Twee boecken vande stantvasticheyt

Regelnummers proza verbergen

11Het tweede Capittel.

12Dat het landtreysen niet en helpt tot inwendighe 13siecten; dat het een openinghe is, maer gheen 14medecyne, ten sy dan in het beginsel van eenighe 15cleyn beweginghen.

16Langius, schuddende een weynich sijn hooft: ‘Jae, ick 17hoore dien Poët wel, seyde hy; maer ick hadde veel 18liever dat ghy luysterde nae de stemme der wijsheyt 19 ende der redelijckheyts. Want, Lipsi, dit sijn donckere 20wolcken ende nevelen die u omwimpelen, ende comen 21voorts vanden roock der opinien. Daerom soude ick wel 22met Diogenes segghen: ^9,22.

Houdt redelijckheyt vast, en laet varen den bast.

24Ick segghe, u ontbreect een strael, die u de doncker-25heyt uwes hoofts verlichte. Siet, ghy gaet nu ende 26 verlaet u Vaderlandt; maer segt toch in ernst: dat ont-27vliende, ontvliet ghy dan oock u selfs? Wacht dattet 28niet heel anders en sij, ende dat ghy met u in dit hert 29niet besloten en draecht de fonteyne ende den oor-30spronck van u selfs quaet. Ende even ghelijck als die 31ghene, die met een sware cortze gequelt worden, hen 32selven ongherustelijcken verworpen, keeren ende wen-33den, ende somwijlen van bedde veranderen door een 34ydele hope van verlichtinghe, alsoo gaghet met ons, die 35dus loopen van d'een landt in d'ander, gemerckt dat wy

9,22. Diogenes: Diogenes van Sinope, de bekende Cynische wijsgeer; cfr. Diogenes Laërtius, Levens der Wijsgeren, VI, 2,24. (‘In het leven heeft men één van beide nodig: ofwel verstand, ofwel een strop om zich op te hangen.’)

[p. 10]

1hebben een sieckte des geests. Het is gheopent die 2kranckheyt, maer niet vermindert; den innèrlijcken 3brandt bekent ghemaeckt, maer niet ghebluscht. Hoort 4den wysen Senecam so heerlijcken spreken: ‘Het is den ^10,4.5crancken eyghen, dat sy niet langhe yet lijden en willen, 6ende dat sy de veranderinghen voor remedien gebruy-7cken. Daer van comet aennemen van sware ende 8diversche reysen, t'laveren lancx alle stranden; en onse 9groote lichtveerdicheyt (die welcke altijt een mishagen 10heeft in t'gene dat teghenwoordich is) die beproeft haer 11als nu ter zee, ende alsdan te lande.’ Soo vlucht ghy 12oock wel altijt vande beroerten, maer ghy en ontlooptse 13niet, ghelijck het hert by Virgilium: ^10,13.

Het gheschoten hert, dat loopt, dat vlucht, dat iaecht,
Waert loopt, waert vlucht, waert iaecht den doot-pijl mede draecht.

16Al even eens ist met u lieden oock, die gewondt ende 17gheschoten sijt met den pijl der begeerlijckheden; den 18 welcken ghy niet uut en treckt, maer, met u verreysen, 19van d'een landt in d'ander draecht. Isser yemant die 20een arm oft een been ghebroken heeft, die en eyschet 21oft en begheert (meyn ick) gheenen waghen oft peerdt, 22maer eenen Chirurgijn. Wat ist dan voor een ydelheyt 23die ghy hebt, die begheert dese inwendighe siecte te 24ghenesen met veranderinghe van plaetse, oft met hier 25 ende daer te loopen? Voorwaer, t'is het ghemoet dat 26sieck is; ende alle dese uutwendige cranckheyt, wan-27hope ende swackheyt is van eender fonteynen comen, 28midts dat het selve slap ende flauwe legt. Dat Godde-^10,28.29lijcke deel, dat in ons behoort d'overhant te hebben ende 30te heerschen, heeft het gebieden wech geworpen, ende 31is neder gevallen tot sulcker cleynicheyt, dattet van selfs 32sijn dienaren dient. Seght my, wat sal hier de plaetse 33 oft veranderinghe der plaetsen af oft toe doen? ten sy 34datter moghelijck ergens een lantschap sy, dat ons de 35vreesen doen verminderen, onse hope bedwinghen, ende 36desen quaden etter van alle ghebreken, soo seer in ons 37ingekanckert sijnde, suyveren kan. Maer daer en is voor-36waer sulcken landt nerghens te becomen, iae al reysde

10,4. Senecam: De Tranquillitate Animae, 2, 12.

10,13. Virgilium: Aeneis, IV, 70-73.

10,28. het selve: het gemoed.

[p. 11]

1ghy oock in het lant der beloften; oft isser yevers al-^11,1.2sulcken een, wyset ons toch mede, ende wy trecken daer 3ghelijckerhant. ‘Maer (segt ghy) die beroerte ende die 4veranderinghe van plaetse heeft dese heylsame macht; 5ende die nieuwicheit van manieren, menschen, plaetsen, 6diemen daghelijcx siet, verhuecht ende verheft t'versla-7 ghen ghemoet.’ Ghy sijt verdoelt, Lipsi; want, om die 8waerheyt te segghen, ick en wil het landt-besien niet soo 9seer misprijsen, van te ontkennen t'selve inden mensche 10ende sijne affectien geen recht met allen te hebben. Wel, 11ick laet toe dat soo sij: maer immers niet voorder, dan 12dattet sommige lichte verdrieten oft eenige cleyne swa-13richeden der herten mach wech nemen, maer geen 14oprechte siecten, die dieper ingeslaghen sijn, dan dat sy 15met een uuterlijcke medecijne souden moghen genesen 16 worden. Den sanck, den wijn, den slaep hebben menich-17mael d'eerste beroerten der gramschappen, der droeffe-18nissen ende der liefden ghenesen, maer noyt de siecte 19die seer inghewortelt is, ende die haren standt heeft 20genomen. Het selfste is hier mede oock soo: de reyse sal 21u moghelijcken ghenesen sommighe lichte swaricheden, 22maer de groote ende oprechte niet. D'eerste beroeringhen 23die van het lichaem ghecomen sijn, die hanghen noch in 24 t'lichaem, oft voorwaer (ick mach wel soo segghen) inde 25opperste huyt des ghemoets; ende daerom en ist gheen 26wonder, al worden sy haest met een lichte spongie uut 27ghewist. Maer ten gaet soo niet te werck met die ver-28ouderde affectien, die haren setel, iae heerscappije heb-29ben int binnenste der herten. Als ghy langhen tijt sult 30gedoolt, ende t'gantsche aertrijck ende den zee-cant 31omgheloopen hebben, ghy en sult die met gheen wateren 32 connen af ghewasschen, oft met geen aerde connen 33bedecken. Altijt sullen sy u volgen; ende die swerte, 34sware sorghe (opdat ick spreke met den Poët) sal u ^11,34.35gaende, rydende, op de schouderen sitten. Socrates van 36yemant ghevraecht sijnde, waer by dat quam dat hem 37het reysen niet geholpen en hadde, soo antwoorde hy 38hem seer wel ende wyselijcken: ‘Om dat ghy u selven 39niet verlaten en hebt.’ Ick soude soo oock hier wel het 40selfste moghen seggen: waer ghy henen loopt, so sult

11,1. in het lant der beloften: ‘in insulis ipsis beatorum’: in de eilanden der gelukzaligen. Deze ‘gelukzaligen’ waren mythologische halfgoden; zij bewoonden, in een uithoek van de wereld, een vruchtbaar land, dat drie oogsten per jaar gaf (cfr. Hesiodus, Theogonie, 170-173).

11,34. met den Poët: Horatius, Oden, III, 1, 40.

[p. 12]

1ghy by u hebben t'bedorven ende bedervende ghemoet, 2geenen goeden reys-geselle. Ende och, oft alleen reys-3geselle? maer ick vreese dat sal wesen een leydtsman; 4want u affectien en sullen u niet volghen, maer trecken.