Twee boecken vande stantvasticheyt

Regelnummers proza verbergen

9Het XXI Capittel.

10Vande nederlaghen der Griecken ende der Ro-11meynen door doorloghe. Den grooten hoop die 12verslaghen sijn gheweest door sommighe Velt-13heeren. Vande verwoestinge des nieuwe werelts, 14ende d'armoeden der ghevanckenissen.

15Ick en blyve hier niet staende, maer ick gae henen tot 16het Grieckenlandt. Waer in soude ick ordentlijck ver-17 claeren alle die ghevoerde oorloghen, so onder hun als 18met de uutlanders, het soude te lanck wesen ende sonder 19vrucht; maer dàt segghe ick, dat het soo uutgheput ende 20uutghemerghelt gheweest is met het gheduerighe sweert 21der nederlaghen, dat Plutarchus schrijft (twelck ick noyt 22sonder toorn oft verwonderinghe ghelesen hebbe) dat 23het heel landt in sijnen tijt niet machtich en was, dry 24duysent crijchslieden by een te brengen; d'welck noch-25tans voortijts (duerende d'oorloge van Persien) één 26cleyn stedeken van Megaren alleen wel ghedaen hadde. 27O ghy bloeme aller landen, waer sijt ghy ghevallen! ghy 28sonne ende zout aller natien, waer sijt ghy toegheco-29men! Daer en is schier niet één stadt hedens daechs 30in dit selve versleten Nederlandt (die van eenighen 31naem sy) die welcke dat ghetal ionghelinghen, ter oor32 loghen bequaem, niet en soude uutbrenghen. Laet ons nu 33de Romeynen ende Italianen doorsien. Augustinus ende 34Orosius hebben my ontlast van dit pack der vertellin-35ghen: leest ende siet die, ende daer in een zee der

[p. 117]

1allenden. Alleen de tweede oorloghe met Carthago 2heeft in min dan seventhien iaren, in Italien, Spaengnien 3ende Sicilien alleen, boven de vijfthien mael hondert 4duysent menschen (ick hebt wel sorchvuldichlijcken on-5dersocht) omgebrocht ende verslonden. De inwendighe 6 oorloghe van Cesar ende Pompeius, by de dry mael 7hondert duysent. Ende de wapenen van Brutus, Cas-8sius, Sext. Pompeius noch meer. Maer wat verhael ick 9toch d'oorloghen, die van vele ghevoert sijn? Siet: Cesar 10alleen (ô peste ende verderffenisse des menschen ghe-11slachts!) die belijdt ende draechter sijnen roem af, 12datter elfmael hondert ende tweeenneghentich duysent 13menschen in d'oorloge door hem ghedoot sijn, sonder 14daer onder te tellen de ghene die hy ghedoot heeft inde 15inlandtsche ende borgerlijcke oorloghen. Want dese 16 moorden sijn geschiet aen uutlanders, binnen weynighe 17jaeren dat hy in Spaegnien ende Vrancrijck regeerde. 18Maer hier in is noch veel grooter geweest desen anderen 19grooten Pompeius, die inden tempel van Minerva heeft 20doen aenschrijven, datter door hem, soo veriaecht, ver-21slagen, als opghegheven waren eenentwintichmael hon-22dert ende dryentachtentich duysent. Voecht hier nu by 23(believet u) Q. Fabium die hondert ende thien duysent 24 Franchoysen, C. Marium die twee hondert duysent 25Duytschen, ende in later tijden Aëtium, die inde ghe-26denckweerdighe slach van Cataloignen hondert ende 27tweeentsestich duysent Hunnen gedoot heeft. Ende op 28dat ghy niet meynen en soudt, dat in die oorlogen de 29menschen alleen vernielt sijn: tis met de steden dies-30 gelijcx oock ghevaren. Cato Censorius beroemt hem, dat 31hy veel meer steden in Spaegnien inghenomen heeft ^(s), 32 dan hy daghen daer geweest hadde. Sempronius Grac-33chus (ist dat wy Polybius den historie-schrijver ghe-34looven) heeft daer oock dryhondert te niet gebracht. 35Ick meyne dat gheenen tijdt, by menschen ghedencken, 36yet en heeft dat by dese exemplen te verghelijcken is, 37dan den onsen; maer in d'andere werelt ^(t) Eenen

(s) Tot vier hondert toe.

(t) Te weten, by de niewe Indiaenen.

[p. 118]

1cleynen hoop Spaegniaerden vóór een tachtentich jaeren 2ghebrocht sijnde in die woeste ende nieuwe landen, ô 3Godt, wat eenen dootslach ende neerlaghe hebben sy 4daer bedreven! Ick en spreke van d'oorsaken ende t'recht 5 der oorloghen niet, maer alleenlijcken van de daeden. 6Ick mercke dat groot landt, datmen schier voor wat 7wonders soude houden ghesien (ick laet staen ghewon-8nen) te hebben, heel overloopen door een twintich oft 9dertich crijchsluyden, ende hier en daer die ongewapende 10hoopen verslaeghen ende afghekipt worden, als het koren 11met de sickel. Waer sijt ghy, Cuba, die aldermeeste 12 aller Eylanden? ghy, Hayti? ghy, van Lucayen? die ^118,12. 13 hier voortijts met vijf oft ses hondert duysent mannen 14becingelt waert, ende tot sommighe plaetsen nauwelijcx 15vijfthien van dien tot saet overghehouden en hebt. Ver-16thoont u oock hier een weynich, ghy Peru ende Mexico. 17Och, wat een wonderlijck ende deerlijck aensien! dien 18grooten omloop, ende wel te recht ghenoempt d'ander 19werelt, leet verwoest ende verdorven, dan oft hy door 20 t'hemelsch vier afghebrandt waere. Lipsi, dit ver-21treckende beswijckt my mijn memorie ende tonghe, ende 22ick sie dat alle onse dingen hier by maer caff ende (soo 23den ouden Comedieschrijver segt) cleyn calanderkens en ^118,23.24sijn. Ick en spreke hier noch oock niet van die straffe 25wet der slaven; want daer niet lastighers oft herders hier 26voortijts inde oude oorloghen gheweest en is. Den ver-27winner die nam alle vrome ende edele mannen, vrauwen 28 ende kinderen mede ghevanghen; wie weet, oft was om 29in eewigher slavernyen te houden? t'was voorwaer ten 30minsten tot slavernyen. Ende ick bedanckes my wel met 31rechte, dat de voetstappen der selver niet gheweest en 32sijn, oft noch en sijn onder de Christenen. De Torcken 33die ghebruycken wel sulcx; ende daer en is oock niet, 34dat ons die Torcksche regeeringhe schrichelijcker ende 35 onsiender maeckt.

118,12. ghy, van Lucayen: de inwoners van de Bahama- of Lucayoseilanden, ten N. O. van Florida.

118,23. den ouden Comedieschrijver: Plautus, Rudens, 1325.