Twee boecken vande stantvasticheyt

Regelnummers proza verbergen

15Het VIII. Capittel.

16Bescheedelijcker vande eynden ghesproken. Die 17selve dryderley te wesen; welcke die sijn, ende 18wie dat sy toebehooren. Daer nae wat breeder 19ghesproken vande oefeninghe, de welcke in veel-20derleye manieren alle vromen profytelijck is, om 21te bevestigen, te beproeven, ende voor te comen.

22Maer ist dat my geoorloft ware, mijn seylen op te 23trecken, ende met mijn schip dieper te varen in dese zee 24der Goddelijcker dingen, ick soude moghelijcken wat 25 bescheeders ende beduydelijckers moghen voorts bren-26ghen vande eynden. Maer ick soude eerst met Homerus ^78,26.27voorspreken:

Ist dat ickt can ghedoen, ende dat oock doenlijck is.

29Want my dunckt datter sommighe sijn, die ick wel 30sekerlijcken ghenoech soude connen begrypen ende 31 bedieden; daer sijnder oock die wat twyfelachtig sijn, 32ende confuys int aensien. Onder die sekere, staen dese 33dry: te weten, van oeffeninghe, van castydinghe, ende 34straffinghe. Ist dat ghy daer wel op ledt, ghy sult be-

78,26. Homerus: Odyssea, V, 90.

[p. 79]

1vinden dat ghemeynlijcken dese toeseyndinghe der 2straffen de goede lieden voor een oeffeninghe dient, oft 3castijt die ghevallen sijn, oft straft de boose, ende dat 4alle tot onser welvaert. Ende op dat ick dat wel verclare, 5ende een weynich blyve staende op het eerste eynde, wy 6 sien daghelijcx dat sommighe van de beste lieden beson-7derlijcken met plaghen overvallen worden, oft dat sy, 8t'samen met andere quade, daer mede int lyden comen; 9wy sient wel, ende sijn daer af verwondert, om dat wy 10d'oorsake niet wel en weten, ende dat wy oock niet en 11mercken het eynde. D'oorsake is de liefde Godts t'ons-12waerts, gheenen haet; het eynde, niet onse quetsinghe, 13 maer voorderinghe. Want de oeffeninghe is ons behulp-14saem in veelderley manieren: sy bevesticht, beproeft 15ende voorcomt ons. Sy bevesticht ons, want dat is als 16een schole, in de welcke Godt de syne tot sterckheyt 17ende tot duecht onderwijst. Wy sien, dat de worstelaers 18ende schermers veel herde oeffeninghen aen nemen, op 19dat sy moghen verwinnen; denckt dattet selve met ons 20in desen strijt der plaghen is. Onsen oeffenaer ende 21vechtmeester is seer hert ende strengh, ende hy eyscht 22van ons aerbeyt ende lijdtsaemheyt, niet alleen tot swee-23tens, maer tot bloedens toe. Meynt ghy dat hy saechte-24lijcken met de syne omgaet? oft dat hy die coestert met 25alle leckernyen ende wellust? neen hy, voorwaer. Die 26moeders sijn de ghene, die ghemeynlijck de kinderen 27 bederven ende verswacken door een maniere van soe-28ticheyt; maer die vaders sijn de ghene, diese behouden 29door dingen de welcke stuer ende suer schynen te wesen. 30Hy is ons een vader, daerom soo heeft hy ons warach-31tichlijcken ende straffelijcken lief. Wilt ghy een schipper 32sijn? laet u leeren door tempeesten. Een crijchsman? 33door de perijckelen. Wilt ghy een oprecht man wesen? 34 waerom weyghert ghy teghenspoet? daer en is toch 35geenen anderen wech om totter sterckheyt te comen. 36Siet ghy niet hoet terstont ghestelt is met die crachte-37loose ende bleecke lichamen, die de sonne niet veel 38beschenen, den wint niet bewayt, oft eenighen slach-39regen noyt en heeft nat ghemaect? Even ghelijck gaget 40toe met die saechte ende altijt voorspoedighe herten;

[p. 80]

1want sy sijn terstont met het alderminste lochtken 2 eenighen teghenspoets neder gheslagen ende heel ver-3swackt. Soo bevestighen dan de nederlaghen onse 4herten; ende ghelijckerwijs de boomen, die met de win-5den allesins bewaeyt worden, te beter ende vaster in-6wortelen, soo nemen oock alle goede lieden te meer 7duechts aen, als sy somtijts ghedreven worden met de 8 winden des teghenspoets. Voorts, sy beproevense oock; 9want hoe soude anders yemant connen syne vasticheydt 10ende goeden voortganck wel bekennen? Dat den schip-11per altijt voor den wint hebbe, hy en soude nergens 12de conste connen te werck stellen. Dattet oock den 13mensche altijt gheluckelijcken ende wel naer synen sin 14 gae, hy en sal nieuwers sijn vroomheyt doen blijcken. 15Quellingen ende tegenspoet sijn hem als een eenighen 16ende onbedriechelijcken toetsteen. Demetrius seyt wel ^80,16.17heerlijcken: My dunckt datter niet ongeluckighers en 18is, dan een die noyt eenich teghenspoet ghehadt en heeft. 19Ende wel te recht. Want onsen oppersten Keyser en 20spaert sulcke niet, maer hy en betroutse niet; hy en 21staetse niet toe, maer verworptse ende versmaetse; ick 22 segge, hy schrabtse uut de rolle van sijn crijchsvolck, als 23traghe ende onbequame vechters. Ten laetsten, soo 24voorcomen ende voorghaen sy ons; want in alle allen-25dicheden ende nederlaghen soo herschijnt de sterckte oft 26gheduldicheyt der goeder, als een licht in dese duystere 27werelt. Sy roepen andere door hen exempel tot het 28selfste, ende stellen hen als een pael, waer henen dat sy 29gaen houden. Bias heeft sijn goet ende vaderlant moeten ^80,29.30laten; maer hy roept noch op den dach van heden tot 31alle menschen, dat sy alle het huer met hun draghen. 32Marcus Regulus is leelijcken onder die pyninghen ghe-^80,32.33storven; maer dat schoon exempel der trouwicheyt leeft 34noch. Papinianus wort omgebrocht vanden tyran; maer ^80,34.35die byle, daer hy mede omghebrocht wort, die druct ons 36een vrymoedicheyt in t'herte van oock voor de rechtveer-37dicheyt te sterven. Ten laetsten, daer sijn soo veel goede 38ende vrome borgers door cracht ende ghewelt veriaecht 39ende ghedoot; maer uut die bloedige beken drincken 40ende suypen wy daghelijckx die Stantvasticheydt ende

80,16. Demetrius: cfr. Seneca, De Providentia, I, 3, 3.

80,29. Bias: cfr. Cicero, Paradoxa, I, 8.

80,32. Marcus Regulus: Romeins generaal en consul tijdens den tweeden Punischen oorlog. Hij werd in 255 v. C. door de Karthagers gevangen genomen en, volgens de legende, naar Rome gezonden om er de vredesvoorwaarden bekend te maken. Hij gaf de Romeinen den raad, de voorwaarden te weigeren, keerde volgens zijn belofte naar Karthago terug, en werd er doodgemarteld.

80,34. Papinianus: Romeins rechtsgeleerde, vriend van keizer Septimius Severus. Na Severus' dood trachtte hij diens beide zoons met elkaar te verzoenen, en werd in 212 op bevel van Caracalla vermoord.

[p. 81]

1deucht; het welcke al te samen soude int doncker blyven 2schuylende, sonder dese brandende tortse der ellenden 3ende iammerheden. Want gelijck welrieckende cruyden 4ende speceryen veel meer ruecx van hen gheven, ist dat 5ghyse wrijft oft stoot, soo verspreyt haer oock die fame 6der duechden, als sy benauwt wort.