Twee boecken vande stantvasticheyt

Regelnummers proza verbergen

[p. 41]

1Het XIIII. Capittel.

2Datter niet en gheschiet sonder de voorsieni-3cheyt Godts, van de welcke allen druck ende 4iammer den volcke ende steden toecomen; ende 5daerom niet Godtvruchtelijcken wy daer over 6claghen ende carmen. Ten laetsten een verma-7 ninghe om Godt onderdanich te wesen, teghen 8den welcken wy vermetelijck ende te vergeefs 9stryden.

10Het welcke ist dat ghy wel ghevaet hebt, ende dat 11ghy met neerste ende uuter herten ghelooft, dat dese 12 regerende cracht haer al om doordringht ende onder-13menght, ende, om met den Poët te spreken, ^41,13.

dat de Goddelijcke macht

Haer wijt uutbreyt door aerd' en zee,

16soo en sie ick niet, wat reden ghy meer hebben moecht 17van bedroeft te sijn oft claghen. Want die selfste 18 voorsichtighe wijsheyt, die daghelijcx desen hemel keert 19ende herkeert, de sonne leyt ende wederleyt, de vruch-20ten voorts brenght ende oock onthout, heeft alle dese 21ghevallen ende veranderinghen, daer over ghy u ver-22wondert oft vergramt, voortsghebracht. Meynt ghy, dat 23ons van boven af alleen aenghename ende voorderlijcke 24saken gesonden worden? Neen, maer oock droefelijcke 25ende schadelijcke; ende daer en wort niet in dese groote 26woeste werelt ghedaen, ghehandelt, verandert, (uutghe-27sondert de sonde), waer van d'oorsake ende den 28 oorspronck niet en sy van die eerste oorsake. Pindarus ^41,28.29seyt wel: Inden hemel sijn de ghevers ende uutdeylders 30van alle dinghen; ende daer is (ghelijck Homerus onder ^41,30.31sijn fabel bedect) als een gouden keten van boven af 32neder ghelaten, aen de welcke alle dese aertsche din-33ghen vast ghemaect ende ghebonden sijn. Dat erghens 34 d'aertrijck door aertbevinghe sommighe steden verslon-35den heeft, comt vande voorsienicheyt. Dat elders etlijcke 36duysenden menschen de peste af gemaeyt ende wech

41,13. met den Poët: Vergilius, Georgica, IV, 221-222.

41,28. Pindarus: Olympiaca, 14, 9-10.

41,30. ghelijck Homerus…: Ilias, VIII, 25-26.

[p. 42]

1ghenomen heeft, oock van dese. Dat nu bloetstortinghe, 2oorloghe, tyrannie in de Nederlanden sy, van die selfste. 3Van Godt, Lipsi, van Godt comen alle dese plaghen, 4daerom wel ende wysselijcken van Euripides ghenoemt ^42,4.5van Godt aen-ghesonden quaden. Alle dese ebbe en 6vloet der menschelijcker dinghen hanght aen dese 7Mane; den opganck en onderganck van alle Coninck-8rijcken aen dese Sonne. Als ghy dan uwen weedom den 9toom te lanck gheeft, ende sijt verstoort dat u vaderlant 10wort verwoest oft vernielt, denckt ghy ommers niet wie, ^42,10.11ende teghen wien, ghy u verstoort? Wie toch? een 12mensch, een schaduwe, een stof. Teghen wien? (ick 13vreeset te segghen) teghen Godt. De oude fabulen ver-14tellen, datter eenighe reusen waren, die onderstaen ^42,14.15hadden de goden uut den hemel te verdryven; laet die 16fabulen varen: ghy claghers ende kermers sijt die selfste. 17Want ist dat alle dit niet alleenlijcken van Godt toe-18ghelaten, maer oock toeghesonden is, ghy die daer 19grimpt ende u wederspannich toont, wat doet ghy 20anders dan (soo veel het in u is) dat ghy Godt den 21scepter uut de handt neemt ende het volcomen ghebie-22den? O blinde menscheyt! Sonne, mane, sterren, ele-23menten, ende alle gheslachten der ghedierten sijn 24ghewillichlijcken onderdanich, ende luysteren nae d'op-25perste Wet; het alder edelste van alle dinghen, den 26 mensche, is alleen synen schepper wederhoorich, ende 27loopt teghen den prickel. Hadt ghy u seylen op getroc-^42,27.28ken om te varen, ghy soudt volghen, niet daer ghy 29woudt, maer den windt; ende weyghert ghy, in desen 30Oceaen des werelts, te volghen desen al-regeerenden 31Geest? Ghy weygeret nochtans te vergheefs, want ghy 32sult volghen oft ghesleypt wesen, ende die hemelsche 33besluytinghen sullen hare macht ende loop behouden, 34 weert u lief oft leet is. Wy souden sulcken een bespot-35ten ende belachen, die, syn schuyte aen eenighe rotze 36ghebonden sijnde, die coorde t'hemwaerts treckt, mey-37nende dat die selfste rotze tot hem comet, daer hy selfs 38derwaerts gaet; en is onse dwaesheyt niet veel meerder, 39die, daer vast gemaect sijnde aen die Rotze der eewigher 40Voorsichticheyt, willen dat sy, door ons trecken ende

42,4. Euripides: Orestes, 2.

42,10. wie, ende teghen wien: wie gij zijt, en tegen wien…

42,14. eenighe reusen: de Giganten, zonen der aarde; zij trachtten de Olympische Goden uit den hemel te verjagen, doch mislukten in hun onderneming.

42,27. loopt teghen den prickel: ‘calces iacit’: werpt zijn Schepper met stenen.

[p. 43]

1worstelen, ons onderdanich sy, ende wy haer niet? 2Laet ons dese ydelheyt verlaten, ende (sijn wy wijs) 3volghen die machtighe, van hier boven aen treckende 4cracht, ende dencken recht ende billick te sijn, dattet 5den mensche behaghe t'ghene Godt behaecht heeft. Den 6crijchsman inden legher, als de trommel vertreck slaet, 7vergadert sijn packen; slaetse allarm, hy leytse neder; 8altijt metter herten, ooghen, ooren bereyt ende wacker 9 tot alle gebiet. Laet ons t'selve doen, ende in desen 10strijdt vlytichlijck ende dapperlijck volghen, werwaerts 11dat den Veltheer ons roept. Seneca die seyt: Wy sijn ^43,11.12met desen eedt verplicht, dat wy sullen verdraghen alle 13het ghene dat menschelijck is, ende dat wy niet beroert 14en sullen worden om het ghene dat in onser macht niet 15en is t'ontvlieden. Wy sijn onder t'rijck gheboren: tis 16eenen grooten vrydom, Godt onderdanich te sijn.

43,11. Seneca: De Vita Beata, 15, 7.