Twee boecken vande stantvasticheyt

Regelnummers proza verbergen

6Het XV. Capittel.

7D'antwoorde op d'ander voorhoudinge, vande 8 onverdiensten; bewesen dat wy allegader de 9straffe verdient hebben, want wy allegader in 10schult sijn; wie min of meer, seer quaelijcken, 11iae gheensins van een mensche onderscheyden 12konnen te wesen. Dat Godt alleen is, die claer-13lijcken de misdaden siet, ende daerom alder 14rechtelijckste straft.

15‘Maer sommige volckeren, segt ghy my, worden ghe-16straft onverdientlijck ende sonder schult te hebben’; 17want dat is u tweede clachte, oft lasteringe, soo ick die 18beter mach heeten. Onwijs iongman! spreeckt ghy so? 19 wordender ghestraft, dies niet verdient en hebben? 20Waer hebt ghy toch eenich volck gevonden, dat sonder 21schult is? Sulcx van eenighen bysunderen mensche te 22ghevoelen, soude een groot betrouwen, iae vermetent-23heyt wesen; ende ghy en twyfelt niet eens, volckeren 24ende natien te stellen die niet en sondighen? Maer 25valsch ende ydelijck. Want ick wete, dat wy alle son-26 dighen ende ghesondicht hebben; dat wy in smette ge-27boren sijn, in smette leven; ende, op dat ick iocke met 28dien schimpighen Poët, de Hemelsche wapenhuysen en ^100,28.29souden schier niet eenen pijl meer te verschieten hebben, 30waert dat den blixem altijts ghesonden waer gheweest 31op die ghene diet verdienden. Want niet gelijck de vis-32schen int sout water geboren ende ghevoeyt sijn, noch-33tans sonder sout, soo ist te achten dat de menschen sijn 34souden in desen wereltschen modder, sonder bemoddert 35te wesen oft vuyl. Ist nu soo, dat wy allegader in schult

100,28. dien schimpighen Poët: Juvenalis, Satiren, 13, 83.

[p. 101]

1 sijn, waer is dan dit ontschuldighe volck? aenghesien 2dat de straffe altijt seer rechtvaerdichlijcken met de 3schult ghevoecht is. ‘Maer die onghelijckheyt (sult ghy 4segghen) die mishaecht my: dat de sommighe benauwt 5worden die minst misdaen ende ghesondicht hebben, 6d'ander bloeyen ende heerschen diet meest verdient heb-7ben.’ Heel wel! ghy sult, soo ick geloove, Godt de 8 weeghschale sijnder Hemelscher rechtvaerdicheyt uut de 9handen nemen, ende naer uwen sin ende uwe ghewichten 10daer mede weghen. Waer henen streckt toch anders dese 11werdéringhe van ghelijcke oft onghelijcke misdaden, die 12ghy u voor Godt aenneempt? Maer, Lipsi, denckt hier 13twee dinghen. Ten eersten, dat van gheenen mensche 14yemandts anders sonden moghen oft behooren ghewer-15 deert te wesen. Want hoe sult ghy, ô mensche, rechtelij-16cken oft wettelijcken de sonden wichtighen, diese niet en 17kent? bescheeden, diese niet en siet? So ghy my lichte-18lijcken toe staet, tis t'herte alleen dat sondicht door 19t'lichaem ende dese instrumenten der sinnen, maer in 20dier voeghen, dat alle de ghewichticheyt ende swaerte 21des misdaets van daer compt; t'welc so waerachtich is 22dat, ingheval ghy yemant stelt onwillichlijck gesondicht 23te hebben, hy en heeft niet gesondicht. Ist alsoo, hoe 24sult ghy, ick bidde u, de sonde selve doorsien, die huer 25rustplaetse oft heuren stoel niet en siet? Want verre 26 ist dat ghy eens anders sin oft gheest kondt sien, dat ghy 27selfs den uwen niet! Soo is dan dit een groote ydelheyt 28oft vermetenheyt, u selven aen te nemen de schattinghe ende werdéringhe van een dinghen, dat ghy gantsch niet 30ghesien en hebt, oft oock voor u niet te sien en is; dat 31ghy niet en kent, oft te kennen en is. Ten tweeden, 32denckt dit: dat, al waert saecke datter inde straffe ^101,32.33eenige ongelijckicheit mocht wesen, dat hier in nochtans 34niet quaedts oft onrechts en soude geschieden. Niet 35quaets: want het gheschiet ten besten ende ten profijte 36van die selfste die terstont gestraft worden, hoe luttel 37dat sy misdaen hebben. Dat is die goddelijcke liefde; 38 ende die lancsaemheyt is altijt te recht suspect, aenghe-39sien dat haer een swaerder straffe aenhangt. Daer en 40is oock niet onrechts: want, soo ick gheseght hebbe, wy

101,32. dien schimpighen Poët: Juvenalis, Satiren, 13, 83.

[p. 102]

1hebben alle gader de straffinghe verdient; ende daer 2en is nemmermeer soo groote suyverheyt, oock in d'al-3derbeste, oft daer en blyven eenighe plecxkens over, als 4te suyveren ende uut te byten met dit sout water der 5plaghen ende straffen. Daerom, Jongman, laet desen 6 verwerden twist der werdéringhen der schulden varen. 7Ghy en sijt maer een aerdtsch ende laech-rechter: ghe-8vet Godt over, die sal rechtvaerdichlijcker ende waerach-9tichlijcker daer van kennisse nemen, uut sijn opperste 10vierschaele. Hy ist alleen, die aenmercken kan onse ver-11diende schulden; hy ist die, sonder eenighe bedecktheyt 12oft blancketsel der gheveystheyt, de deucht ende on-13deucht in sijn waerachtich gesicht siet. Wie sal hem toch 14bedrieghen, die alle het buytenste ende binnenste tsamen 15doorkijckt? die t'lichaem ende t'herte siet? onse tonghen 16en ghedachten kent? ten laetsten, alle t'ghene datter 17 bedeckt ende ondeckt is? die niet alleenlijcken selfs de 18daet, maer d'oorsaeken ende den voortganck der selver 19claerlijcken insien kan? Thales, hier voortijts ghevraecht ^102,19.20sijnde, oft iemandts onrechte handelinghen voor Godt 21verborghen mochten sijn, antwoorde wèl: Oock niet de 22 gedachten. Maer wy, daer tegen, sijn hier als in een wol-23 cke, die niet alleenlijcken de verborghene schelmstucken 24niet en sien, die onder den rock ende den boesem (somen 25segt) geschieden, maer schier ooc niet die gene, die heel 26openbaer ende int licht ghebrocht sijn. Want wy en sien 27de schult selfs ende hare cracht niet, maer sommighe uu-28terlijcke voetstappen der selver, nu al bedreven ende wech 29vliedende. Sulcke schijnen ons somtijts de beste te wesen, 30die voor Godt de archste sijn, ende ter contrarien de 31verworpene, die voor hem de uutvercorene sijn. Sijt ghy 32 wijs, soo sluyt dan d'ooghe ende snoert den mondt van 33die verdiensten oft onverdiensten. Sulcken donckere sae-34cken en worden niet wel claerlijcken bekent hier beneden.

102,19. Thales: cfr. Diogenes Laërtius, Levens der Wijsgeren, I, 1, 9.