres der soldaten, in taal die hun op het lijf geschreven staat; r. 9-12 bijv. refereert aan Vergilius' AEneis VI, 853: ‘Parcere subiectis et debellare superbos’ (‘overwonnenen die zich gedwee en onderdanig tonen sparen en de vermetele weerspannigen ten onder brengen’). De dichter daagt ze uit tot een andere strijd, tegen het rijk van de zonde.

De karakteristiek ‘boetelied’ (Onstenk (1), 217) is minder juist: de aansporing domineert, ondanks de aanhef, waar de emotie van de dichter zich uit in toornige, maar ook van deernis getuigende vragen. Kenmerkend is de combinatie van hevig gevoel en maniëristisch taalvernuft, bijv. in r. 13, met een knappe annominatio à la Hooft, door Trimp (1), 101-102, ten onrechte als ‘gekunsteld klankenspel’ gekritiseerd. (Annominatio: woordspeling die berust op het bij elkaar plaatsen van homofonen, homoniemen of homografen.)

De strofevorm voegt een variant toe aan de vormen in Jer. de Deckers Goede Vrydag, vgl. de ed. Buitendijk, 63-64.

Lit.: Trimp (1), 30, 79, 101-102, 134, 150; Trimp (3), 81; Onstenk, (1), 217; De Vrijer (1), 125.

1 rot: gebroed, bende

2 een ried: een rietstengel; aard: natuur

4 En beproeft ge op die onwrikbare rots uw tere horens?

5 dwaalt: vergist u; eerlang: weldra

6-8 Dat koninkrijk kan u sparen of doden. Leef dus als onderworpene of reken bij verzet op breken in plaats van buigen.

6-8 Dat koninkrijk kan u sparen of doden. Leef dus als onderworpene of reken bij verzet op breken in plaats van buigen.

6-8 Dat koninkrijk kan u sparen of doden. Leef dus als onderworpene of reken bij verzet op breken in plaats van buigen.

9 Maar (...) tegenstaan: Maar als ge dan een houding van verzet verkiest (...)

10 den doorn: de doornenkroon die Jezus' hoofd verwondt

11 Leef daar uw macht en woede op uit.

12 Want voos is het en daarom voor u makkelijker af te weren.

13 op wil regten: wil oprichten, wil doen gelden

14 Quansuys: quasi; voorderlijck: nuttig

15 (Bijv. bep. bij behoud, r. 14) Van eer, van moed en dapperheid

+ Lente-maand: maart; het datumnummer 23 is waarschijnlijk een zetfout voor 13. Deze tekst is dan geschreven op zondag 13 maart 1659, vgl. De Vrijer (1), 125, Overdenkingen, 68, 75.