Twee boecken vande stantvasticheyt

Regelnummers proza verbergen

30Het XII. Capittel.

31De derde Affectie wort een mate ghestelt, de 32welcke Medelydenheyt oft Deernisse ghenoemt 33wort. Die selve ondeucht te wesen, ende, tot ver-34claringe, onderscheyden van Barmherticheyt. 35Hoe, ende hoe verre, die te ghebruycken sy.

36My docht dat my Langius met dese redenen een 37doncker wolcke van t'herte verdreven hadde, ende ick

[p. 36]

1seyde tot hem: ‘Mijn vader, ghy helpt my grootelijck, 2soo vermanende als leerende; ende my dunckt, dat ick 3nu by nae soude mogen bedwinghen d'affectie tot mijn 4vaderlant, oft den staet des selfs, maer noch niet de 5ghene, die ick tot den menschen selve ben draghende. 6Hoe en souden my toch mijns vaderlants verderffenissen 7 niet aengaen en nagaen, ommer om mijn medeborgers ^36,7.8ende lantslieden wille, die aldus in dese zee der ellen-9dicheyden walken, ende deerlijcken ende verscheyde-10lijcken vergaen?’ - Langius, my d'woort af nemende, 11seyde: ‘Lipsi, dit en is eyghentlijcken gheenen weedom 12oft rouwe, maer Medelydenheyt oft deernisse, de welcke 13selfs van een wijs ende standtvastich man behoort ver-14acht te worden. Want hem betaemt niet beter dan een 15vasticheydt ende sterckte des herten; de welcke niet 16wesen en konnen in dien hy weerslaghen wort, niet 17 alleen door sijns selfs, maer door eens anders droef-18heydt.’ - Hier brack ick hem weder sijn propoost, 19ende seyde: ‘Wat sijn dit voor steeckdoornen vanden 20Philosophen? Verbiet ghy my, eenighe deernisse te 21hebben? maer dit is een deucht by alle goede lieden, 22sonderlinghe by ons die in een waerachtighe Religie 23ende Godtvruchticheyt opghevoet sijn.’ - Langius, 24 wederom, wel dapperlijcken antwoorde my: ‘Jae, ick 25verbiedet; ende, can ick dese cranckte des ghemoets 26wech nemen, gheen goede luyden sullent qualijck ne-27men. Want t'is voorwaer een cranckte; ende hy en is 28niet verre van lyden, die medelyden heeft. Ghelijckt een 29teecken is van crancke ende quade ooghen, alsmen door 30t'aensien van eenen leepoogh selve loopende ooghen 31 crijcht, soo gaghet met het herte, weedom cryghende in 32eens anders weedom. Ende mach wel te recht gheheeten 33worden een ghebreck van een cleyn neerslaghen ghe-34moet, het welcke door een ghedaente van eens anders 35quaet terstont oock nedersinckt. Wel hoe? sullen wy 36dan soo hert ende wreedt sijn, dat wy niemant toe en 37staen, beweecht oft ghebuycht te worden in eens anders 38droefheyt? Jae en trouwen, beweecht worden mishaeght 39my niet; maer om by te staen, ende niet om te kermen: 40 Bermherticheyt laet ick u toe, niet Deernisse. Want t'lust ^36,40.

36,7. aengaen en nagaen: ‘tangant et angant’: treffen en beangstigen.

36,40. Bermherticheyt: ‘misericordia’; Deernisse: ‘miseratio’.

[p. 37]

1my nu, die te onderscheyden ende, om u te leeren, een 2weynich wijcken vande strengheyt der Philosophen. Ick 3 heete Bermherticheyt te wesen, een gheneychtheyt des 4 herten, eens anders armoede oft droefenisse te verlichten. 5 Dat is, o Lipsi, die deucht, de welcke ghy maer en siet 6als door eenen nevel, ende voor de welcke dese deernisse 7u te voren comt ende u bedrieght. Ghy moecht segghen, 8dattet menschelijck is beweeght te worden ende deer-9nisse te hebben. Wel, het sy so: ist daerom wél? Meynt 10ghy datter eenighe deucht gheleghen is in die saech-11ticheyt ende cleynmoedicheydt des herten? in t'suchten 12ende t'versuchten? dat ghy met den ghenen die in pyne 13 ende weedom is, oock veel ghebroken woorden uut 14snorckt? Ghy sijt verdoolt. Ick soude u in dier voegen 15moghen by brenghen veel oude gierighe vrouwen ende 16wrecke grysaerts, uut wiens ooghen ghy eer duysent ^37,16.17tranen soudt connen perssen, dan eenen penninck uut hun 18borse. Maer dien onsen bermhertighen, daer ick u van 19spreke, die en sal geen Deernisse hebben; nochtans sal 20hy dat selve al ende veel meer doen als de ghene die met 21deernisse bevaen sijn. Hy sal eens anders quaet met 22 menschelijcke, doch met cloecke oogen aensien; met 23ernstighen gedaente aenspreken, maer niet droef-24gelatich oft verworpen. Hy sal sterck wesen in troosten, 25mildt in t'helpen; meer ende ghewillichlijcker doen dan 26hy seyt; oock veel eer den armen ende den behoefte-27lijcken de hant reycken, dan woorden gheven; ende sal, 28in alle dit, wysselijcken ende voorsichtelijcken handelen, 29op dat eens anders gebreck, als in een besmettelijcke 30 sieckte, tot hem niet en come, ende (gelijck men vande 31schermers spreeckt) dat hy lancx eens anders syde niet 32doorsteken en worde. Seght my toch eens, wat strafheyt 33oft hardicheyt is hier in gheleghen? Ende sulcx is de 34heele Wijsheyt; de welcke schijnt seer wreedt ende 35straffe te wesen alsmen die van verre aensiet: maer als 36ghy nader comt, soo wort sy bevonden goedertieren 37ende saechtmoedich, iae soo lieflijck ende vriendelijck 38te wesen als die Goddinne der liefden selfs. Maer tis 39ghenoech ghesproken van dese dry affectien; de 40welcke ist dat ick u eensdeels benomen ende u daer

37,16. wrecke grysaerts: ‘deparcos Eucliones’; Lipsius denkt aan den vrek uit Plautus' Aulularia.

[p. 38]

1van gevrijt hebbe, soo laet ick my duncken dat ick wel 2half den aenghenomen strijdt hebbe ghewonnen.