Twee boecken vande stantvasticheyt

Regelnummers proza verbergen

[p. 119]

1Het XXII. Capittel.

2De exempelen der pesten ende des honghers 3 vanden voorleden tijt, ende oock van de groote 4Imposten, schattinghen ende roovinghen.

5Maer ghy gaet noch voorts met u clachte, ende voecht 6de peste ende den hongher daer by, de schattinghen 7ende rooveryen. Wilt ghy, dat wijse eens elck besonder 8verghelijcken? maer int corte. Segt my, hoe veel duysen-9den sijnder wel in heel Nederlandt, binnen dese vijf oft 10ses iaeren herwaerts, vande peste ghestorven? Ick meyne 11vijftich duysent, oft ten meesten ghenomen hondert 12duysent. Maer int Joodtsche landt, onder den Coninck 13David, heeft ééne peste alleen, min als op eenen dach, 14tseventich duysent wech ghenomen. Onder de Keysers 15Gallus ende Volusianus, heeft een sterfte (heuren oor-16 spronck hebbende uut Ethiopien) alle de Romeynsche 17landtschappen doorgaen, ende die (vijfthien iaeren lanc 18duerende) ongelooffelijck uutgeput. Ende ick en hebbe 19noyt van meerder peste (t'sy de lanckheydt des tijts 20oft grootte der landen gemerct) ghelesen. Nochtans, de 21wreetheyt ende haesticheyt van een sterfte, die te Con-22stantinopolen regneerde ende de omligghende plaetsen, 23is noch uutstekender, onder den Keyser Justinianus, aen- 24ghesien dat sy met sulcken ghewelt aen quam, datter 25 alle daghe vijf duysent lijcken waren, ende somtijts thien 26duysent. Ick en soude dat nauwelijcx dorven segghen, 27ende selve niet vastelijck ghelooven, ten waere datter 28seer gelooffelijcke ghetuygen selfs van dien tijt af wa-29ren ^(u). Ende d'Africaensche peste en is niet min te ver-30 wonderen, die, begonst sijnde naer het afworpen van 31Carthago, in Numidien alleen heeft acht hondert duysent, 32uutgheroeyt, ontrent den Zeekant twee hondert duysent, 33ende inde stadt van Utica dertich duysent Romeynsche 34crijchslieden, die daer waren ghelaeten tot garnisoen van 35die landen. Wederom in Griecken, onder het rijck van 36Michaël Duca, isser eene geweest, soo straffe (naer dat

(u) Procop. in sijn boeck der oorloghen van Persen.

[p. 120]

1Zonaras schrijft) dat de levende niet ghenoech en waren 2om de dooden te begraven. Ten laetsten, inden tijden 3van Petrarcha (als hy self verhaelt) is sy soo fel in 4 Italien gheweest, datter van duysent menschen de thien 5nauwelijckx overbleven. Nu aengaende den honger: wy, 6oft die van onsen tijden, en hebben voorwaer niet ghe-7sien, ist dat wy sien op het voorgaende. Onder den 8Keyser Honorius isser te Roomen sulcken dierte ende 9ghebreck van alle etenware gheweest, dat den eenen 10 mensche den anderen begonst te dreyghen, ende datter 11openbaerlijc, inde plaetsen daer sy hun oeffenden (Cir-12cus ghenoempt), dese woorden gehoort werden: Stelt 13eenen prijs opt t'smenschen vleesch. Onder den Keyser 14Justinianus. zoo die Gothen Italien verwoesteden, isser 15oock sulcken honghernoot heel Italien door gheweest, 16datter vijftich duysent mannen, inde Marck van Ancona 17alleen, door hongher vergaen sijn, ende dat ghemeyne-18 lijck niet alleenlijck t'smenschen vlees, maer oock de 19vuylicheyt tot spijse gebruyct werde. Twee vrauwen 20(ick heb eenen grouwel, sulcx te vertellen) hadden seven-21thien mans door bedroch snachts doot gheslagen ende 22gheten, ende sy sijn van den achthiensten, die dat ghe-23waer gheworden was, selfs omghebrocht. Ick en verhael 24den hongher niet van Jerusalem, ende die exempelen die 25 yegelijcken genoech bekent sijn. Isser oock wat te seg-26ghen van de schattinghen: ick en loochene niet oft die 27en sijn swaer, die ons hedendaechs op den hals gheleyt 28worden; maer t'is so als ghy die alléén aensiet, ende by 29die van voorledene tyden niet en verghelijckt. Het mees-30tendeel vande landtschappen onder t'Roomsche rijck 31hebben betaelt t'vijfde deel der vruchten van het wey-32landt, ende t'thiende deel van het sayelandt; ende daer 33sijnder gheweest (als Antonius ende Caesar) die de 34Bede van neghen oft thien iaeren op één iaer wel ghe-35 eyscht hebben. Soo Julius Caesar doot gheslaghen was, 36ende de wapenen aenghenomen om de vrijheyt voor te 37staen, elck een borger is bevolen gheweest het vijfen-38twintichste deel van alle sijne goeden uut te legghen, 39ende, dat noch meer is, alle die ghene die vanden raedt 40waren ses Asses (met ons vijf groot) voor elcke tichel

[p. 121]

1die sy op hun huys hadden, het welcke een uutnemende 2schattinge is, ende naer onsen sin niet te gelooven, veel 3 min te gheven. Den Keyser Octavianus heeft van sijn 4vryghelaeten het achtste deel van alle heure goeden 5gheeyscht ende oock ontfangen. Ick laet noch àl staen, 6wat die Triumviri ^(v) ende andere tyrannen bedreven 7hebben, op dat ick met mijn verhalen d'onse niet en 8leere. Maer laet u dat vande Colonien oft verseyndin- 9ghen des volcx als een exempel van alle schattinghen 10 ende rooveryen wesen. Welcke saecke, alsoo sy den 11crachtichsten bandt is gheweest tot bevestinge des rijcx, 12soo en isser oock noyt yet arghers teghen d'ondersaeten 13bedacht konnen worden. De oude hoopen van crijchs-14volcke die werden doorgaens met der woonste gheplant in 15dorpen ende steden, ende d'arme landtsaten werden (op 16eenen ooghenblick tijdts) alle hun goet ende welvaert 17 quijt, sonder yet bestaen oft misdaen te hebben: maer 18voor alle schult was heuren rijckdom ende vette ackers. 19Waer in dat voorwaer een groote diepte aller allen-20dicheden uut herschijnende is. T'is seer allendich, be-21rooft te wesen van sijn gelt; wat ist dan, van sijn ackers 22ende huysen? T'is seer herdt, uut die gedreven te wor- 23den; wat ist dan, geheelijcken uut sijn Vaderlandt? wat 24 oock, van religien ende kercken? Sommighe duysenden 25van menschen werden afghescheurt, de kinderen vande 26ouders, de heeren van hun knechten, de vrauwen van 27huer mans, ende werden verstroyt in diversche landen, 28soo elck nae sijn fortuyne toegecomen ende ghevallen is: 29sommighe in dat dorstich Afriken, ende d'andere (soo 30den Poët hier van selfs segt) in Scythien ende verre ghe- ^121,30.31legene landen. Den Keyser Octavianus heeft, in Italien 32alleen, twee ende dertich Colonias gestelt, ende inde 33andere landtschappen soo veel alst hem belieft heeft. En- 34de so ick wete, is dit het ghene, dat Vranckrijck, ons ende 35Spaegnien meest bedorven heeft.

(v) Caesar, Antonius en Lepidus.

121,30. den Poët: Vengilius, Bucolica, I, 64-66.