Twee boecken vande stantvasticheyt

Regelnummers proza verbergen

[p. 72]

1Het VI. Capittel.

2Het derde Argument voor de Stantvasticheyt 3 ghetoghen uut die Nutbaerheyt. Dat alle plaghen 4goet sijn, weer ghy den oorspronck oft deynde 5aensiet; dat sy haren oorspronck van Godt heb-6ben, die eewichlijck ende onveranderlijc goet is, 7 ende daerom oock geen oorsaeck en is van eenich 8quaet.

9Langius, niet langhe hem bedenckende, begonst aldus: 10‘Lipsi, in dien cout, die ick ghisteren aengheheven hebbe 11vande Stantvasticheyt, en hope ick van die Stantvas-12 ticheyt oock niet te wijcken. Ick sal die selfste oorden 13volghen, ende by de palen blijven, die ick eens ghestelt 14hebbe. Als ghy wel weet, ick hadde gemaect als vier 15hoopen ende slachoordenen, de welcke voor de Stant-16vasticheydt stryden souden teghen den weedom ende 17weerslagenheyt. Waer van ick d'eerste twee voorts ghe-18bracht hebbe, de welcke waren vander Voorsichticheyt 19 ende Nootsakelijckheyt; ende ick hebbe vol ende ghe-20noech bewesen, dat alle het ghemeyn quaet van boven 21ende van Godt ghesonden wort, oock nootsakelijck is, 22ende met geen vlucht t'ontvlieden. Ick sal dan nu het 23derde heer gaen oprusten, daer van de Nutbaerheyt den 24leytsman oft Capiteyn is, ende daer een bende volcx in 25 is, de welcke wel mocht de helpende bende ghenoemt ^72,25.26wesen. Ist dat ghijt wel insiet, ghy sult bevinden dattet 27eenen cloecken ende doortrapten hoop is, die sy selven 28wel weet door te worstelen ende in de herten te voe-29ghen, ende verwint de menschen (niet hem ten ondanck) 30 door een lieffelijcke aenlockende ghewelt. Want het 31sluypt meer in, dan t'met ghewelt overrompelt; het raet, 32en bedwinght niet; ende wy laten ons soo haest leyden 33van het profijt, als wy ons vanden noot laten trecken. 34Lipsi, dese stelle ick nu teghen u en allen uwen saechten 35ende onvervaren hoop. Want alle dit ghemeyne quaet, 36dat wy lyden, en is niet dan nutbaer, ende met een

72,25. de helpende bende: ‘legio adiutrix’.

[p. 73]

1innerlijcke vreucht ende profijt vermenght. Wat segghe 2 ick, quaet? tis eer warachtelijcke goet, ist dat wy, het 3decxsel der opinien af doende, ons ooghen brenghen 4totten oorspronck ende d'eynde des selfs. Waer van 5dié uut goet comt, dése tot goet streckt; aenghesien 6den oorspronck van alle dese neerlaghen (soo ick giste-7ren ghenoech gheseyt ende bewesen hebbe) is van Godt, 8dat is, niet alleenlijcken voorts comende van het opper-9ste goet, maer oock vanden werckman, hooft, fonteyne 10 aller goeden; waer van soo weynich moghelijck is dat 11eenich quaet spruyte, als dat hy selve quaet sy. Dese 12macht ende dit ghewelt is alleenlijcken weldadich ende 13heylsaem; de welcke soo verre is van yemant te cren-14cken, als sy ghecrenct te sijn; wiens eenighe ende 15hoochste macht is, te helpen. Daerom hebben die blin-16 dericken inden ouden tyden (gheen rechte kennisse 17Godts hebbende), als sy dat opperste wesen in t'herte 18ghevaet hadden, wel te recht t'selve Iovem ghenaemt, 19à iuvando, t'welck is te segghen: helpen. Wat laet ghy 20u duncken dat hy verbittert ende vergramt wort, ende 21dat hy dese pylen, als schadelijcke, dus onder het 22menschelijck geslachte uutschiet? ghy sijt verdoolt. 23Gramschap, toorne, wraecke, sijn namen die de affectien 24 der menschen toecomen, ende, als uut die swackheyt 25geboren, hebben alleen plaetse inde swacken. Maer dat 26Goddelijck wesen blijft eewichlijcken vast staende in 27sijn goedertierenheyt, ende alle dese ellende oft dit ver 28driet, het welcke hy stiert oft invoert, sijn ons als 29medecynen: naer ons duncken, droevich, maer metter 30daet ende ten eynde profytelijck ende heylsaem. Plato ^73,30.31den Philosooph seyt seer wel: Godt en doet gheen 32quaet, oft en is gheen oorsake van eenich quaet. Ende 33beter ende duytlijcker onsen wijsen Seneca: Wat is ^73,33.34d'oorsake den Goden van wel te doen? heur nature. 35Isser yemant, die meynt dat sy willen oft moghen eenich-36sins letsel doen, die is verdoolt: sy en connen onghelijck 37ghedoen oft lyden. D'eerste vieringhe ende eerbiedinghe, 38die ghy moecht draghen teghen de Goden, is dat ghy 39ghelooft dat syer sijn; daer naer, dat ghy hen huere 40Maiesteyt gheeft ende huere goetheyt, sonder welcke

73,30. Plato: Politeia, II, 379b.

73,33. Seneca: Epistulae Morales, 95, 49-50.

[p. 74]

1gheen Maiesteyt en is. Datmen wete dat sy sijn, die 2over de werelt regeren, die alle dinghen onderhouden 3als haer eyghen, die het menschelijcke gheslachte be-4hoeden, iae voor elck een oock sorge dragen. Dese en 5gheven, noch en hebben gheen quaet.