Uyt-spanningen

[p. 85]

14a
Den naackten Jesus,
Of Aandagt op Joh. 19:23.

Aan D. Samuel Doreslaar op sijne Bedenckingen daar over. 19. Maart 1652.⁺

Vermogend Goud, dat om uw glans gepresen¹
Uw Dienaars cluystert/ en had my wel eer:²
Gevangen/ my sal na dees' tijd veel meer³

Den naackten Jesus wesen.

Na dat ick dien had in mijn oog gecregen/
Strax was den Amethijst beswalckt/ en 't sonck⁶
Al wat te voren preuits en pragtig blonck/⁷

Voor 's naackten Jesus segen.

'k Laat hem dien 't lust na groote schatten delven/
'k En wensch geen Scepter nog geen groot gebaar^10-1110
Van Magt/ geen pragtig cleed van Iesus; maar^10-1111

Den naackten Iesum selven.

Wat moogt gy/ Babel/ dus uw heyl vermindren/¹³
En kiest en kust een douck/ een lomp/ een staff/¹⁴
Die Jesus aan die schelmen schonck: en gaff¹⁵

Sig selven naackt sijn kindren.

+ Titel Bedenckingen: gedachten, overwegingen

1 Vermogend: machtig

2 had: hield

3 na dees' tijd: van nu af

6 Strax: meteen; den Amethijst: (versta:) zelfs de amethist (violette edelsteen)

7 preuits: (uitspr. pruits of preuts) trots; pragtig: pralend

10-11 De woorden van Iesus moeten volgens Zwaan ook verbonden worden met Scepter en gebaar; vgl. echter de opsomming van wereldse schatten in de voorgaande regels 1-9 en zie de formulering van het grondthema in de inleiding tot het gedicht.

10 nog: noch; gebaar: vertoon

10-11 De woorden van Iesus moeten volgens Zwaan ook verbonden worden met Scepter en gebaar; vgl. echter de opsomming van wereldse schatten in de voorgaande regels 1-9 en zie de formulering van het grondthema in de inleiding tot het gedicht.

11 pragtig: luisterrijk

13 Hoe kunt ge, Rome (Babel: de r.k. kerk), zo'n afbreuk doen aan uw heil (nl. door de verering van relikwieën, r. 14).

14 kiest: verkiest (boven Jezus zelf); kust: vereert; een douck/ een lomp: een stuk kleed, dat niets anders is dan een vod; L. denkt aan relikwieën die voor stukken van Jezus' kleding doorgaan; mogelijk wordt met een staff de rietstok bedoeld, die Jezus als spotkoning in de hand geduwd werd, vgl. Matt. 27:29.

15 die schelmen: de soldaten; het woord schelmen krijt een contrastaccent, t.o. kindren, r. 16; schonck: (hier:) gunde. Joh. 19:23 zegt dat de soldaten het kleed namen; L. drukt uit, dat Christus dat toeliet: Hij is geen slachtoffer.

[p. 86]

Den naackten Jesus. Leesvers n.a.v. een lijdenspreek van ds. Samuel Doreslaar (overleden 5 oktober 1652), op dinsdag 19 maart 1652 te Delft gehouden over Joh. 19:23, ‘De krijgsknechten dan, als zij Jezus gekruist hadden, namen Zijn klederen (en maakten vier delen, voor elken krijgsknecht een deel) en den rok. De rok nu was zonder naad, van boven af geheel geweven.’ L. zat onder Doreslaars gehoor en reageerde met dit gedicht, dat ongetwijfeld de voornaamste gedachten van de preek samenvat. Doreslaar maakte op zijn beurt het gedicht Jesus verlaten n.a.v. de preek die L. op de volgende zondag in Delft hield, hierna tekst 14b.

Grondthema: alle dingen verliezen hun waarde vergeleken bij de naakt gekruisigde Jezus zelf. De ‘ik’ wijst alles af: goud, edelstenen, schatten, macht en machtsvertoon, zelfs (en juist) Christus' kleed, om Hem zelf alleen als Gods genadegave bij uitstek over te houden. De polemiek met Rome, een verplicht element in de hervormde preek in de 17de eeuw, vloeit hier ongezocht uit de kerngedachte voort: relikwieverering (Christus' kleding!) is voorbijzien aan het eigenlijke heil (r. 13-15).

De strofevorm: drie vijfjambische regels gevolgd door een korte, daardoor nadrukkelijke, driejambische slotregel, die als een refrein het kernmoment van de preek herhaalt.

Lit.: Buijnsters, 42-43; Trimp (1), 30, 91-93, 104-105; Trimp (2), 49; Smit, 207-208; Zwaan, 78; Bronsveld, XVII; Proost, 23, 58; Buijnsters, 42-43 (T); Komrij, 389 (T); Beversluis, 22 (T, 2 str.).