Twee boecken vande stantvasticheyt

Regelnummers proza verbergen

[p. 122]

1Het XXIII. Capittel.

2Sommich verhael der wonderlijcke wreetheden 3ende dootslaghen, ende verre te boven gaende 4alle de boosheden des teghenwoordighen tijts.

5‘Maer, segt ghy, heden daechs isser wreetheyt ende 6moordt alsmen noyt ghehoort en heeft.’ Ick weet wel, 7waer af ghy segghen wilt, ende watter laest gheschiet is; 8 maer, Lipsi, ter goeder trauwen, isser sulcx niet hier voor-9tijts gebeurt? Ghy sijt voorwaer ongeleert, ist dat ghijt 10niet en weet, ende quaedt, ist dat ghy u so gheveyst! 11Daer sijn soo veel exempelen, ende so gereet byder handt, 12dat ick schier niet en weet welck kiesen! Kent ghy den 13naem van Sulla, van dien gheluckigen? soo kent ghy dan ^122,13. 14oock sijnen moordigen ende wreeden ban, door den 15welcken hy vier duysent ende seven hondert borghers 16uut één stadt alleen heeft te voren ghegeven ende ver-17nielt. Ende op dat ghy niet en meyndt, dattet maer 18 slecht gemeyn volck gheweest en is, daer waren hondert 19ende veertich vanden raedt onder. Ick swijghe oock 20vande ontallijcke dootslaghen, die door sijn toelaeten ende 21bevel ghedaen sijn; zoo dat Q. Catulus niet te vergeefs 22dit uut en sprack: Met wien sullen wy ten laetsten leven, 23ist dat wy in d'oorloghe dooden die ghewapende, ende 24inden peys d'onghewapende? Ende corts daer naer die 25dry discipelen (ick verstae de Triumviros, oft dry man-26nen), Sullam naevolgende, hebbender oock desghelijcx 27dry hondert vanden magistraet doen dooden ^(w), ende 28noch boven dien twee duysent ridders van Roomen. O 29 boosheden! vande welcke de alsiende Sonne niet bitters 30oft straffers ghesien en heeft vanden Oosten totten Wes-31ten, noch oock sien en sal. Leest (wilt ghy) Appianum 32den Historie-schrijver: ghy sult daer in vinden diveer-33sche ende seer leelijcke gedaenten, vande ghene die hem 34verborghden, vluchten, stonden, uutgetrocken worden, 35de kinderkens ende vrouwen daer om huylende, ende

122,13. van dien gheluckigen: Sulla's bijnaam was Felix.

(w) Appianus teltse also.

[p. 123]

1dierghelijcke. Ick wil selfs te niet gaen, ten sy dat ghy 2segghen sult, dat in dien wreeden ende beestelijcken 3 tijdt alle menscheyt ende beleeftheyt te niet gegaen was. 4Ende dit was noch maer alleen over den Raedt ende Rid-5deren, dat is, over by naer so veel Coninghen oft Prin-6cen. Maer moghelijcken en isser sulcken wreetheyt niet 7ghebruyckt gheweest over het gemeyn volck? Iae 8immers. Siet my eens den selven Sullam aen, die welcke 9vier Legioenen vander wederpartye, die hy trouw belooft 10 hadde, in een sekere plaetse binnen Roome heeft doen 11ombrenghen, te vergheefs biddende om de ghenade sijn-12der bedriegelijcker handt. Ende so het kermen ende 13suchten (van die selfste stervende) die vanden raedts-14huyse ter ooren quam, ende die daer beroert ende ver-15sleghen waren, seyde hy: Mijn heeren, laet ons dit doen: ^{123,15. 123,15.} 16daer worden weynighe oproerighe door mijn bevel ghe-17straft. Ick en weet niet, waer van ick my hier méér sal 18verwonderen: oft dat een mensche dit heeft konnen doen, 19oft segghen. Eyscht ghy noch meer exempelen der wreet-20heyt? hoort. Servius Galba, hebbende in Spaegnien het 21volck van dry steden by een doen roepen, (al oft hy 22hun yet voorhouden wilde van t'gene dat hun profijt 23 mocht aengaen), heeft terstont seven duysent vande 24uut-gheleeste jonghe mannen doen dooden ^(x). Int 25 selfste landt heeft L. Lucinius Lucullus, borghemeester 26sijnde, teghen de beloofte, ghedaen int overgheven eeni-27ger stadt, daer in gebrocht eenen hoop soldaten, ende 28twintich duysent van die borgers ghedoot. Octavianus 29Augustus, soo Perusia ghenomen was, heeft dry hondert 30vande ghene die hun overghegheven hadden, ende vande 31beste ende uutgheleeste van beyde de staten, doen slaen 32 als een offerhande by den aultaer, den welcken opghe-33recht was ter eeren van Julius Caesar ^(y). Antonius Ca-34racalla, vergrampt sijnde op die van Alexandria ter oorsa-35ken van eenige spotternyen, comende in die stadt onder 36 t'dexsel van peys, heeft alle het ionck volck (dat hy op 37een velt by een hadde doen comen) met crijchsvolck om-

123,15. Mijn heeren…: Seneca, De Clementia, I, 12, 2.

123,15. laet ons dit doen: laten wij onze besprekingen voortzetten.

(x) Valerius Max.

(y) Suetonius.

[p. 124]

1ringhelt ende, een teecken ghegheven hebbende, dat tot 2éénen toe omghebracht, ende, gebruyckende dierghelijcke 3wreetheyt teghen d'ander menichte des volcx, heeft die wél 4bewoonde stadt heel ende al uutgeput ^(z). Den Coninck 5Mithradates heeft, door éénen brief, tachtentich duysent 6borgers van Roomen (die in Asien verstroyt waren om 7hun affairen te doen) doen dooden ^(a). Volesus Mes-8salla, wesende stadthouder in Asien, heefter op éénen 9dach dry hondert met de byle (naer hun ghewoonte) 10doen onthalsen ende, wandelende seer hooveerdichlijcken 11onder de doode lichaemen, met de handen op den rugghe, 12heeft gheroepen: ô Conincklijck feyt! ^(b). Ende ick 13en spreke noch niet dan van die ghene, diemen soude 14moghen ongoddelijcke ende boose heeten te wesen; 15maer siet toch eens den Keyser Theodosius aen, die 16gerekent is onder die Christenen te sijn, die door een 17groote boosheyt ende bedroch te Thessalonicen seven 18duysent onnoosele (die hy by een geroepen hadde int 19Theater oft schouplaetse) door sijn crijchsvolck, daer 20 onder ghesonden, heeft gedoot. Ende onder alle boosheyt 21des voorleden tijdts en isser (nae mijn duncken) schier 22niet boosers dan dit feyt. Gaet henen nu, mijn goede 23Nederlanders, ende beschuldicht langher de wreetheyt, 24de wantrouwe, der Princen oft Heeren in desen tijt!

(z) Xiphilinus ende Herodianus.

(a) Valerius ende andere.

(b) Seneca.