Uyt-spanningen

[p. 83]

13
Afkomsts-spiegel,
Of Aandagt op Ps. 51: vers. 7.⁺

I.

Hovaardig' overmoed! Wat staat gy 't steygrend hert¹

Nog doorgaans heen te tergen/²

Met 't overdenken van uw stam/ en brengt te berd³
Uw Ouders? meent gy so uw naackt ellend te bergen?⁴

+ Melodie: De melodie is mogelijk speciaal voor de Uyt-spanningen gecomponeerd als vervanging van de wereldse wijs ‘De bliksem van Jupijn’ uit o.a. Amsterdams minnebeekje, Amsterdam 1645; vgl. Stronks (1), 420.

1 Wat (...) heen: welke kant op; 't steygrend hert: het omhoog strevende hart

2 doorgaans: voortdurend

3 stam: geslacht

4 Ouders: voorouders; uw naackt ellend: t.w. uw geestelijke armoede, vgl. Openb. 3:17-18; bergen: (i.v.m. naackt:) verhullen, vgl. WNT II, 1877, i.v. ‘bergen’

II.

Gaat voorder climt al op/ tot dat gy d'eerste raackt⁵

(Wat moogt gy u beroumen?)

Uw eerste Vader heeft u 's Duyvels kint gemaackt/⁷
Telt vry u groot geslagt/ 't geslagt sal u verdoumen.⁸

5 voorder: verder (nl. terug in de tijd); al: gedurig; d'eerste raackt: bij de oudste aankomt

7 Uw eerste Vader: uw oudste voorvader, Adam, vgl. Jes. 43:27; 's Duyvels kint: vgl. Joh. 8:44, ‘Gij zijt uit den vader den duivel’; vgl. ook Hand. 13:10 en 1 Joh. 3:10

8 Telt vry: bereken gerust; verdoumen: veroordelen

III.

Com! souckt een andren rang/ daar in gy noemen cunt

Godt Vader/ Christum Broeder;¹⁰

Dat is uw heyl: en 't saat/ dat u hier wert vergunt^11-12
Streckt voor een Vader/ maar voor Leraar oock en hoeder.^11-12

10 Christum Broeder: vgl. o.a. Rom. 8:29, Hebr. 2:11

11-12 Hetgeen uw heil is, en (waarin gij) het kroost dat u hier wordt vergund, tot vader maar ook tot leermeester en beschermer dient.

11-12 Hetgeen uw heil is, en (waarin gij) het kroost dat u hier wordt vergund, tot vader maar ook tot leermeester en beschermer dient.

[p. 84]

Afkomsts-spiegel. Lied op een tekst uit Psalm 51:7, ‘Zie, ik ben in ongerechtigheid geboren, en in zonde heeft mij mijn moeder ontvangen.’ Met deze woorden houdt de dichter een spiegel voor aan mensen die trots zijn op hun afkomst. Via exclamaties (r. 1-4) en ironie (r. 5) komt hij bij de naakte waarheid (r. 7-8). Na deze ontmaskering wijst hij de weg naar een andere ‘stand’ (r. 9-10) en wordt tevens, nu de blik van het voorgeslacht is afgewend, de aandacht gericht op de verantwoordelijke zorg voor het geestelijk en lichamelijk welzijn van het nageslacht (r. 11-12).

De Delftse regentenzoon die L. was, heeft ontzag voor de overheid als Gods dienares, maar koestert geen vrees voor mensen. In dit verband is het van belang te herinneren aan zijn protest tegen het niet noemen van namen in de kerkenraadsnotulen als het bij censuur om lieden van ‘groote qualiteyt’ ging. Hij noemde dat ‘pluymstrijcken’. Vgl. Proost, 150; De Vrijer (1), 16-18. De strofevorm komt ook voor in Jeremias de Deckers Goede Vrydagh (ed. Buitendijk, 79-80, de inleidende strofen van de cyclus; voorts 63-64). Zie ook de teksten 18, 19 en 20 hierna. De eerste woorden van Afkomsts-spiegel fungeren als wijsaanduiding bij tekst 113b Als Sluys weder in het oog quam.

Lit.: Trimp (3), 75-76.