|
| |
| |
| |
Vaygats, Ofte De Straet van Nassau. Aen den Edelen, vermoghenden, hoogh-gheleerden, vvysen, discreten, ende seer voorsienighen Heeren, mijn Heeren de Staten van Hollandt ende West-Vrieslandt.
Ode.
O VVonderlick bestaen! ô stoutheyt onghehoort!
O ghevaerlicke reys'! ô onbuygh'licke moeden
Der vrome Bataviers! die borst'lend' voort, en voort,
Hebt door koud', mist, ijs, sneeuvv, en Neptuns strenghe vloeden:
Iae teghens t'groot ghehuyl van Boreas gheblaes,
(Dat de Zee vvit beschuymt doet om de klippen branden,
Dies dan schrick'lick ghehoort vvert Scyllaes groot gheraes)
Ghespeurt, om t'onsen nut, t'ontdecken nieuvve Stranden.
VVant doen u Leeuws ghemoedt gheruckt hadd' uyt den vuyst
Martis steedts-bloedigh' svvaert, van de trotse Spangiaerden:
Die met heyrkrachten groot (van menich menich duyst
Voet-volcx, en oock niet min van svvaer' en lichte paerden.)
Trachten om u vryheyt te vverpen in het sant,
En haer bloedich ghemoedt toonden met veel vvreetheden:
(Ghelijck sy de'en, en doen, in't Goudt-barende Landt)
Verdelghend' met strafheyt u sterck' en schoone Steden.
En doen onsen Hector, met Krijchs-list, en ghevveldt,
Hadd' haer beschanste cracht voor Koeverden verdreven,
VVrekende soo de Doot, als een vroom-dadich Helt,
Van d'Oraensch' Vorst sijn Vaer moordich berooft van t'leven.
Heeft u voordachte Raedt, ô Vaerlants Vaders vvijs!
Nae onghehoorde Vaert oock Krijgh-schepen doen trecken,
Op dat vvy (als een svvaert) haer afruckten den prijs,
Die sy hebben verdient met nieuvv' Landen t'ontdecken.
En zijnd' vervvitticht van mijn Huygens vroom ghemoet,
Dat van sijn jonckheyt af de VVeerelt ginck doorsoecken;
Van daer t'vlammich ghespan rijst uyt de bracke vloet,
Tot daer het vveder daelt in Tethys vochte hoecken.
Hebt hem onder de Vloot' als een Commys ghevoecht,
Op dat sijn versochtheyt haer cours soude beleyden:
VVant hy het vochte veldt Neptunis heeft beploecht,
Siende van t'Indisch volck al de verscheydentheyden.
Ghelijck een Kiecken-dief, die al svvevende jaecht;
Gaet tusschen Aerd' en Locht d'oogh-rijcke Fame vlieghen,
Onbegrijpelick snel, in't spreken onvertsaecht,
Nae-segghend' dat vvaer is, en oock t'gheen' dat men lieghen.
Dese toe-rustingh' heeft sy niet soo haest ghehoort,
Of haer held're Trompet blaest sulcx door s'vveerelts vvijcken,
Dit comt (als t'moede Hert') svvoeghende snellick voort
In't Aerd'-omkleppend' Hof: en in de ooren strijcken
Van de grijs-hayrde Vaer, die heeft straff'lick ghefronst
T'Gheborstelde voor-hooft, verheffend' de VVijn-breeuvven,
En spalckend' d'ooghen op, heeft vol gramschaps begonst
Met een luyd'heessche keel seer ijsselick te schreeuvven.
VVel: vvat stoutheyt is dit? Sal ons dit botte volck
In de bevrosen hoeck oock beginnen te quellen?
Doet u hiel-vleughels aen, ghy Goden trouste Tolck,
Tot Discordia vvilt en Hyems u versnellen:
De VVolck-verdrijvende Boreas niet vergeet,
(Als houvvend' d'eerste plaets van d'ijs-koude Cadetten)
Op dat sijn strenghe cracht t'onsen dienst zy ghereet,
En dat t'samender-handt vvy dese tocht beletten.
Seght dat de Bataviers met stoutmoedighe cracht,
Poghen om door Vaygat een nieuvve vaert te stichten,
| |
| |
Soo dat ons' heerlickheyt sal tot niet zijn ghebracht,
En t'ghevleughelt hout sal ons Rijck alom bevichten.
Tot vveerstant doe elck t'best: d'een' met stormende vvint,
D'Ander met ijs, en sneeuvv, mist, en hard' haghel-steenen,
T'Fenijn zy niet ghespaert dat d'eendrachts bant ontbint;
Ick sal t'gheschubde heyr oock brenghen op de beenen.
Hy had naulicx volseyt: Mayae Soon maeckt' hem ree,
Met de ghevvieckte hoet gaet hy t'vvijs' hooft verchieren:
T'Mantelken slaet hy om, neemt de slangh-roede mee,
Die seer vast slapen doet Menschen en vvreede Dieren.
Met een spoedighe vlucht, kappende slach op slach,
Gaet hy de ruyme lucht op ende neer doorbooren,
Tot dat hy t'koud' Ys-landt onder sijn voeten sach,
Daer Pluto in Hecla de Zielen schijnt te smooren.
En soo men d'Arent siet om Reygers te bespien
Met een doorsichtich oogh' om Strymons kanten svveven,
VVelck hebbend' int ghesicht', gaet snellick nedervlien:
Soo comt die snelle Post op den Bergh nederghedreven.
VViens onbetreden spits doordringt de koude Lucht,
Zijnd' t'heel' Iaer rontsomm' met meel-vvit stof bevanghen,
Des vvints tvvistich ghedvvarl vol vervaerlicx gherucht,
Ruysschet hier in de plaets van der Syrenen sanghen.
Hier vvoont d'huyvrigh' Hyems, op vviens knorrich aenschijn
Rollen met groot ghedruys de dvvarlinghen met hoopen,
T'Betist hayr rinckelt van teuck'len t'allen termijn,
En zijn rugh-deckend' vlies hangt vol seer groote droopen.
Als ghevvill'ghe Dienaers staen om zijn Throon in't rondt,
Haghel, Vorst, Nevel, Sneeuvv, Rijm, Hysel, vochte reghen:
De klip-schudd' Aquilo met d'uytpuylend' mondt
Bereydt om Zee en Lucht tot stormen te bevveghen.
De Roos-vvanghd' Aurora hadd' s'Hemels poort ontdaen,
En d'al-doorsiende Sonn' gingh sijn claerheyt verthoonen:
Doen dees vlieghend' Godd' sijn reden dus vingh aen.
O Hyems! door vviens cracht beven die Noord'vvaerts vvoonen,
Die rudsen beven doet, en rooft des velds schoonheyt,
Die met een ijssich toomt, breydelt Zee en Rivieren,
En die heuvel en dal met't koude sneeuvv bespreyt:
Aquilo, ghy die doet de Lucht heen en vveer svvieren,
In de vvoest' Oceaen schuyft aen t'ghesternde vaut:
VVilt t'samen u ghevvelt (bidt d'Omhelser der Aerden)
Tot sijn bystant ontdoen, op dat vverden benaut
De plompe Bataviers, die moedichlick aenvaerden
Sijn vocht' Rijcx vvaerdicheyt een groot afbreuck te doen,
Mettet Chinasche Rijck by Noorden te ontdecken,
Vriest, haghelt, sneeut, en vvaeyt, vvilt u nae Vaygat spoen,
Om haer strijdtbare macht onder t'vvater te trecken.
Hy volseyd': en vlooch nae de Tvveedracht, en met spoet
Sendens' haer vvree Dienaers verdubb'lend' die haer machten,
Die vlieghen spoedich heen, om met een straffe moet,
En eendrachtighe cracht op de Schepen te vvachten.
Niet langh' d' Atlandtsche Bood' daeld' int donck're Spelonck,
Daer in tvvist, en gheraes, de Menschen hen verblyen,
En t'schrickelick ghesvverm seer onmanierlick klonck,
Vervveckt door vrees' van vreed', en lust tot tvvistich stryen.
Discordia sat hier duysent-c'leurich ghecleet,
VViens gheschackierde rock los vvas, en vast ghebonden,
En t'bonte ghekruyfd' hayr, hier droogh', en daer besvveet,
Vlooch in de Lucht, d'een los, en d'ander vlecht bevvonden.
D'Handen vvaren ghevult met menich snood Libel,
Met menigherley vraegh', glosen, raden, en keuren,
Voor haer, achter, ter zijd', maeckten seer groot gherel,
Schrijvers sonder ghetal, Voorspraken, Procureuren.
Sy vvas hert'lick bedroeft, door dien dats' uyt den Raet
Met't eendrachtich ghemoedt der Staten vvas ghedreven,
Dies knaechd' sy t'nijdich' hert', soeckend' met listen quaet
Dees vast ghespliste knoop door tvvist vveder t'ontvveven.
Maer d'Eeuvvighe VVysheyt die in Eendracht verheucht,
Had door sijn dond'rend' VVoort haer sulcx te doen verboden:
Soo dat dees' herten-bandt te vaster vverdt gheveucht,
Hoe sy met tvvisten meer d'eendracht soeckt uyt te roden.
Mercurius haer siend' heeft grammelick gheseyt:
Staet op, ghy oude Teeve, en vervoecht u seer spoedich
By die t'koude Vaygat naetrachten, en verspreyt
Daer stracx by de Stierluy strijt ende tvvist vervvoedich:
| |
| |
Op dat in-drinckend' all' een vvaer-vvetend' gheschil
Door schoon-schijnende Raedt t'samen vverden bedroghen,
T'is in u macht te doen: Neptuni hooghste vvill',
Sijn last zijnde volbracht, is vveer opvvaerts ghevloghen.
De nijdighe Tvveedracht had des Zee-Gods ghebodt
Soo haestich niet ghehoort, of blijlick gincks' haer richten,
Grijpend' een quastich hout in de handt, liet de Grot,
Tredend' ras nae de Vloot: sonder van gaen te svvichten
Verkoos sy de ghedaent' eens vvaen Cosmographist':
En onder de Stierluy vol kout vergifts ghecomen,
Heeft secretelick d'een teghen d'ander ghehist,
Door valsch' inbeeldingh' van noch noyt ghehoorde stromen:
Ondercloeckend' d'een' voor, d'ander nae, t'svvart fenijn
Gaet slanghende door t'hert', nieren, en ooghen lopen,
Dat vvin't allengskens veldt, en vult d'herten met pijn:
Tervvijl t'radde Boodts-volck nae vvindt en vveder hopen.
Soo haest dan Auster blaest, vvinden sy d'anckers op,
En de heessche Stierman die roept, een Iongh-man boven,
Die veldt spoedich de Fock, t'Mersseyl hijst men in top,
Het roer svveeft heen en vveer, en t'Schip vverdt voortgheschoven.
De ghevleughelde vvint drijft haer ras eens-loefs voort,
(Als een gheveerde strael, die snellick comt ghevloghen)
Onse schip-rijck' Hollandt schijnt in de vloet ghesmoort,
Dies sy VVater en Lucht alleen crijghen voor ooghen.
De strijdtbaer' Enghelsman, en krijch-soeckende Schot,
VVerden uyt het ghesicht verd' aen t'bag-boort ghelaten;
Aen t'stuyr-boort siens' alleen de Noorman slecht en bot,
En hoe tot d'Hemel hoogh strecken sijn vvoeste straten.
Sy verlaten d'Vytsiers, Berghen, Stadt, Beresont,
VVitholm, Grijp, Momendael, Traen-oogh', en t'eylandt Ruste,
De vvoeste Muske-stroom, (die slorpend' vvelt int rondt)
Lofvoet, VVestrol, Arnou, en de klip-rijcke Custe
Van Vinmarck, en Biarm, daer nae soo buyghen sy
Om de koude Noort-caep: richtend' het cromme steven
Nae Caep de Candenoes, trachtend' met herten bly,
De onbevaren straet spoedich te zijn beneven.
Op d'Olympissche top sat d'alderfraeyste hoop,
Met grooter heerlickheyt, van de machtighe Goden,
Die met gheneucht' aensien der Schepen snelle loop,
Gaende met soet ghedruys over d'Oceaen schroden.
De Nereiden oock maeckten met vrolickheyt
Een vvelghevlochten dans op de azure baren,
Zijnde t'saem rings-ghevvijs om t'vlieghend' hout ghespreyt:
Tervvijl d'oude Neptun' sijn crachten deed' vergaren.
Bevelend' dat Triton soud' spannen int gareel,
Van de blau-verfde koets snel-svvemmende Dolphijnen:
Die hy dan moedichlick leyt met het schubbich zeel,
Doende sijn Majesteyt op t'vochte veldt verschijnen.
Als in de morghen-stont met veel c'leuren gheciert
De dach-brenghende bood' haer Paerden doet aensporen;
Soo triumph'lick hy sijn VVaghen door t'vvater stiert,
Met de vorck in de vuyst, om de vloot te versmoren.
Gh'lijck de golven des Zees, die aen de dorre strant
Door Zephyrs soet gheblaes allengskens zijn gheschoven,
Makend' een sacht ghedruys dat men van handt, te handt,
Door s'vvints vvassende cracht hoort meer en meer vergroven.
Soo hoort men tervvijl oock een murmurich gheluyt,
Onder al de Stierluy, beginnende te tvvisten
Om de Cours, daer haer reys' door soud' vverden gheuyt;
Meerend' al voort en voort door tvveedrachts arghelisten.
D'Een riep, ons' Cours behoort Noordtvvaerts te zijn gherecht;
Bet Zuyd'licker, riep d'aer, moeten vvy t'steven vvenden:
Dees koos een ander padt: die vvilde sulck ghevecht
Sonder vvat anders voor te slaen niet laten enden.
Sulcx dat nae groot gheroep sy op't laetst tvvee en tvvee,
Om t'ontdecken, de vaert gaen cloeckelick beginnen,
Richtende sonderlingh' (met opghehijste ree)
Hun Cours om t'haerder eet' die reys' eerst te ghevvinnen.
Maer Huyghen tot ghedacht van dit haep'rich ghekijf,
Den Caep ghelaten Naem van Twist-hoeck, ginck voort rennen
Door de schuymighe Zee, vord'rend' met cloeck bedrijf
Sijn reyse naer Vaygat. Dit siend' Hyems gaet sennen
Een verduyst'rende Mist, die hun sóo dicht bedeckt,
Als somvvijl t'modd'rich slick t'claer vvater der Rivieren:
| |
| |
Of soo de donck're nacht sijn svvarte vlercken streckt
Over de vvaghen glants die Phaëton vvoud' stieren.
Ia dat Lyncei oogh' niet soud' hebben gheschout
Dese scheeps lengte verr', en om d'angst te vermeeren
Met clat'rende gheslach, stort haghels menichfout,
Voorboden van een storm en schrickelick' onvveeren.
Ghelijck t'Noordtvvest gheblaes somvvijl crachtelick schud't
De Dodonische Eyck, doende d'eyckels met hoopen
Storten op gras, op aerd', op loof, op beest, op hutt',
Sulcx dat haer snelle val niet mogh'lick is t'ontlopen:
Soo valt met groot ghebaer dit vochte Cristallijn
Op verdeck, op koe-brugh', op hooft, op voet, op handen,
Slaende t'moedich boots-volck met smertelicke pijn:
Die lopen vlytich schuyl verlatend' de scheeps-banden:
Maer met de cleenste vvenck comens' onbeschroomt vveer,
Trecken met groote cracht aen de svvart-pickte touvven,
Verachtende t'ghebruys des vvaters, en t'ghebeer
Van't clappende ghesteent' dat hun hardt comt bedouvven.
Ghy onbeschaemden hoop, nu zijdy vast in d' strick
(Riep de dolle Neptun') ghy sult my niet ontstuyren,
Ick versmoor' u alt'saem binnen een ooghenblick
Doend' u dese stoutheyt met lijf en goet besuyren.
Doen stiet hy sijn drie-tandt met een verbolghen cracht
In de vvoest' Oceaen om t'neerst' boven te roeren,
Die heeft hy met ghedruys driemael vveer opghebracht,
En soo veel reysen oock tot aen de gront gaen voeren.
Stracx vvert de Zee beschuymt, en het golvighe zout
Door Boreas gheblaes hooch aen d'Hemel gheschoven,
Dat valt stolpelings neer over t'bevende hout,
Makend' dat all' t'boots-volck int vvater staet bedoven.
Een droeve svvarte Lucht vvert rontsom uytghestreckt
Berovend' hun van't licht, men gaet het zeyl in halen
Slaende tegens de mast, elck roept, elck crijt, elck treckt,
Om dat seer spoedelick binnen t'boordt te doen dalen.
De fluytingh' van't ghetouvv', de ruysschingh' van de vvindt,
T'Murmureren des Zees, t'clat'ren der donder-slaghen,
Maken schrickich gherucht: d'een maeckt los, d'ander bindt,
T'scheen of Zee, VVint, en Lucht, over hoop te veld' laghen.
Boreas drijft voor hem een luyd-loeyenden hoop
Van golven peerssich vvit, de vvolcken gaen vermeeren
Met soete zeen de Zee, die doet met snelle loop
Een regheningh van zout vveder ten Hemel keeren.
Nu schijnt de heele Lucht los te vallen in Zee,
Dan schijnt de Zee vveer om tot aen d'Hemel te dringhen,
De vvinden zijn alt'saem teghen t'schip, dat seer dree
(Als een hipp'lende bal) op ende neer moet springhen.
Nu hangt het op een golf van daer t'volck dunckt te sien
T'Diepste van den afgront, dan schijnt het vveer te rijsen
Tot aen de sterde vaut, dus moet gh' op en neer vlien,
Om dat sijn gramme moet Neptun' recht soud' bevvijsen.
Maer u onvertsaechd' hert, en standtvastich ghemoet,
O Huyghen vvijdt-versocht! gaet sijn ghebaer verachten,
Poghend' altijt voort voort, en door beleydingh' vroet
T'Behyselde Vaygat gheluckich te betrachten.
Hier teghens stelt hem vveer Hyems met ijs en snee,
Dat bespringht u seer dicht en keert t'zee-spouvvend' steven,
Bruyst, breeckt, berst voor de boech, schuyft t'een op t'ander mee,
En vvert met groot ghekraeck rontsomm' u schip ghedreven.
Dat clooft allengskens door t'bar-barstende ghebaer,
Morselende met cracht de hard-ghebacken stucken,
Dat knerst met heesch gheluyt, en perst teghen malcaer:
Schijnend' of sy het schip aen sleters souden rucken.
Neptunus sendt hier toe noch een seer groulick Dier
Climmend' op driftigh' ijs met onbreeck'licke tanden,
En huylende vreeselick, toont een ghesicht als vyer,
Schijntet schier te versmaen de Reus met hondert handen.
Doch ghy blijft onverschrickt, en t'volck stelt hun ter vveer,
Varend' onbevreest heen, houvven met scherpe bylen
Op de verstaelde huydt, die springhen op van t'leer
Als of de slach gheschied' op diamante stylen.
T'Moet nochtans vvijcken oock, met al t'Neptuns ghespuys,
En Hyems felle cracht, koud', ijs, en groote reghen,
Oock t'fluytende gheraes van Boreas ghedruys
Die u met groot ghevvelt docht van de Zee te veghen.
| |
| |
O vrome Bataviers! ey! VVat sal schrickich doch
V onvertsaecht ghemoedt, nu niet en can beletten
V cloeck en stout bestaen, dit rasen? noch t'bedroch
Dat de snoode tweedracht looslick had gaen uytsetten?
VVant nae al dit ghevaer crijcht ghy vreuchdich aen boort
De Langh-ghevvenschte strant, gaende hier door laveeren
Tot in den Oceaen, van daer men spoedich voort
Met de Chinasche schat ons Rijckdom sal vermeeren.
Hebbend' hier tot ghedacht van dees' heerlicke tocht
En ons' Achilles naem veel merck-teeckens ghelaten,
Sulcx dat seer veylichlick nu sal vverden besocht
De Straet van Nassav, en t'Eylandt der Heeren Staten:
En elck kenbaer sal zijn een onbekende Strandt,
Tot uytbreydingh' des Naems, end' Eylandt van Orangien,
Soo dat elck soecken sal Mauritius Eylandt,
Verduyst'rend' meer en meer t'lof van t'hoochmoedich Spangien.
VVant ghy doet t'Nieuvv' Hollandt, en t'Eylant van Maelson,
Met de Moucherons Hoeck vast in elcx ghedacht blijven,
Iae oock t'Nieuvv' VVest-Vrieslant, soo langh' de snelle Sonn'
Over Ian Huyghens Hoeck, en Nieuvv' VValch'ren sal drijven.
Dees Landen onbekent hebt ghy moedich betreen,
Tot nutticheyt van ons, met arbeydt onverdroten,
VVaer toe u noot'lick diend' het cloeck-sinnich beleen,
En d'ervarentheyt van Ian Huyghen van Linschoten.
Dies vliecht door dese tocht, en seer loflicke daedt
O Linschoten! u Naem van de Zuyd-pool, tot d'ander
Daer t'Beerken sijnen poot nimmer int vvater slaet;
En verr' voorby d'Outaers van de groot' Alexander.
Sulcx dat noch Bacchi reys', noch t'ontillicke stien
By Herculem ghestelt op de Spaensche Zee-stranden,
Noch die Gamaes cloeckheyt door seer neerstich bespien
Stett' int Cal'coutsche Rijck van d'Oost-Indische Landen.
Noch t'om-zeylen van Draeck, (vvel vvaerdt eeuvvighe prijs)
Noch t'stout bestaen, vvaer door t'rijcke Vlies vverd' vercreghen,
Noch die d'Itaecksche Vorst, verstandich, cloeck, en vvijs,
Deed' met sijn snelle vloot op s'Mid-landts vochte vveghen.
Niet te ghelijcken zijn by dees sorgh'licke tocht
En d'eeuvvighe Tropheen die ghy hier hebt doen stellen,
Tot teeckens dat u reys' gheluckich is volbrocht,
In spijt van alle t'gunt dat u seer socht te quellen.
VVant vvat heeft haer ghequelt dan een golvende Zee,
Vervveckt door het gheblaes van de ruysschende vvinden?
Maer u strack'lick daer toe queld' haghel, ijs, mist, snee,
Reghen, rijm, groote vvindt, die Neptuns toorn ginck sinden.
Door vvat vvaerdich gheschenck mach dan vverden beloont
Dit perijckel en vrees' van u moedich gheleden
Met onverschrickt ghemoedt? can t'ghenoech zijn becroont
Door t'seer-gheachte goudt aen duyst stucken ghesneden?
O Neen: Dies heeft de Faem met een eeuvvich gheluyt
V seer loflicke Naem in elcx ooren gheschoten,
Soo dat Landt, Zandt, en Strandt ghestadich roepen uyt,
Lof, Prys, end' Eer' zy u, Ian Huygen van Linschoten.
V. M. E.
Onderdanighen Dienaer
C. Taemssoon van Hoorn.
|
|
Auteursrechtvrij