Jelle, in koumelker. 1895-1955

[p. 209]

In brief fan omke Jouke

Omke hie him set ta skriuwen. In bulte die er net oan it briefkfen, mar sûnt Jehannes der in nacht west hie - en Willemke Muoike Wyts bysprongen wie - skreauwen hja hwat faker. En om't Diuwke der efteroan siet, dat Jelle of Jehannes elke kear daelk biskie die, wie it skriuwen noch net oan it sluorkjen rekke, lykas dat sa faek giet.

Omke skreau dat er de hiele skuorre fol ûtfanhûzers hie. Dêr hie er net folle sin oan hawn, mar hy koe der net foar wei. De reed lei fol strie. En om it sigen tsjin to gean, wiene der pakken strie yn lange rigen oer hinne set. Dêr leine hja tusken yn.

Elk hie in pear tekkens, mar dat wiene net fan de bêste. Dêrom hiene hja oer de tekkens hinne ek noch in laechje strie útskodde. Nou koene de minsken har dêr wol waerm sliepe.

It wiene hast allegearre Friezen. Mar ek guon fan Teksel. Hast net ien kaem der frij fan, sa't it like. It wie nou sa fier, dat hja waerden fan 'e strjitte ôf oppakt. By syn buorman wie in dûmny en ek in pastoar. Soks gyng dochs fiersto-fier ornearre Omke. Mar de Dútskers wiene hurd en wreed, namstomear, nou't hja mear tsjinslach krige hiene...

Mei Muoike Wytske en Sibe wie it beide ek goed. Hja sieten al hwat yn noed, mar yn in brief woene hja der net fierder op yngean.

It like der op, dat de Dútskers yn somlike dingen ek wer makliker waerden. Fan 'e hûndert Friezen, dy't

[p. 210]

yn fjouwer skuorren fan it doarpke sliepten, wie in wike-twa letter omtrint de helte forsille.

Harren froulju kamen yn keppeltsjes fan in stik of fjouwer ien of twa nachten to útfanhûzjen. Dêr waerd dan strie foar op 'e bûthússouder ré lein.

En hwat der dan krekt ôfhannele waerd, dat bliek al ridlik gau. De mânlju setten in deimannich letter tsjin 'e joun ôf, meastal yn frouljusklean en ek op in frouljusfyts.

It like mei party nuver. Mar de measte Dútskers lieten har mar stil reizgje. Hja fielden wol, dat hja foar in forlerne striid stiene. Sadwaende makken de measten it harren net to drok mear.

Nammers, der wiene ek inkelde oaren. En as dy flechtlingen pakten, dan waerden dy yn in aparte ploech set. Dy moasten ek arbeidzje as it tige reinde en sa.

Mar it skynde de measten to slagjen om fuort to kommen. Dat gyng dan sûnder harren pompieren, mar de kontrôle skynde ek sa skerp net mear to wêzen.

‘Hwat de Maitiid ris bringe sil?’ Mei dy frage, en mei ‘tige de groetenis fan ús alle trije,’ hie Omke in ein oan syn brief makke.

Jelle en Diuwke wiene bliid mei it brief.

Der stie winliken neat yn, dat hja al net tinke koene, mar hja wisten nou tominsten wer, dat Omke Jouke-en-dy jit soun wiene.

Hja hiene sels ek wol fornaem, dat der stadichoan mear gravers thús komd wiene út Drinte. Mei in frijstelling, hiet it dan. In ‘Ausweiss’. Mar nimmen seach dy frijstelling. En sokke manlju hâldden harren wakker binnendoar.

[p. 211]

Ek wie it wol foarfêst, dat hja nachts allegearre lang net thús sliepten.

Men koe it dus fan tinken wol hawwe, hoe't it der krekt foar stie. Mar de measten fregen nearne nei. En de mannen fan 'e ‘Landwacht’ knypten de eagen ek meastal ticht. It wie wol bikend, dat der party by wiene, dy't de Dútskers lang net skewielje woene yn sok soarte fan dingen.

En miskien wiene der ek wol guon, dy't der op rekkenen, dat de poep it wol gau forlieze soe?

Ek mei it each dêrop koe it better wêze, mar net tofolle lilke minsken to meitsjen.

Lykwols, by de Dútskers en ek by de ‘Landwacht’ wiene ek guon, dy't troch alles hinne wiene.

En by it ‘forset’ like goed. Der waerd ynbrutsen en stellen, allegearre om iten of klean, sa as it hiet. Mar it kaem ek foar, dat de lju, dêr't hja ynbrieken, deasketten waerden.

En soms wiene dat guon, dy't dochs oan 'e ‘goede kant’ stiene.

Dy lêste winter, dat wie hwat.

Spitich, spitich, dat de Ingelsken yn Septimber by Arnhem keard wiene...

Hwant hwat koe der noch net komme?

Hie Omke Jouke ek net skreaun, dat der Dútskers wiene dy't de kij safolle mûlk yn ‘feilichheit’ bringe woene efter de Ryn?

Dat soe sa hurd net rinne, hwant dan kamen de boeren allegearre yn opstân, mar dochs...

Mar kom; it bêste mar hoopje; gjin liuwen op 'e wei sjen. As dy tsjin de doar oan wrame, is it eardernôch om eangst to krijen.