Jelle, in koumelker. 1895-1955

[p. 164]

De slach falt...

Yn April 1940 wiene Noarwein en Denemark troch Dútsklân biset.

‘Krekt op 'e tiid, hwant oars hie Ingelân it dien,’ waerd der sein.

En der binne letter ek ‘biwizen" foar oandroegen. De measten woene der lykwols neat fan leauwe. Fan soks mocht men Ingelân net fortinke, tocht harren. Ingelân wie fan âlds freon fan 'e lytse lannen.

Hwat Dok der fan tochte?, hie Jelle frege.

Mar dy hie net folle sein. Allinne: ‘Der is in sprekwurd: Yn 'e oarloch en yn 'e leafde mei alles...’ In bulte hiene soarch, dat wy nou wolris oan bar wêze koene. Foar Dútsklân en foar Ingelân wie it beide in ding fan bitsjutting, as hja de stripe fan Skiermûntseach oant Flaenderen, of fierder, ta harren foldwaen krije koene...

Eangstme en hope wikselen.

‘Dy forflokte oarloch! As dy greate lannen fjochtsje wolle, dat se de lytse der dan tominsten bûten litte.’ Sa waerd der sein en tocht. Mar...

Jelle hie in kreas kealleboltsje koft foar Diuwke har Omke yn it noarden fan Drinte. Dat wie in Jouke Hiemstra.

Der moast noed fan stien wurde. En dêrom hie Omke Jouke skreaun, oft Jelle it sels net bringe koe?

Mei in greate féwein? Dat kaem wol hwat djûrder, mar as Jelle dan sels mei ried, dan wie der hwat taforsicht op. En dan koe dy dêr in nacht bliuwe. It

[p. 165]

wie ek al sa lang forlyn, dat dy der west hie. En koe Diuwke net mei?

Ja, dat hie Jelle ek tocht. It wie Diuwke har Omke. En hja kaem der ek al nea út.

Mar Diuwke lei der sels fuort it near op.

De kij wiene nou yn it lân. Hja koe it melken wol in pear kear dwaen, en oars koe Willemke ek wol in pear fan 'e lichtste mei melke. Dan koene Jelle en Jehannes togearre mei de fuorman yn 'e kebine. Dêr hie hja foar harsels winliken ek neat gjin sin oan. En foar Jehannes soe it wol in hiele pré wêze.

Nou, dat kaem ek sa út. Allinne Willemke abbelearre efkes tsjin. Dy woe ek wol mei. Mar doe hie Diuwke har hwat útlake.

‘In great fanke yn 'e féwein, dat soe kinne. Mar foar in jongfaem jowt dat gjin pas,’ hie dy sein.

‘Ja,’ nitige Willemke, ‘As it Mem sa útkomt, dan bin ik in jongfaem; en oars in great fanke, is 't sa net?’

Mar yn har hertsje woe hja eins ek wol in jongfaem wêze. Sadwaende wie der net mear oer praet.

En de njoggende fan Maeimoanne wiene hja fuort riden. De fuorman wie deselde joune noch mei de féauto werom komd. En Jelle en Jehannes soene de oare deis op 'e fyts wer del komme. Yn 'e hinnereis hiene hja de fytsen boppe op de auto fêstboun hawn. Omke Jouke wie tige mei it boltsje op 't snjit. En Muoike Wytske wie ek altiten tige gol; in echte float. De soan Sibe wie fan Jehannes syn jierren. It spiet Muoike, dat Diuwke net mei komd wie, mar ja, dan moasten se letter nochris togearre komme. En dan mei de trein oer Grins. It wie nou ek sa'n nuvere tiid. Men wist suver de iene dei net, hwat der de oare deis barre koe.

[p. 166]

En, fansels, as der reboelje kaem, dan wie elk it leafste thús. Mar... it soe ek al nuver treffe, as der nou krekt hwat komme soe...?

Ja, sa tochten hja der allegearre oer.

En ûnder noflik petear fleach de dei fierders om. It wie al oer tsienen, ear't hja op bêd rekken, dy jouns. Jelle en Jehannes sliepten togearre op it bûthúsbêd. It bûthús wie al skjin en it lei dêr best. Jehannes foel dan ek daelk yn 'e sliep. Mar mei Jelle woe it net. It hie yn 'e kebine nochal waerm west. En de hiele dei drok prate en gâns mear kofje en smokerij as ornaris.

Hy wie hyt om 'e holle. De iene tekken hie hy al fan him ôfskoud. Mar sliepe, né hear. En hy lei mar to prakkesearjen.

As Diuwke nou mar gjin lêst mei de kij hie. It iene rier woe him altiten min krije litte. En as it hwat tsjinwjirre, dan kaem de molke net op 'e tiid oan 'e dyk...

Mar ja, dat moat syn hert nou mar ophelje. Kom nou sliepe...

En doe slagge it. In swiere sliep, mei dreamen net to min. Trochwiet fan swit waerd er wekker.

In skoftsje letter slomme er wer yn. Yn syn dreamen siet er wer yn 'e féauto. Jonge, hwat gie dat der snijsum út. Hwat rottele dat reau.

Doe wie it ‘Boem’... Jelle fleach oerein. Mar Jehannes ek. En Omke Jouke rôp: ‘Hja hawwe de brêge springe litten. Nou bin ik bang foar it slimste.’ Efkes letter stiene hja by in tropke mannen.

De slach wie fallen!

‘Dy forflokte poepen, ek!’ sei Jouke-om.

"Hwerom litte dy ús dochs net yn ús wêzen?’