Twee boecken vande stantvasticheyt

Regelnummers proza verbergen

6Het VII. Capittel.

7Dat d'eynde van alle iammerheden ten goeden 8streckt, al ist dat sy dickwils uutghevoert sijn 9door schadelijcke menschen, ende oock om 10schade te doen; maer dat huere macht van Godt 11benomen ende ghematicht wort, ende dattet al 12gekeert wort t'onsen besten; in t'cort oock ver-13haelt, waerom dat Godt daer in der quader lieden 14dienst ghebruyct.

15Soo sijn alle iammerheden ende neerlaghen vanden 16oorspronck af goet; ick segghe, dat oock met den 17eynde, aenghesien dat sy altijt tot goet ende totter 18salicheyt strecken. Hier weet ick, dat ghy my in u selfs 19antwoort, vraghende: ‘Hoe? ist niet blijckelijcken 20genoech, dat dese oorlogen ende moorderyen anders 21nergens toe en strecken dan om te schadigen ende te 22hinderen?’ Ick belyde dat soo is, is dat ghy de men-23schen aensiet; maer niet, ist dat ghy Godt. 24Dwelck op dat ghy beter ende ten vollen moecht verstaen, ist 25van nooden dat ick u dat wat claerder ende nader 26beduyde met eenich licht van onderscheyt. Die Godde-27lijcke plagen sijn tweederleye: de sommighe sijn suyver 28ende gheheel, d'ander ghemenght. Ick heete de Suyvere, 29die alleenlijcken van Godt sijn, sonder eenich toedoen 30des menschelijcken vernufts oft handen. De ghemenghde 31sijn, die ons wel van Godt toecomen, maer: door de 32menschen als dienaers. Onder d'eerste sijn: honger, on-33vruchtbaerheyt, aertbevinge, versinckinghe, inbreken der 34wateren, siecten, sterften. Onder die andere, sijn tyran-35nien, oorloghen, benauwinghe, overvallinghen, dootsla-

[p. 75]

1ghen. In de eerste, en is niet dan alle goet en salicheyt, 2want sy sijn gheput ende comen voorts uut die alder-3 suyverste fonteyne. In dese, en wil ick niet ontkennen, 4daer en is wel wat vuylichheyts mede ghemenght, midts 5datse door die vuyl stinckende gote der affectien ghe-6vallen ende geloopen sijn. Den mensche is daer tusschen: 7comen wat verwondert ghy u, dat oock de sonde? 8Verwondert u veel eer, dat de goedertierenheydt Godts 9soo voorsichtich is, dat sy de selve hindernisse keert tot 10onser behoudinghe, ende de sonde tot goet. Siet ghy 11 daer dien Tyran, die anders niet dan alle dreygementen 12ende moorden uut en blaest? die sijn genuchte heeft in 13hinderlijck te wesen? die selve wenscht te vergaen, als 14hy een ander mach verderven? Slaet gade: hy en sal 15tot sijnen wille ende vermeten niet comen; Godt sal hem, 16onwetende, onwillende, tot sijn eynde met een verbor-17ghen coorde trecken. Ende ghelijck den pijl vanden 18 schutter ten doele comt sonder sijn ghevoelen, soo salt 19met dese boose ende godtloose varen. De opperste cracht 20die houdt in toom ende bedwinght alle menschelijcke 21macht ende gewelt, ende stiert hare dolende ende ver-22loopende gangen tot deser heylsamer maten. Ende ghe-23lijckerwijs in eenen legher veel diversche affectien sijn 24onder die soldaten, - d'een verweckt den roof, d'ander 25 de glorie, d'ander den haet ende nijt, nochtans vechten 26sy allegader om de victorie ende voor haren Prince, -27soo gaghet met alle dese goede ende quade willen: sy 28sijn onder den dienst Godts, ende, onder verscheyden 29eynden waer toe dat sy steken, soo comen sy nochtans 30(om soo te spreken) tot dit eynde aller eynden. ‘Maer, 31mocht ghy my segghen, waerom ghebruyct Godt den 32dienst der quader? waerom en seynt hy dese goede 33 plaghen niet selfs toe, oft ten minste door goede die-34 naers?’ O mensch, ghy sijt curieus int vraghen ende 35 t'ondersoecken! noch ick en weet niet, oft ick die ver-36borghentheden soude connen ontdecken. Maer dàt weet 37ick, dat hy wel weet wat hy doet, ende sijn redenen 38heeft, al ist dat wy daer van den waerom niet en weten. 39Maer wat vremts oft nieuws is hier toch in gheleghen? 40Den President van eenighe Provincie die straft wel wet-

[p. 76]

1telijcken een misdadigher, nochtans ghebiet hy dat sulcx 2ghedaen worde door den scherprichter oft buel. Eenen 3vader in een groot huysgesin sal somtijts selfs sijnen 4soon castyden, somtijts sal hy dat door een van syn 5 knechts oft schoolmeesters doen doen. Waerom en sal 6Godt het selfste niet geoorloft sijn? waerom en sal hy 7(alst hem soo goet dunckt) ons met sijnder handt niet 8slaen, ende, alst hem oock anders dunckt, door yemant 9anders? Hier door en geschiet u geen onghelijck oft 10hinder. Is dien knecht teghen u gram? toont hy metter 11 herten, dat hy u soeckt hinder te doen? daer en leyt niet 12aen. Siet niet op t'gene dat hy doet oft doen wilt, maer 13siet nae t'herte vanden genen die hen bevel gheeft; hy 14staet daer voorwaer by als een vader die d'executie doet 15doen, ende en sal u niet één slaechsken méér laten ghe-16ven dan hy bevolen oft verordonneert en heeft. Maer 17hoe comt, dat de sonde hier onder ghemenghelt is, ende 18dat het fenijn der affectien aen dese Goddelijcke pijlen 19vast ghemaeckt is? Ghy beroept my voorwaer om eenen 20seer hooghen ende moyelijcken berch te beclimmen; ick 21sal my daer toe nochtans vercloecken. Op dat Godt 22soude sijn wijsheyt ende sijn cracht betoonen, soo heeft 23hy bevonden (als D. Augustinus seyt) beter te wesen, ^76,23.24van quade dinghen goede te maken, dan niet quaets toe 25te laten. Wat isser toch wysers oft beters dan die ghene, 26die uut het quaet goet can ghetrecken, ende t'ghene, dat 27totter verderffenisse ghevonden is, totter behoudinghe 28 bekeeren? Ghy prijst wel eenighen Medecijn, die de 29slanghe menghelt in sijn Driakel, om de goede daet des 30ghesontheyts wille: waerom sult ghy dan misprysen, ist 31dat Godt onder desen dranck der plaghen eenighe 32menschelijcke beschadinghen menghelt, sonder u scha-33de? Want hy verteert voorwaer ende brenght te niet 34alle t'fenijn datter by gevoeght is, door een verborgen 35vier sijnder voorsichticheyt. Ten anderen, soo dient dat 36tot sijnder macht ende glorien, waer toe hy nootsake-37lijcken alle dinghen toebrenght. Wat isser toch, dat sijn 38cracht ende macht beter te kennen gheeft, dan dat hy de 39vyanden, die hem wederstaen ende wederspannich val-40len, niet alleenlijcken en verwint, maer sóó verwint, dat

76,23. Augustinus: Enchiridion, 11.

[p. 77]

1hyse tot hemwaerts ende in sijnen legher brenght? dat 2sy voor hem vechten? dat sy de wapenen draghen tot 3 sijnder victorien? Het welcke dagelijcx gheschiet, als 4den wille Godts volbracht wort inde quade, al en ist niet 5vanden quaden, ende als hy t'gene, dat de quade ende 6boose doen teghen synen wille, sóó booghet ende 7voecht, dattet nochtans sonder synen wille niet en ghe-8schiet. Ende wat mach daer meerder mirakel wesen, dan 9dat quade lieden de quade goet maken? Ghy, C. Cesar, ^77,9.10comt hier een weynich, gaet henen ende vertreet te sa-11men twee heylighe namen, te weten u vaderlant, ende 12uwen behouden soon. Al ist dat ghijt niet weten en sult, ^77,12.13nochtans soo sal dese uwe eergiericheyt Gode dienen; 14iae sy sal dienstelijck wesen u eyghen vaderlant, teghen 15het welcke dat ghyse aenghenomen hebt, want sy sal 16dienen tot een vermakinge ende behoudinghe vanden 17staet van Roomen. Attila, comt ghy hier oock voorts 18uut d'eynde vander werelt, dorstich nae bloetstortinghe 19ende roof; rooft, steelt, brant, slaet doot ende verwoest. 20Dese uwe wreetheyt sal ten dienste Godts stryden, ende 21en sal niet anders wesen dan een verweckinghe der 22Christenen, die heel en al verdroncken ende begraven 23laghen in hun sonden ende wellusten. Ghy, twee Key-^77,23.24sers Vespasiaens, verderft het Joodtsche lant ende de 25Joden, neemt die heylighe stadt in ende brenghtse te niet; 26tot wat eynde toch? Meynt ghy dattet voor u sal wesen 27tot een glorie ende vermeerderinghe uwes rijcx? maer 28ghy sijt verdoolt: voorwaer, ghy sijt die buelen ende 29trauwanten der Goddelijcker wraecke teghen d'ongod-30 delijck volck! Gaet, ende ghylieden, die te Roomen 31mogelijcken de Christenen selfs ombrenght, wreect de 32doot Christi in het Joetsche lant! Ende ghy, onse Gou-33verneur, t'sy vanden Oosten oft Westen, wat meynt ghy 34met dese oorloge ende wreede wapenen uut te rechten? 35t'Coninckrijck te bevestighen (soo ghy meynt), ende de 36 regeringhe van u natie verstercken? ghy sijt verdoolt; 37want ghy en sijt niet anders dan een gheessel ende roede 38voor de Nederlanders die te weelderich sijn. Wy hebben 39van alle vorighe tyden dusdanighe exempelen ghenoech, 40daer Godt synen goeden wille heeft gheoeffent door die

77,9. dat quade lieden…: Boëthius, De Consolatione Philosophiae, IV, 6, 50.

77,12. behouden soon: schoonzoon (nl. Pompeius, gehuwd met Caesars dochter Julia).

77,23. twee Keysers Vespasiaens: Vespasianus verwoestte Judea in 69; zijn zoon Titus zette den veldtocht voort, en veroverde Jerusalem op 8 September 70.

[p. 78]

1quade begheerten van andere, ende oock sijn rechtveer-2dighe oordeel door die onrechtveerdicheyt van andere 3heeft laten blijcken. Daerom, Lipsi, laet ons om dese 4 verborgen cracht der wijsheyt verwondert wesen, sonder 5die te nauwe t'ondersoecken, ende oock weten, dat alle 6plaghen tot eenen goeden eynde streckende sijn, al ist 7dat ons blint verstant dat niet en siet, oft door die 8traecheyt dat niet en can bevroeden. De waerachtige 9eynden, waer toe dat sy loopen, die sijn dickwils voor ons 10verborghen, hoe wel dat sy nochtans sonder onse wete 11daer toe comen sullen, ghelijck als sommighe rivieren, 12 die ons uuter ooghen benomen ende onder d'aerde ver-13borghen sijn, nochtans tot haren vloet ende zee weder 14henen loopen.