Voyagie ofte schipvaert van by Noorden om langes Noorwegen

[fol. §2r]

Vermogende, Edele, Hoogh-Gheleerde, Wyse, Voorsienighe seer Discrete Heeren, Myn Heeren de Staten Generael, der Vereenichde Nederlandtsche Provintien: Midtsgaders de Ghecommitteerde Raden ter Admiraliteyt van Hollandt, Zeelandt, ende West-Vrieslandt, &c.

DAt het leven der gheschiedenissen maer op de Schriften rust E. M. Heeren, is voorwaer een yeghelick kennelick, en men siet noch daghelicx daer van de teeckenen: Want vele, niet alleen seer heerlicke, maer oock noodige dinghen gants verduysteren, door dat haer den tijdt allengskens, midts het derven van dese bewaernisse (recht ofse noyt gheweest waren) uyt de memorie des Menschen wischt. Dit selfde blijckt onder andere dinghen, oock in de vreemde Vaerten: want men siet dat die van haer begin beschreven, en van reyse tot reyse neerstich opgheteeckent werden, dat die te met groot, en haer aenvangers eerlick en profijtelick geworden zijn. Ter contrarie, dat die versloft en van beschrijvinghe versteken bleven, dat die meest al vergeten, en noch haer aenvanghers, noch hare naecomelinghen tot eenich nut ghecomen zijn. Tot exempel van d'eerste, sullen zijn de Portugeesen ende Spangiaerts, elck in't ontdecken van haer Indyen: de welcke, alsoo sy van begin af neerstich alle dinghen teeckenden, en van ontdeckinghe tot ontdeckinghe (t'ghene dat haer daghelicx bejeghenden) opschreven, achterlatende door t'selve haren wegh, als een bebaent pat, den ghenen, diese nae haer souden gaen, allengskens tot de groote Zee-vaerten, en volghens tot de rijckdommen ghecomen zijn, daer in men haer tot den dach van huyden siet. Tot exempel van de tweede, der Deenen oude vaert op Groen-landt, en nu corts de Tochten van Forbischer, en andere Engelschen, nae t'Noorden, de welcke, hoe wel beyde groot en merckelick zijnde, en namelick d'eerste, als by welcke Groen-landt, niet alleen bevaren, maer oock soo bewoont werdt, dat sy t'selve jaerlicx met Regenten ende Bisschoppen versaghen, min noch meer, als de Portugeesen, Indyen doen: Nochtans door onachtsaemheyt des schrijvens soo verloren zijn, dat sy huydensdaeghs nauwelicx oock haren naem behouden. Dit heeft my op onse Noordtsche vaert doen sien ende duchten, dat het met haer wel niet anders, als met dese twee laetste soude gaen, soo daer niet beter in versien werdt. Want aensiende de schriften, die daer van uytghegeven zijn, docht my, dat alsoo de selve maer aen landt ghesmeet waren, meer tot vermakinghe des Lesers, als tot rechte kennisse der Noordtscher Landen, en daerom noch verthooninghe van Custens, noch ontdeckinghe van Havens ende Reden, noch beschrijvinghe van Coursen hadden, maer in plaetse van dien, alleenlicken met eenighe versierde Historische figueren waren opgepronckt, dat sy dierhalven, of niet, of weynich conden dienen, tot de memorie der selver te behouden, ende veel min om naemaels eenich nut te doen. Ende soo nu al so veel Iaren van de selve Reysen waren doorghestreken, soo achte ick het oock buyten hope, om te meer daer van yet beters te verwachten. Derhalven soo heb ick het niet connen naelaten, selve (nae mijn cleyn vermoghen) daer yet in te doen, en dat met dese mijn Iournalen, (hoe wel slecht en onbehouden) in het licht te laten gaen, hopende dat ghelijck mijn beschrijvinghe van Oost-Indyen, (sonder roem te spreken) tot de verwackeringhe van onse vaert daer henen yet gheholpen heeft: dat desghelijcks oock dese sullen dienen, so tot meerder kennisse der Noordtscher Landen, als in't besonder noch naemaels, als tot een fackel ende voor-licht, na het uyter-

[fol. §2v]

ste besteck van onse ontdeckinghen, soo wanneer de selve weder by der handt genomen mochten werden: Het welcke (mijns ghevoelens) seer te wenschen waer, dat het eerlangh gheschiedde, als zijnde een sake daer het Vaders-landt veel aen ghelegen is, en die daer beneffens, soo nae der Ouden schrijvinge, als nae t'ghene dat ons noch toe daer van wedervaren is, wel doenlick, ende tot goeden eynde te brenghen is. Want so veel dit aengaet, Cornelius Nepos, Plinius, en meer oude Schrijvers tuygen, dat daer dit om, een ghewisse vaert nae Chatay ende Chynen is, daerse verhalen van eenighe Indyanen die by Noorden om ghecomen zijnde, door onweder op de Custens van Noorvveghen vervielen, en aldaer haer schepen stranden, zijnde een ghewisse sake, dat sy tot in dese Zee niet dan door Vaygats ghecomen mochten zijn. Met dit selve stemt het ghene ons int besoecken wedervaren is: als voornamelick, de ghedaente des Zees binnen Vaygats, by de welcke het in alle teeckens blijct, dat sy niet een cleynen inham, maer een deele des Oceaens, (die den aerdtbodem omringhelt) is: en derhalven oock haren doorganck tot in de Zee van Chynen hebben moet. Hoe comt dan (mocht yemandt segghen) dat dese doorganck soo swaer om vinden is? Seker, daer en derf hem niemant in verwonderen: Want niet alleen de verre vaerten, maer meest alle groote entreprinsen van dier aerdt zijn, dat sy altijdts in haer begin yet duysters en ghevaerlicx hebben, dat niet dan metter tijdt uyt te slijten en te verdrijven is: Derhalven ooc alle consten en wetenschappen, niet dan met lanckheyt van tijden tot hare volcomenheyt gheraken. Soo willen wy hier in onse Noordtsche vaert, met alle andere voor ons ghedane vaerten verghelijcken, ghelijck dat oock by exempel blijcken sal. De Tyriens, die haer eerst des Schipvaerts onderwonden, d'Engte van Gades gevonden hebbende, was int eerste niemant onder haer die den Oceaen bestoken dorste, tot dat de vreese (door hen dickmael te sien) verworpen zijnde, sy niet alleen op Vranckrijck, Enghelandt, en dese gantsche Duytsche Custen handelden, maer oock Affrijcken eerst om-varende, de Canarische Eylanden op deden, en (nae ghetuyghenisse des Schrifts) de Schepen Salamons haer verselden. Alsoo seer licht maeckte d'ervarenheyt, het ghene te vooren soo swaer en vreesselick scheen te wesen. Met de Portugeesers ist niet anders gheweest: Want de groote Zeevaert die sy op Indyen tot op den dach van huyden pleghen, is te met by enckel weynichskens daer toe ghebracht. Ymmers in't begin, soo sy allengskens de Custen van Affrijcken ontdeckten, en nu tot den hoeck Cabo de Bojador ghenaemt, ghecomen waren, soo scheen het haer gantsch onmoghelick den selven te passeren: Dese nae veel vergheefsche Reysen ten laetsten ghepasseert zijnde, soo sy quamen tot aen de Caep van Goeder Hope, soo zijnse wederom ghestuyt, en voor een wijle tijdts opghehouden. Want soo eenighe die hem sochten te passeren, soo door storm, als door contrarie winden dat niet conden doen, en sommighe daer over qualick voeren, soo gaven sy gantsch den moedt verloren, dat sy den selven oyt te boven souden comen: Achtende dat Godt hem, als tot een scheyd-pael gheset hadde, tusschen onse en d'ander Weerelt: en noemden hem den Caep der Stormen, soo seer voor hem vervaert zijnde, dat het haer bycans een schric was, hem te hooren noemen. Nochtans heeft de tijdt en ondersochtheyt t'selve licht ghemaeckt, jae de sake soo verre ghebracht, dat men huyden sijn voorby-vaert weynich achten. T'selfde is den Spangiaerden oock ghebeurt in't ontdecken van de Straet ofte Engte van Magallanes, en den onsen (om tot domestique exemplen te comen) in het eerste bevaren van de Witte Zee. Wie was doch, die siende het ijs en koude die daer was, die niet gantsch onmoghelick en achte, oyt eenighe vaert op de selve te becomen? En wie is nu nu de vreese door d'ervarenheyt verloren is, die daer eenich werck af maect? Selve alsser ijs-ganck in de weghe comt, (ghelijck dat somwijlen noch wel ghebeurt) soo kent men sijn vertreck-plaetsen, en men weet sijn tijden te verbeyden, om met ghemack en sonder eenich beletsel door te raken: ghelijck sulcx den ghenen wel bekent is, die ghewoonlicx dat henen varen. Dit selve en twijffel ick niet, of soude de verder ontdeckinghe van Vaygats mede doen, te weten, tijden en stonden leeren kennen, om het ijs te mijden, om met minder koude te varen, en voort alle

[fol. §3r]

beletselen licht en doenlick te maken, die nu soo swaer en ondoenlick door d'onervarentheyt gheweghen worden. Nu om weder eens te comen tot dese mijn Iournalen, hoe wel sy ruych sonder eenich chieraet van redenen en woorden zijn, en min noch meer, als soo sy van my van dach tot dach op de reyse ontworpen werden: so hebbe ick nochtans grooten vlijt daer in gedaen, om de verthooninge der Landen (soo veel doenlick was) wel en rechtelick nae t'leven af te beelden, om de Coursen net te teeckenen, en voort alles wel te stellen, dat naemaels tot het derwaerts varen mochte dienen. En nu beraden zijnde die int licht te laten gaen, om redenen voornoemt, soo hebbe ick niemant weten te bedencken, die ick de selve (t'zy ten aensien van mijn selfs rechts-schuldighe en behoorlicke plicht, ofte oock van des Boecx soo groote behoefticheyt van scherm teghens der Neus-wijsen en benijders quade tonghen) billicker, rechtelicker, en bequamelicker mocht opdraghen, toeeyghenen, en in bescherminghe gheven, als V. M. E. als zijnde die haer eyghen dinghen, onder die haer loffelicke name begonnen, onder haer beleyt, te werck ghestelt: Met die haer consent en wille nu oock aen den dach ghebracht, als oock met believen van sijn Pr. Ex^tie. diese tot dien eynde my selver weer heeft doen behandighen, alsoo sy onder sijne handen waren rustende: Dierhalven ick oock wat te meerder stouticheyts hebbe om V. M. E. onderdanichlicken te bidden, dat het haer believe de selve int goede te nemen, en onder de schaduwe van haer loffelicke Name en hooghe authoriteyt te laten schuylen, voor de ghene die meer op eens anders cleyne feylen, als op haer eyghen groote sien. En nae mijn dienstelicke recommandatie en onderdane eerbiedinghe, Hier mede

Vermoghende, Edele, Hoogh-gheleerde, Erntfeste, Wijse, Voorsienighe, ende seer discrete Heeren: Bidde den Almoghenden V. M. E. te sparen en bevvaren, tot het voorspoedich bedienen der ghemeene Landts-saken, in langhe en Godtsalighe ghesontheyt. Ghedaen t'Enchuysen den i. Iunius, Anno 1601.

V. M. E.

Altoos onderdanighen ende dienst willighen Dienaer

IAN HVYGEN van LINSCHOTEN.