Jelle, in koumelker. 1895-1955

[p. 127]

Dokter syn boadskip

‘Moarn Diuwke!’

‘Forhip, keardel, hwat meitsje jo my dêr kjel! O, nim my net kwea-ôf. Ik seach sa gau net, dat jo it wiene, dokter...’

Diuwke stie drok to waskjen.

En dokter wie efteryn komd en stie doe fuortynienen efter har. En, it wie neffens de minsken in biis.

Grif hie hy der wol aerdichheit oan om Diuwke ris hwat oer it mat to kommen. En nou't Diuwke him mar hwat ôfsnuorre hie, formakke er him tige. Frâl om't hja der sels it meast troch forbjustere wie.

Mar Diuwke striek it sjipsop fan 'e earmen ôf, en sei: ‘Kom der mar yn. Dan meitsje ik gau hwat kofje klear. En ik rop Jelle tagelyk. Dokter hat boadskip oan him, tink?’

‘Ja,’ sei Dok, ‘mar ek oan jo.’ En hy sette syn antlit suver yn tearen.

‘Oan my?’ sei Diuwke. ‘Hwat dan?’

‘Nou ja,’ sei dokter tige earnstich op syn manear. ‘Jo witte wol, Diuwke, it falt foar ús ek net ta op sa'n lyts doarpke, hin? Wy moatte der ek wolris op út wêze om hwat to fortsjinjen. En ik tochte sa, dy jongste fan Jelle en Diuwke is grif ek al in jier of sawn. Miskien is der hast ris wer hwat to rêdden?’ ‘Ei, forhip om my...’

Dok lake tige. ‘Dat is nou de twadde kear al, dat jo my dat tawinskje. Mar wier, wier, Diuwke, jo sjogge der noch út as in jongfaem fan goed tweintich. En

[p. 128]

dan komme sokke tinzen sa mar boppe driuwen. Nou, jo kin jo der noch wolris oer biriede. Mar ik hie nou winliken al in oar boadskipke.

Yn nije wike jowt ús toaniel in joun. Dat witte jo wol fansels. Wy hawwe in tige fleurich stik fan Ime Skuit. En jo witte wol, dy stikken dêr sit dochs altiten ek noch wol hwat yn.

As jimm' nou komme, en Master-en-dy ek, soene jimm' dan Skelte en Pytsje ek meifreegje kinne?

It is foar minsken dy't yn 'e wurkforskaffing arbeidzje, mar heal jild. En it is foar Pytsje in tige skoan ding, as hja der sa ris in kear út komt, hwant dy sit noch fierstofolle to prakkesearjen.

Boppedat, hja prate sa'n joun wer mei de iene en oare. Dêrtroch boargerje hja ek wer hwat mear yn.’ Jelle kaem yn om in kopke kofje, en Dok sei syn boadskip jitteris. Ja, Jelle tocht, dat moast altiten wêze.

‘En wy sitte oars mei Master-en-dy al folle fjouweresom om in taffeltsje. Mar dêr kin ek wol seis om hinne.

As Dok dan soargje wol, dat wy in taffeltsje fan seis krije.’

‘Ja,’ sei dokter, ‘dat sil ik ús skriuwer wol efkes trochjaen. Sels bin ik meast net by it plakbisprekken, hwant dêr haw ik it to drok foar...’

‘To drok?’ sei Diuwke. ‘En ik tochte...’

En doe swei hja ynienen.

‘Nou, hwat tochten jo winliken, Diuwke? Praet jo mar út. Mar net wer sizze fan forhip! hear.’

‘Mei jo praet ik net fierder,’ sei hja. ‘Hjir, stopje de mûle mar mei in stikje koeke.’

Nou, dat barde. En doe't dat noch mei in pântsjefol kofje neispield wie, spile Dok gau fan ruten...

[p. 129]

It hie der earst noch hwat swier ynhongen om Pytsje sa fier to krijen.

‘It is folle better, dat wy ús mar stil efterôf hâlde,’ hie hja ornearre. En yn syn hert tocht Skelte der ek sa oer. Mar dokter hie sein, dat it better foar Pytsje wie. En om't buorfrou dochs net hinne koe, wie Dok der sels hinne roun, om mei har to forpraten, oft lytse Tetsje dêr noch net in nacht komme mocht. ‘Sa'n joun is in medisyn foar Pytsje; sa moatte jo it sjen.’ En dat leaude buorfrou daelk. Hja soe Tetsje yntiids sels ophelje.

En hja hie wurd hâlden.

It wie in tige fleurige joun. Dok iepene de gearkomste mei in wurdmannich. Earst oer it tsjuster, dat ek oer it âlde Fryslân hong, In oantrún, om Fries to wêzen en to bliuwen en de holle net hingje to litten, lyk as dyjingen, dy't gjin leauwe mear hawwe.

En in grapke der by: salang as men sokke oannimlike froulju om jin hinne hie, lykas dizze joun wer it gefal wie, moast dochs elts manminske yn steat wêze om mei moed fierder to gean?

En fuortdalik liet er steande sjonge, it âlde liet:

Hoe ek fan oermacht, need en sé bitrutsen,
Oerâlde leave, Fryske groun -
Nea waerd dy fêste, taeije bân forbrutsen,
Dy't Friezen oan har lân forboun...

Doe wie de sfear der fuortynienen.

Ja, in goede lieder foar sa'n joun, de ynmoaije Fryske sangen, en in toanielstik fan Skuit...

Dan moat it in noflike joun wurde. En Dok hie soarge, dat der op elk taffeltsje in kofjekanne stie mei sa'n kraentsje. En fierders in klûntsjepot mei

[p. 130]

brune klûntsjes der yn. En in boardtsje fol snijde koeke...

Dan wie it daelk, oft men wer dat gefoel hie fan in Sneintomoarn thús, of by Pake en Beppe...

Sintimenteel? Miskien wol. Mar kin in minske dêr bûten? In Hollanner of in Grinslanner miskien. Mar in Fries?

Né, dy kin dwaen, oft hy der bûten kin. Mar yn syn hert libbet eat, dat longert nei soks, lykas in tateberntsje nei memme boarst...

‘Hwat in nocht, hwat in wille hawwe dochs troch de tiden hinne de Fryske dichters, de Fryske toanielskriuwers en de toanielspylders ús jown. Moasten wy dat net mear wurdearje?’ Dat frege Dok by it sluten.

En fan alle kanten waerd stil knikt. Op dy wize utert in Fries him meastal...

Fansels, nei it sluten moasten de measten noch efkes fan 'e flier. Alderearst skotse.

‘En de âlderen binne it earst oan bar,’ hie Dok sein. ‘Nou,’ sei Jelle, ‘dêr hearre wy noch net by, wol?’ ‘O, heden né, jitte lang net,’ andere Master.

En hja gyngen op de stuollen sitten, dy't nou yn in lange rige by it skut lâns set wiene.

Nou, dat sjen nei it skotsen! It wie noch hast moaijer as sels mei to dwaen. Master en Jelle seagen it hear tige oer.

‘Der is net ien by ûnder de sechstich, soe 't wol?’ frege Master.

Né, dat tocht Jelle ek net. En as der roppen waerd: ‘Famkes foar’, dan sloech dat op wyfkes, dy't meastal beppe wiene. Mar harren antlit stie krektlike blier, as dat fan in jongfaem!

Tusken it dounsjen troch, gongele Dok hwat by de

[p. 131]

minsken lâns. Elk krige in fleurich wurdtsje...

‘En hoe is it mei jo Pytsje? Hat it hwat foldien? Ja, ik sjoch it wol! Mar ik moat aenst noch al efkes mei jo dounsje, as Skelte it lije wol, hjer.’ En hy knypeage tsjin Skelte.

Nou, dat gyng oan. En dat holp ek noch mei, om har mei oaren yn 'e kunde to bringen, hwant elk koe Dok fansels. En mannichien moast witte, hokker jong frouminske it dochs wie, dêr't hy mei dounse.

Dy jouns sei Pytsje tsjin Skelte: ‘Hwat is dy Dok dochs in fijne keardel, net? Nei sa'n joun hat men wer moed foar it libben.’

‘Ja,’ sei Skelte, ‘de wurkforskaffing griist my nou net iens mear oan. Sa'n joun stipet ús mear as tsien fleskes stielpillen it ea dwaen kinne.’