Twee boecken vande stantvasticheyt

Regelnummers proza verbergen

14Het XXII Capittel.

15Datmen plocht te soecken eenighe uutvlucht in 16dit Besluyt-godts om stille te sitten; maer t'selve 17 ontdect. Dat t'Besluyt werct door middelen, 18daeromme die oock te ghebruycken sijn. Hoe 19verre men t'Vaederlandt te hulpe moet sijn, hoe 20verre niet. Ende eynde ghemaeckt van het eerste 21 boeck ende t'saemenspraecke.

22Ende soo Langius hier een weynich ophiel, heb ick 23vlijtelijck uutgesproken ende sijn reden ghescheurt: ‘Ist 24dat desen voorwindt (seyde ick) lang blijft wayende, 25 soo dunckt my dat ick niet verre van der havene en sal 26wesen. Ick derve Godt nu wel volghen, ick derve de 27Nootsakelijckheyt onderdaenich wesen; ende my dunckt 28dat ick met Euripides mach segghen: ^55,28.

Met sacrificien sal ick my verblijden,
En niet als een dul mensch Godt teghen strijden.

31Daer is nochtans, ô Langi, noch een golve van beroer-32lijcke ghedachten, die my drijvende houdt: ick bidde u, 33wilt die toch stillen. Ist dat alle t'Gemeyn quaedt vande

55,28. Euripides: Bacchae, 794-795.

[p. 56]

1Verordeninghe ende Besluyt Godts is, dat oock die 2selve niet verwonnen oft ontloopen kan wesen, wat 3hoeven wy meer voor ons Vaderlandt te sorghen oft 4te arbeyden? Waerom en stellen wijt niet alle inden 5handen van desen grooten ende onghetemden Regeer-6der, ende sitten (somen seght) met de handen over een 7ghevouwen? Want, soo ghy selfs toelaet, alle hulpe 8ende raedt is ydel ende te vergheefs, als t'Besluydt-9 godts wederstrijdt’ - Langius, al grenickende, seyde: 10 ‘Jongman, gaet ghy vanden rechten wech ende vander 11waerheyt door spijt, oft door broodronckenheyt? Is dit 12Godts besluyt ghehoor ghegheven, oft meer daer mede 13ghespot ende ghegheckt? ‘Ick sal (segt ghy) met den 14handen stil sitten.’ Tis wel van u; ick wilde dat ghijt 15dedet met de lippen. Want wie heeft u doch oyt geseyt, 16dat het Besluyt blootelijcken ende alléén is werckende, 17sonder eenighe middelen ende behulpende oorsaecke? 18Tis besloten, dat ghy kinderen sult crijghen; maer in 19 dier voeghen, dat ghy eerst uwes vrouwen acker be-20saeydt. Dat ghy van u sieckte ghenesen sult; maer by 21soo verre als ghy den medecijn ende remedien gebruyckt. 22Diesghelijcx ist hier oock; ende ist besloten inden raedt 23Godts dat het schip uwes Vaderlandts, dus vlotende 24ende bynae verdrinckende, behouden werde, soo ist 25oock, t' selve te beschudden ende beschermen. Wilt ghy 26 totter havenen in ghevoert wesen, ghy moet u handen 27aen den riemen slaen, de seylen optrecken, ende niet 28ledich sitten, wachtende ende wenschende den wint van 29boven. Daerenteghen oock, ist besloten dat dit selfste 30uwe Vaderlandt t'ondergae, so sal door het selfste 31besluyt alles ghebeuren, dat naer menschelijcker wijse 32 totten onderganck mach brenghen. De gemeynte sal met 33de Overheyt onder elckanderen oneens wesen, niemant 34konnen gehoorsaemen, niemant konnen ghebieden. Veel 35dapper inde kaecken, slap inde saecken; onder de ^56,35.36hoofden selve geen raedt, gheen trouwe. Wel te recht 37seyt Velleius ⁽ⁱ⁾: Die onvermijdelijcke cracht des Be-^56,37. 38sluyts bederft die raedtslaghen vande ghene, wiens

56,35. onder de hoofden: nl. van het staatsbestel.

(i) Velleius Paterc. lib. 2. de Caes. & Varo.

56,37. Velleius: V. Paterculus, Historia Romana, II, 57, 3 en II, 118, 4.

[p. 57]

1Fortuyne sy voorghenomen heeft te veranderen. Ende 2die selve noch: Want het gaet soo toe, dat ghemeynlijck 3als Godt die Fortuyne veranderen wilt, hy de raedtsla-4ghen bederft, ende doet (dwelck beklaeghelijcste is) dat het 5ghene datter ghebeurt schijnt billick ende te recht 6gebeurt te sijn. Maer en laet u selven dat niet terstont 7duncken, dat u Vaderlandt inden uutersten noot is. Hoe 8kondt ghy dat toch kennen? wat weet ghy, oft dit 9alleenlijcken een cleyn schuddinghe ende beweghinghe 10 is, oft de sieckte daert mede t'ondergaen sal? Helpt 11dan, ende, naer d'oudt spreeckwoort, so langhe alsser 12adem in desen krancken is, hebt goede hope. Maer ist 13nu sóó, dat door sekere ende claere teeckenen blijckt, dat 14de Fatal oft Besloten veranderinge voor handen is: naer 15mijn verstandt, behoort dit spreeckwoordt dan stede te 16grijpen, Vecht tegen Godt niet ^(j). Ende sal u hier 17d'exempel van Solon vryelijck voorhouden, die welcke ^57,17.18(doen Pisistratus de stadt van Athenen inghenomen 19 hadde), ghesien hebbende dat allen arbeyt te vergheefs 20ende vruchteloos soude wesen voor de vrijheydt, leyde 21sijn wapenen ende sijnen schilt neder voor t'Raedthuys, 22segghende: O Vaderlandt, ick heb u byghestaen met 23raedt ende daet; ende ghinck so t'huyswaerts, om daer 24naer te rusten. Doet ghy oock soo: buycht u onder 25Godt, ende onder den tijdt; ende, sijt ghy een goet ende 26ghetrouw borgher, soo bewaert u tot betere ende ghe-27 rustere tijden. De vrijheyt, die nu ghestorven is, mach 28weder verrijsen; ende t'vaderlandt, dat heel vervallen 29is, mach in toecomende iaeren weder opstaen. Waerom 30laet ghy den moet soo licht sincken, oft wanhopt ghy? 31Ick houde, onder die twee borgemeesters van Roome in-32den slach van Cannen, Varronem voor veel vromer ^57,32.33borgher, die welcke wech gheloopen is, dan Paullum, 34die daer verslaeghen is. Ghelijck oock t'selfs byden 35raedt ende ghemeynte van Room gheoordeelt is, die hem 36openbaerlijck bedanckt hebben, om dat hy den moet niet 37 verloren ghegheven en hadde. Daerom dan, weer u

(j) Μὴ θεομαχεῖν.

57,17. Solon: cfr. Diogenes Laërtius, Levens der Wijsgeren, I, 2, 50.

57,32. Cannen: Cannae, stad in Apulië waar Aemilius Paullus en Terentius Varro beslissend door Hannibal werden verslagen (216 v. C.).

[p. 58]

1 vaederlandt wagghelt oft valt, vergaet oft geheel onder-2gaet, en quelt u niet, maer aengrijpt ende treckt aen den 3hooghen moet van Crates, die (doen Alexander hem ^58,3.4vraechde, oft hy wilde dat sijn vaderlijcke stadt Thebe 5weder opghebout soude werden) antwoorde: Wat ist 6van noode? eenen anderen Alexander mocht die weder 7afworpen. Dit is wijsselijck ende mannelijck ghesproken.

Wat droevighen rouwe dat ghy in t'herte draecht,
Ghy en doet gheen profijt: al schade ist dat ghy iaecht,

10vermaent Achilles wel te recht by Homerum. Want ^58,10.11anderssins, ghelijck Creon inde fabulen, sijn dochter ^58,11.12omhelsende int midden van t'vier, de selve niet en holpe, 13maer selfs t'seffens verloren ghinck, soo soudt ghy oock, 14Lipsi, u selven eer smelten in traenen, dan dit vertee-15 rende vaederlandtsche vier int minste verminderen,’ -16Te wijl dat Langius dit noch sprack, soo werter wel 17dapper aen de door gheclopt, ende daer quam een iong-18man binnen, gesonden sijnde vanden E. Heere Torrentius, ^58,18.19om ons te vermanen dattet tijdt was te gaen eten. 20Langius (als oft hy half uut den slaep gesprongen 21hadde) seyde: ‘Heeft my desen cout so bedrogen? is 22den dach dus heymelijck doorgheloopen?’ Ende met 23eenen opstaende, greep my byder handt, seggende: 24 ‘Lipsi, laet ons gaen totten gewensten maeltijdt.’ -25 Ick, my wederhoudende: ‘Neen, laet ons liever blijven, 26seyde ick. Dit is mijn maeltijt boven alle maeltijden; die 27welcke ick, met der Griecken, wel soude mogen heeten 28Spijse der goden. Naer dusdanighe bancquet ben ick 29altijts hongherich, nemmermeer versaedt.’ - Niet te 30min, Langius troc my t'hemwaerts: ‘Ende laet ons 31(seyde hy) ons belofte nu houden. Wilt ghy, wy sullen 32morghen t'sacrificie vander Standtvasticheyt voleynden.’

58,3. Crates: cfr. Diogenes Laërtius, Levens der Wijsgeren, VI, 5, 93.

58,10. by Homerum: Ilias, XXIV, 522-524.

58,11. Creon: gaf zijn dochter ten huwelijk aan Jason. Medea zond haar, uit jaloersheid, een betoverende kroon, waardoor zij levend verbrandde. Ook Creon vond den dood in de vlammen.

58,18. Torrentius: de humanist Laevinus Torrentius (Livinus vander Beke, 1525-1595), tweede bisschop van Antwerpen. Hij was één van de belangrijkste neolatijnse dichters uit onze gewesten (Poëmata sacra, 1572). Hij studeerde te Leuven, Parijs, Padua, Bologna en Rome; bekleedde hoge waardigheden in het prinsbisdom Luik; bezorgde een uitgave van Suetonius (1578) en Horatius (posthuum, 1608); en werd in September 1587 bisschop van Antwerpen. (Cfr. A. ROERSCH, Biographie Nationale, T. XXV, col. 462-474).