Twee boecken vande stantvasticheyt

Regelnummers proza verbergen

8Het IIII. Capittel.

9Daeromme vermaninghe totter wijsheyt; datmen 10door haer totter Stantvasticheyt comt; ende de 11 ionckheyt neerstelijcken vermaent, dat sy die 12nutte studien der Philosophien voeghe by de lus-^67,12.13tighe ende lieflijcke wetenschappen.

14Langius hadde dit aldus gheseyt, ende met die leste 15hooghe ende stantvastighe redene had' hy my (om de 16 waerheyt te segghen) door verwonderinghe het ghemoet 17verslaghen. Nochtans uutberstende sprack ick: ‘Och 18gheluckich mensch, die dusdanighen ruste vindt, ende u 19onslaet van sorgen! Och, dit is schier een Goddelijck 20leven in eens menschen lichaem! het welcke mocht ick 21toch eensdeels na comen, ende van verre sleypen my 22door u voetstappen!’ - Langius, als straffende: ‘Hoe! 23seyde hy, spreect ghy van nae te comen? Jae ghy 24moecht my voorcomen, ende hebt hier recht ende macht, 25niet alleen te volghen, maer te voorloopen. Voorwaer, 26Lipsi, voorwaer, ick ben selve noch niet verre comen in 27desen wech der Stantvasticheyt ende der deucht, ende 28can my niet verghelijcken by de ghene die heel sterck 29ende cloeck sijn, maer duncke my slechts een weynich 30vromer te wesen dan dese gantsch flauwe oft quade. 31Maer ghy (die cloeck van verstant ende hooch van aert 32sijt), bereyt u daer toe, ende treedt vry (my tot een 33leytsman hebbende) desen wech in, den welcken recht 34leydt tot alle onwanckelbaerheydt ende stantvasticheyt. 35Den wech, daer ick van segghe, is de wijsheyt; wiens

67,12. by de lustighe ende lieflijcke wetenschappen: ’cum amoenioribus illis et liberalibus (litteris)’.

[p. 68]

1effen ende stille pat (bidde ick u ende vermane) wilt 2toch niet langher schouwen te betreden. Hebt ghy tot 3 noch toe ghenoecht gehadt in goede leeringen, ende dese 4neghen Goddinnen? wel aen, tis my lief; want ick weet 5wel, dat t'herte eerst moet bereyt ende gheoeffent wor-6den met dese lieflijcke uutwendighe scientien, niet eer 7bequaem (seyt Augustinus) om t'Goddelijck saet t'ont-^68,7.8fanghen. Maer dat en is my niét lief, ist dat ghy in die 9selfste blijft stekende, ende die alléén hebt tot uwen 10voorghestelden doele. Want dit moeten alleen onse 11 beginselen, niet het werck sijn; den wech, niet het 12eynde. Waert ghy erghens te maeltijt, ick dencke dat 13ghy niet alleenlijck van het fruyt, oft vande vlayen ende 14taerten sout proeven, maer u maghe oock onderschoren 15met eenighe vaster spyse. Waerom en gheschiet t'selfde 16hier niet, in dit ghemeyn banket der leeringhen? Waer-17om en voecht ghy, by dien honinck der Welsprekenheyt 18 ende Poësie, oock niet dit hertelijck voetsel der Philo-19 sophien? Want ick en wil niet, datmen de scientien heel 20verlaten sal (op dat ghy my door misverstant niet en 21lastert), maer dat dese daer by ghevoecht worde, ende 22dat die slappe ende vloyende waterkens (by maniere van 23spreken) getempert worden met desen strafferen wijn. 24Die vryers, by den Poët Homerus, worden niet tonrecht ^68,24.25bespot dat sy, verlatende die ghetrouwe Penelope, haer 26ionckwijfs ginghen vryen; wacht u van ghelijcke, ende 27dat ghy, versmadende die hoochweerdighe vrouwe (de 28 Wijsheyt), alleen u versot ende verlieft aen huere 29hoveerdighe dienstmaechten. Tis voorwaer eenen schoo-30nen lof ende prijs alsmen seght: ‘O dat is een gheleert 31man!’, maer desen is beter: ‘O dat is een wijs man!’, 32ende noch den allerbesten: ‘O dat is een vroom man!’ 33Laet ons dan na desen trachten, ende door soo veel 34aerbeyts pooghen ons, niet alleen om veel te weten, maer 35oock om wijs te sijn ende wel te doen; want, soo 't oude 36spreeckwoort seght:

Hoe weynich is het weten, ach,
Die daer geen Wijsheyt by en sach.

39Hoe veel sijnder noch hedensdaechs, onder den hoop

68,7. Augustinus: De Ordine, I, 2, 4.

68,24. Homerus: bvb. Odyssea, XX, 318-319.

[p. 69]

1der gheleerden, die hen selven ende alle naem der 2gheleertheyt schande aen doen! sommighe om dat sy 3bedect ende bevleckt sijn met alle schelmeryen ende 4boosheyt, sommighe om dat sy ydel, lichtveerdich, ver-5heven ende opgheblasen sijn, sonder met eenighe ern-6stighe sorghe bevanghen te sijn. Sy leeren veel spraken? 7maer spraken alleen. Sy verstaen de Griecxsche ende 8Latijnsche schryvers? maer verstaen die alleen. Ende 9 ghelijck Anacharsis hier voortijts van die van Athenen ^69,9.10gheseyt heeft, dat sy t'ghelt alleen gebruycken om te 11leggen, alsoo dese hen wetenschap om te weten. Op het 12leven ende doen sijn sy so sorgeloos ende ombedacht, 13dat, iae oock nae mijn oordeel, de gheleertheyt niet te 14vergeefs by de gemeynte eenen quaden naem ende roep 15heeft, als een meesterse tot boosheyt ende schalcheyt; 16daer sy nochtans ons ter deuchden leyt, in dien mense 17 wettelijck ghebruyckt. Voeght alleen de wijsheyt daer 18by, tot de welcke alle goede scientien ons verstant be-19hooren te bereyden, ende niet het selve te bevanghen 20ende hem toe te eygenen. Want gelijckerwijs sommighe 21boomen gheen vruchten en dragen, ten sy dat sy by 22andere, als by haer mannekens, ghestelt worden, soo en 23sullen oock dese uwe maechdekens, ten sy dat sy ghe-24 voecht worden by dit mannelijck saet der wijsheyt. Wat 25helpt, dat ghy Tacitum corrigeert ende betert, als u ^69,26.26leven onverbetert blijft? dat ghy Tranquillum verclaert, 27als ghy selfs in die duysternissen der dolingen blijft? 28dat ghy de vlecken ende vuylicheden van Plautus uut 29 wascht, als ghy u ghemoet laet vervuylen ende ver-30smodderen? Treedt toch eens tot beter sorghen, ende 31vercrijcht een gheleertheyt de welcke u niet alleen en 32diene tot een uutwendighe pracht, maer tot inwendich 33gebruyck; keert u totter wijsheyt, die uwe manieren 34verbetere, ende beroert ende vervuylt hert stille ende 35suyvere. Sy is de gene die u de duecht can inghedrucken, 36ende de Stantvasticheyt voorstellen ende ingeven; sy 37is alleen, die u den Tempel aller goeder sinnen ende 38ghedachten can openen.’

69,9. Anacharsis: cfr. Plutarchus, Quomodo quis suos in virtute sentiat profectus, 78f.

69,26. Tranquillum: Suetonius.