Logo DBNL
Twee boecken vande stantvasticheyt (1948)

Twee boecken vande stantvasticheyt

(1948)–Justus Lipsius–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

8Het XIIII. Capittel.

9Hier by ghetoont, datter veelderley straffinghen 10sijn: sommighe verborghen ende innerlijcke, die 11altijt de quade feyten volghen, ende die de boose 12nimmermeer en ontvlieden; sommighe oock, die 13nae de doot ende nae dit leven comen; ten der-14den, die uutwendighe mede; het welcke àl met 15sommighe doorluchtighe exempelen bevesticht 16 wort.

17Het welck nochtans op dat ghy beter moecht begry-18pen, ende dat ick u eens leyde tot het slot deser saecken, 19staet dit te weten, dat die Goddelijcke straffen dryder-20ley sijn: Innerlijcke, Navolghende, ende Uutwendige. 21 Ick heete d'Innerlijcke te wesen, die het hert ende ghe-22 moet raecken, maer het selve noch int lichaem sijnde, 95,22.23als te weten benautheden, berouwe, vreese, ende duy-24sentderhande knagingen der conscientien. De Navol-25ghende, die het selfste ghemoet ende gheest raecken, 26maer alst nu vry ende van t'lichaem ghescheyden is, 27ghelijck als die straffen ende pynen sijn, de welcke oock 28sommige vande voorouders niet ydelijcken vermoeyt en 29 hebben, dat alle boose lieden nae hen doot toecomen. 30Maer de derde, ende Uutwendighe, die het lichaem 31raecken, oft dat hem aengaet, als aermoede, ballinck-32schap, droefheyt, siecten, ende sterften. Ende ghemeyn-33lijcken soo comen dese alle den boosen toe, door een 34rechtveerdich oordeel Godts; voorwaer altijt d'eerste

1twee. Op dat ick vande Innerlijcke straffen spreke: wie 2isser oyt tot alle boosheyt soo overgheven oft daer in 3 gheconfijt, die in sijn herte gheen dappere gheesselin-4ghen, ende als sommighe steken ghevoelt en heeft, t'sy 5te wyle dat hy sijn boosheyt bedreef, oft meer nae de 6daet? Want voorwaer, de straffe is de volghersse des 7onrechts, als Plato hier voortijts seyde, oft, als Hesiodus 96,7.8waerachtelijcker ende vastelijcker: sy is van eender tijt 96,8.9ende ouderdom. De straffe is by, iae ingheboren in het 10quaet; ende daer en is int leven niet vry oft sorgheloos, 11dan die onnooselheyt Ghelijck als de ghene, diemen 12plocht te cruyssen op die Roomsche maniere, hen cruys 13droeghen, daer sy selfs corts van ghedragen worden, soo 14heeft Godt alle boose menschen dit cruys der conscien-15tien opgheleyt, daer sy pyne ende straffe in ghevoelen 16 eer sy ghestraft worden. Meynt ghy dat dit de straffe 17alleen is, die wy met onsen ooghen sien, ende de welcke 18dit lichaem lydende is? Neen voorwaer: alle dese uut-19wendighe dinghen en raecken ons maer lichtelijck, ende 20voor eenen corten tijt, maer d'inwendighe sijn die ons te 21recht pynigen en smerten. Ghelijckerwijs men siecker 22hout de ghene, die eenighe uutterende oft verdroogende 23sieckte hebben, dan die eenighe andere onstekenheyt oft 24 cortze, hoe wel dat dese nochtans méér haer vertoonen, 25soo sijn de quade oock in meerder pynen, die met eenen 26 tragen ganck gheleyt worden tot haer eewighe doot. 27Den tyran Caligula plach hier voortijts te ghebieden den 96,27.28buel door wreetheyt: Slaet sóó, dat hy ghevoele dat hy 29sterft: t'selfste ghebuert dese, de welcke den buel des 30ghemoets daghelijcx slaet ende steeckt met cleyn 31slaechskens. Ende en laet u van dit ciraet niet bedrie-32ghen, oft door d'omliggende macht ende rijckdom; want 33sy en sijn dies niet te meer gheluckich oft salich dan 34soodanighe ghesont sijn, die met haer cortze oft flerecijn 35op een purpuren bedde ligghen. Ghy siet in een spel 36 eenighen bedelaer, die welcke de personagie des Co-37nincx speelt, wel verciert ende blinckende van gout; ghy 38sieten wel, maer ghy en benijt hem niet: want ghy weet, 39dat onder dat gout scrofficheyt, rappicheyt ende vuy-40licheyt schuylt. Denckt het selfste van alle dese groote

1ende hooverdighe Tyrannen: wiens ghedachten in dien 2ontsloten worden (ghelijck Tacitus seyt), men souder 3houwen, kerven ende slaghen in moghen aenschouwen, 4aenghesien dat hun ghemoet soo met alle wreetheyt, 5begeerlijckheyt en quade raetslaghen verscheurt wort, 6ghelijck als die lichamen met slaghen. Ick belyde dat sy 7dickwils lacchen; maer ten is gheenen waren lach. Sy 8sijn wel bly, maer en hebben gheen oprechte blyschap, 9 voorwaer niet méér dan de gene die, tot der doot ver-10 wesen sijnde, in t'ghevanghenhuys ghehouden worden, 11ende hen somtijts met teerlinghen oft ander spel willen 97,11.12verliesen oft bedrieghen, toch niet en connen. Want hem 13blijft de vreese der aenstaender straffen inghedruckt, 14ende t'beelt van die bleecke doot en scheyt niet van hen 15ooghen. Siet toch eens, believet u, (af ghedaen hebbende 16het decxsel van die uutwendige dinghen) desen Tyran 97,16.17van Sicilien, op wiens hooft altijt een bloot sweert is 97,17.18hangende (l). Hoort hoe dien Romeyn (m) kermt, 19 segghende: Alle de Goden ende Goddinnen die moeten 97,19.20my arger scheynden dan ick daghelijcx en ghevoele dat 21ick ghescheynt worde. Hoort oock eens, hoe dat den 22anderen sucht (n): Hoe? (seyt hy) ben ick alleen die 97,22.23noch vrient noch vyant en heeft? Dit sijn, Lipsi, dese 24waerachtighe pynen der herten, dit sijn dese quellinghen: 25altijt in benautheyt, berouwe ende vreesen te sijn; by 26den welcken wacht dat ghy ghelijcket eenighe paleyen, 27pijnbancken oft tormenten. Voecht daer nu by de pynen 28die na de doot comen, ende die eewich sijn; de welcke 29ick my late ghenoeghen hier gestelt te hebben, uut t'mid-97,29.30den der theologien sijnde, sonder voorder die t'onder-31soecken. Voechter dan oock de uutwendighe straffen 32by; die welcke al waert dat sy gebraeken als nochtans 33d'eerste opgelegt worden, wie sal daerom die hemelsche 34rechtvaerdicheyt rechtelijcken beschuldighen? Maer sy 35en ghebrekender niet, ende ten is noyt ghebuert (voor-36waer seer selden) oft de openbare schelmen ende tyran-

1nen en hebben oock openbaerlijcken ghestraft gheweest, 2 d'een haester, d'ander spaeder, sommighe inden heuren. 98,2.3Ghy siet ende claeght, dat Dionysius den Tyran in Sici-4lien veel iaeren lanck in overspel, roof ende moordt on-5ghestraft blijft; maer toeft een weynich: ghy sult den 6selven binnen corten tijt beschaemt, ghebannen, arm, 7ende (wie soudt ghelooven?) van Coninck tot een 8Schoolmeester sien ghecomen te wesen: dien Coninck 9van dat groot Eylandt sal de schole van Corinthien open 10doen, om te wesen als eenen spot der fortuynen. Ten 11anderen, neempt ghy qualijcken dat Pompeius in Phar-12salie ghewonnen wordt, ende sijn hercracht, bynaer van 13 Senateurs bestaende? dat den Tyran een wyle tijts der-14tel is, ende sijn ghenoechte neempt int borgherlijck bloet 15te verghieten? ick vergheve u sulcx. Want ick sie, dat 16Cato selfs hier bynae berooft werdt van sijn recht oor-17deel, ende uut sijn diep-sinnighe borst dese twijfelachti-18ghe woorden liet hooren: dat de goddelijcke dingen veel 19duysterheden hebben. Nochtans ghy, Lipsi, ende ghy, 20Cato, draeyt u oogen een weynich herwaerts: eenen 21oogenblick sal u weder met Godt versoenen. Aensiet 22dien hooveerdighen, victorieusen Caesarem (die, nae sijn 23meyninghe, ende van meer andere, als eenen godt was), 24hoe dat hy in ende vanden Raedt doot gheslaeghen is; 25ende niet met een gemeyne doot, maer met dryentwintich 26wonden doorsteken, ende als een beest in sijn bloet 27wentelende, ende (wat wilt ghy doch meer?) int hoff 28van Pompeius, vóór t'beelt van Pompeius, als een groote 29 offerhande voor de siele vanden grooten Pompeius. Van 30gelijcken heb ick ooc deernisse over Brutum, in de Phi-31lippische velden voor ende met sijn vaderlandt sterven-32de; maer ick worde vertroost als ick sie, dat niet langhe 33daer naer dit victorieux crijsvolck aen sijn graff, ghelijck 34Gladiateurs oft lijfvechters, malkanderen ombrenghen, 35ende een vande Capiteynen, M. Antonius, te lande ende 36te water verwonnen, onder dry vroukens door sijn wyve-37 lijcke hant ter nauwer noot de doot bekomen. Waer sijt 38ghy toch, die aldus onlancx heerschapten over heel 39Orienten? ghy, vleeschouwer der Romeynscher legioe-40nen? ghy, onderbrengher ende inslicker der goeden van

1Pompeius ende der ghemeynten? Siet, ghy hangt aen 2een coorde met bebloeyde handen! ghy cruypt al levende 3naer u graff! Siet, al stervende en wordt ghy niet afghe-4trocken van die ghene, die d'oorsaecke uwes doodts is! 99,4.5Siet oft Brutus, stervende, te vergheefs desen laetsten 6woorden ende wensch heeft ghedaen: O Godt, den 99,6.7werckman deses quaedts en sy u niet verborghen! 8Ghewis, hy en is hem niet verborghen gheweest, hy en 9is niet ontloopen. Soo en doet dien anderen Veltheer 10oock niet (o), die de straffen van syne ionghe schel-11merijen claerlijcken in hem selfs, ende noch claerder in 12alle sijn naekomelinghen gheleden heeft. Laet hem een 13gheluckigh ende machtich Keyser, ende vermeerder des 14 rijcx wesen: maer dat hy sijn dochter Julia nochtans 15hebbe, ende sijn nichte; dat hy sommighe van sijn neven 16verliese door bedroch ende ghewelt, ende d'andere selfs 17verstoote ende onterve; dat hy door dit verdriet met een 18vasten van vier daghen hem selve soecke, maer niet en 19mach, ombrengen; ten laetsten, dat hy met sijn Livia 20(die hy schandelijcken ghetrauwt, schandelijcken ghe-99,20.21houwen heeft) leve, ende dat hy soo leelijck door haer 22sterve (p) als hy leelijcken met haerder liefden ontste-23ken is gheweest; in summa, seght Plinius, dien Godt 24(die ick niet en weet oft hij meer den hemel vercreghen 25dan verdient heeft) sterve, sijns vyandts erfghenaem 26achterlatende. Dit ende dusdanighe dinghen behooren 27wy te dencken, Lipsi, als de clachte van d'onghelijck-28heyt opbreeckt ende uutberst; ende ons ghemoet altijt 29tot dese twee dinghen wenden, te weten tot die lanck-30saemheyt ende verscheydenheyt der straffen. Wort de-31 sen heden niet ghestraft? al saecht: hy salt morgen 32worden. Ist int lichaem niet? het sal moghelijcken in 33t'ghemoet wesen. Ist int leven niet? soo ist voorwaer 34naer de doot. Ende, soo den Poët seght: 99,34.

35
De straffe, volgende met haeren mancken voet,
36
En heeft noyt verlaten die vóórloopt en misdoet.

1Want die Goddelijcke ooge is eeuwelijck wacker, ende, 2als ghy meynt dat sy slaept, dan en sluympt sy maer. 3 Draecht ghy alleen u recht teghen Godt, ende en be-4schuldigt dien rechter niet ydelijcken, vanden welcken 5ghy u oordeel moet ontfanghen.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

auteurs