Twee boecken vande stantvasticheyt

Regelnummers proza verbergen

[p. 7]

Het eerste Boeck Vande Stantvasticheyt Door I. Lipsius.

1Het eerste Capittel.

2De Voorredene, met een beclach der 3 Nederlantscher beroerten.

4Over sommige iaren, soo ick na Weenen in Oostenrijck 5reysde om te schouwen de beroerten mijns Vaderlants, 6so ben ick wat besydens weechs ghecomen (ghelijck 7Godt dat voeghde) tot de stadt van Luyck. Want eens-8deels sy en was niet verre uut die bane ghelegen, ende 9oock ick hadde daer sommighe vrienden die ick goet 10vont (van ouder kennissen ende vrientschappen wegen) 11te gaen besoecken ende groeten; onder andere Carolus 12Langius, die welcke een man was, ick macht wel segghen ^7,12.13(niemant te naer ghesproken), vande beste ende ghe-14leertste van dese Nederlanden. Ende soo hy my te synen ^7,14.15huyse te gast hadde ontfanghen, en heeft hy my niet 16alleenlijck alle minne ende vrientschap bewesen, maer 17oock propoosten ende redenen voor gehouden, die my 18 nut ende profytelijck sullen wesen t'allen tijden. Want 19hy is die gene gheweest, die my d'oogen open ghedaen 20heeft, ende de wolcken van sommighe ghemeyne opinien 21daer af doen dryven; die my oock den wech heeft ghe-22baent om sonder eenige twyfelinghen oft dwalinghen te 23komen, soo Lucretius seght, tot die suyver,wyse, opghe-^7,23.24boude tempels der geleerden. Want soo wy eens naer 25den middach, om die groote hitte der Sonnen (het was 26 int eynde van Junius), tot synen huyse inden vloer ^7,26.27wandelden, soo heeft hy my soetelijck (alst ghebuert 28int kauten) begost te vraghen van myne reyse ende die 29oorsake der selver. Ende soo ick hem vryelijcken ende 30opentlijcken veel gheseyt hadde vande beroerten des 31 Nederlants, ende vande ongheregheltheyt der overicheyt

7,12. Carolus Langius: de filoloog Karel Delanghe (1521-1573). Hij studeerde te Leuven, en reisde daarna, samen met Laevinus Torrentius, in Italië; hij promoveerde te Bologna tot doctor in de rechten. Na zijn terugkeer werd hij geestelijke, en vestigde zich te Luik; hij werd er kanunnik bij de kathedraal. Hij bezorgde een uitgave van Cicero's De Officiïs, De Amicitia en De Senectute (1563), en van Plautus' comedies (1566); verder hield hij zich bezig met geschiedenis en poëzie. Hij had een aangenaam karakter, en hield vooral veel van tuinen. (Cfr. J. ROULEZ, Biographie Nationale, T.V., col. 310-315.)

7,14. van dese Nederlanden: ‘Belgarum’.

7,23. Lucretius: De Rerum Natura, II, 8.

7,26. int eynde van Junius: 1572 (cfr. Inleiding, p. IX).

[p. 8]

1 ende des crijchsvolcx, hebbe ick hem ten laetsten be-2kent, dat dit de bysonderste oorsaeck mijns vertrecx 3was, hoe wel dat ick wat anders mocht voorschieten. 4‘Want wie isser doch, o Langi (seyde ick tot hem) soo 5versteent ende verstaelt van herten, die alle dese quel-6linghe langher soude konnen verdraghen? Wy hebben 7nu soo menighe iaren, soo ghy siet, met dese inlantsche 8 oorloghe gheplaecht ghewest; ende ghelijck in een ver-9bolgen zee, so worden wy meer als met éénen wint der 10beroerten ende tweedracht bestormt. Beghere ick my 11selven in ruste ende stilte te stellen? de trompetten ende 12het ghecletter der wapenen belettent my. Lust my te 13wesen inden hof oft op de hoeve? den crijchsman ende 14den moorder bedwinght my, tot de stadt te comen. 15Daerom, goeden vrint Langi, heb ick besloten (het 16VVaderlandt verghevet my) dit onberust ende rampsa-17lich Nederlandt te verlaten ende, ghelijck men seyt, van 18landt te landt te loopen, so verre dat ick van de daet 19oft vanden naem deser boose crijchsluyden niet meer en 20hoore.’ - Langius, verwondert sijnde ende als uut 21eenen slaep schietende, seyt my: ‘Hoe, Lipsi, soudt ghy 22ons soo begheven?’ - ‘Jae, ick moet van hier (seyde 23ick), oft ick moet van deser werelt. Hoe soude ick toch 24anders alle dit quaet konnen ontkomen, dan metter 25vlucht? Het waer my onmoghelijcken dat ick dit daghe-26lijcx soude sien ende verdraghen, want voorwaer ick en 27hebbe geen stalen oft yseren herte.’ Langius die ver-28suchten soo ick hem dit gheseyt hadde, ende ‘Och 29swacke ionghman (sprack hy tot my) wat is dit voor een 30swackherticheyt? oft wat onwijse wijsheyt is, dat ghy u 31soeckt te bewaren met de vlucht? U vaderlant is vol be-32roerten ende oorlogen, ick bekent; maer waer en is nu het 33selfste niet in heel Europen? So dat ghy wel metter waer-34heyt mocht seggen, gelijk Aristophanes: ^8,34.

Godt, die daer boven den grooten donderslach gheeft,
D'opperste neerwaerts te keeren in will' heeft.

37Daerom, Lipsi, soo en moet ghy u Vaderlandt niet ver- 38laten, maer veel eer u begeerlijckheden, ende u herte 39 alsoo onderrichten ende bevestigen, dat ghy mocht

8,34. Aristophanes: Lysistrata, 772-773.

[p. 9]

1 gherust wesen int midden van alle beroerten, ende peys 2vinden int midden der wapenen.’ Ick antwoorde hem 3daer op, naer mijn ionck verstant: ‘Langi, my dunct dat 4wy het landt selve behooren te verlaten; want voorwaer, 5het quaet dat men hoort en gaet soo niet ter herten als 6t'ghene datmen siet, ende daer en boven wy stellen ons 7selven (soomen seyt) uut den scheut. Hoort ghy niet 8den Poët Homerus wysselijcken vermanende? ^9,8.

Maeckt u uut den scheut, al soudy moeten hyghen:
Tis quaet d'een wonde soo haest op d'ander cryghen.’

9,8. Homerus: Ilias, XIV, 130.