Uyt-spanningen

[p. 87]

14b
Jesus verlaten,
Of D. Samuel Doreslaars
Aandagt op Math. 27:45, 46, 47.

Aan my op mijne bedenckingen daar over, 24. Maert 1652.⁺

'k Sag in uw hoogste nood geen meed'ly t' uwer baten,
'k Sag op een vuyle vlugt uw Jong'ren altemaal,²
En hoorde Petrus vlouck by Cajaphas portaal,³
En wist wel dat gy waart van yder een verlaten.

Maar nog en wist ick niet, O! lijden boven maten!
Dat gy verlaten waart van Godt in 's Hemels saal,
En van sijn liefde mogt genieten vonck nog straal;
Ten waar' uw eygen mond die clagt had uytgelaten.⁸

O! Gods verlaten Soon! die my verlater Gods
Met God weer hebt vereent, geeft my mijn rust, mijn rots,¹⁰
Geev my om uwent wil mijn liefste lust te laten.¹¹

Ah! liefste lust mijns Vleeschs, wat vleydt en smeeckt gy my,¹²
Wat bedelt g' om een uyr my nog te blijven by?
Weg! leyder lieve lust! 'k moet lief om liever haten.¹⁴

+ Titel bedenckingen: gedachten, overwegingen

2 vuyle: lafhartige

3 Cajaphas portaal: de voorhof van Kajafas, de hogepriester

8 Ten waar': ware het niet dat, als niet; die clagt: ‘Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij Mij ver|laten?’

10 mijn rust, mijn rots: het is onduidelijk of Christus aangesproken wordt (in vervolg op r. 9a) dan wel of de woorden syntactisch op een lijn staan met mijn liefste lust (r. 11); in het laatste geval in rust ‘vleselijke rust’ en rots ‘vastigheid die de zondige mens in aardse dingen zoekt’.

11 lust: begeerte, genot

12 smeeckt: synoniem van vleydt

14 leyder: helaas!; lief: wat mij lief is; om liever: om der wille van wat beminnenswaardiger is

[p. 88]

Jesus verlaten. Sonnet van de hand van ds. Samuel Doreslaar n.a.v. L.'s preek op 24 maart (een week voor Pasen) 1652 te Delft gehouden. Het is de pendant van tekst 14a en in reactie daarop geschreven. W.A.P. Smit heeft in 1953 als eerste betoogd, dat Jesus verlaten niet als een gedicht van L. mag worden beschouwd. Mogelijk heeft L. het in de editie 1678 in romeinse letter laten afdrukken om uit te laten komen dat het niet van zijn hand was. Samuel Doreslaar, zoon van een Enkhuizense predikant, stond van 1648 tot zijn dood op 5 oktober 1652 te Delft. L.'s preek handelde over Mattheus 27:46-47 met de kernwoorden ‘En omtrent de negende ure riep Jezus met een grote stem, zeggende: ELI, ELI, LAMA, SABACHTHANI? Dat is: Mijn God, Mijn God, waarom hebt Gij Mij verlaten?’ Smit herkent in het gedicht de opbouw van de preek: 1. Christus van de mensen verlaten; 2. Christus van God verlaten; 3. om de mens met God te herenigen; 4. (toepassing) wij behoren onze zondige begeerten om Christus' wil vaarwel te zeggen.

Het gedicht is een indrukwekkende representant van de 17de-eeuwse passiepoëzie. Karakteristiek is de synthese van het ‘objectieve’ gebeuren en de gelovige beleving: de ‘ik’ is van meet af voorgesteld als betrokkene, vgl. de aanhef: 'k Sag (...). Het slot is daardoor als ‘toepassing’ ook overtuigend.

Lit.: Buijnsters, 42; NNBW I, kol. 743; Smit, 207-208; Trimp (1), 30, 92-93; Trimp (2), 49; Bronsveld, XVII, 13-14 (T); Proost, 23; De Vrijer (2), 138 (T); Beversluis, 20 (T).