Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 4 en 5

Dat 7. Capittel.
Een cort relaes van de Coninghen van Portugael, tot op Philippus, Sone van Carolus Quintus, Rooms Keyser, die 't nu jeghenwoordigh onder zijn gewelt en gebiet heeft.

[p. 404]

⁺ Den eersten Coningh van Portugael is gheweest eenen Don Afonço Henriques, Sone vanden Grave Don Henrick, welcke was (als die Cronijcken vermellen,) Sone vanden Hertoge⁺ van Lottrijck, andere meenen van den Coningh van Hungarien, doch het sekerste is te wesen van Lottrijck; den selfden¹⁾ souden gecomen wesen in 't Hof vanden Coningh van Spaengien ofte Castilien, om hem uyt een yver van 't gheloof t'employeren, teghens d'ongheloovigen ende witte Mooren, ofte Mauritianen, die doen ter tijdt noch het meestendeel van Spaengien, ende⁺ 'tgeheele land van Lusitania (nu Portugael) besaten, met een daghelijckse oorloghe, tegens de Christenen van Castilien, ende die by liggende contreyen, in welcke oorloghe hy hem soo wel oeffenden, met soo veel Ridderlijcke feyten, dat hem den Coningh nieuwers met wist te betalen, als hem te vereeren met zijn Dochter²⁾ int houwclijck, ende tot een houwelijcx goet, het landt van Lusitania³⁾ , ofte Portugael, te weten, 'tghene dat zyder af geconquisteert hadden, met alle 'tgene dat hyder dan noch meer mochte toe cryghen, ende worden ghenaemt Graef⁺ van Portugael; ende de voorsz. zijn Sone Don Afonçe⁴⁾ , werde geboren in 't jaer 1094. den welcken 'tmeestendeel van Portugael vande Mooren ofte Mauritianen af gewonnen heeft; naer de doot van zijn Vader worden genaemt Prince, 27 jaren lanck, welcke tytel in Spaengien niemant en mach voeren, dan alleenlijck⁺ des Coninghs eerste gheboren Soon, ende erfghenaem van 't Coninghrijck, ende wesende van 45 jaren, worden voor Coningh ghecroont, door previlegie ende gunste vanden Paus van Roomen⁵⁾ , van dien tijdt herwaerts, so is Portugael een Coninghrijck gheworden; Desen eersten Coningh heeft getrout, wesende van 52 jaren, ende genereerde een Soon ende drie Dochters, hadde noch behalven dese een Soon ende Dochter Bastarden, heeft⁺ gheregeert 46 jaren, is overleden in de Stadt van Coymbra, leyt begraven in 't Clooster van Santa Crus, 'twelcke hy selver ghesticht hadde, als oock die Cloosters van Alcobaça ende Sant Vincente buyten Lisbonen, ghenaemt San Vincente de fora.

+ Don Afonço eerste Coningh van Portugael.

+ Van wie dese Coningh afgecomen is.

1) N.l.: Hendrik, de zoon van Hendrik en Sybille van Bourgondië (Lotharingen, Lottrijck).

+ Door wat middel dat hy aen 't Coningrijck ghecomen is.

2) Zijn natuurlijke dochter Teresa.

3) Een landstreek tusschen Taag en Minho, toen nog tot Galicië behoorende en naar de havenstad Portucale (Oporto) genaamd Portugal.

+ Op wat tijt de Soon van Afonço gheboren is.

4) D. Afonso I (1139-'85).

+ Wanneer dese Soon tot Coningh gecroont werde.

5) D. Afonso kocht zijn door Castilië betwiste onafhankelijkheid door een jaarlijksche schatting aan den Paus, die scheidsrechter was.

+ Wanneer hy gestorven, ende waer hy begraven is.

[p. 405]

Desen Coningh heeft de Stadt van Lisbonen aldereerst gewonnen, vande Saracenen ofte Mauritianen, door hulpe ende⁺ bystant van de Duytsche¹⁾ Natie, welcke aldaer by gheval met een vloot Schepen (door het weder ghedwonghen wesende) in quamen gheloopen, om daer naer henlieder reyse te vervoorderen naer 't Heyligh landt, daer zy (om 't Christen gheloof te vermeerderen) uyt een yver nae toe trocken, dencke gheweest is ten tyden van de overwinninghe vande stercke ende gheweldighe Stadt van Damyate²⁾ , daer hem die van onse Vaderlijcke⁺ Stadt Haerlem soo vroomdadigh thoonden, als die teeckenen soo van 't Sweert ende 't Wapen, noch geduerende genoech betuyghen, ende over al oircont is; alhier gecomen wesende, ten tyden dat de voorschreven Coningh besich was, inde belegeringhe vande voorsz. Stadt Lisbonen, ende onderstaen hebbende datse uyt een yver alleenlijcken ghecomen waren, om haer teghens de ongheloovighen ende ghemeene vyant aller Christenen t'employeren, heeft haer vrientlijcker versocht ende ghebeden, ghesien dattet God gelieft hadde aldaer te arriveren, in so bequamen tijt, om soo 't scheen hem te moghen assisteren, haer vermanende datse hen alhier soo wel (als in 't heylich landt daer zy heen wilden) consten besteden, om 'tgheloof te vermeerderen, ende d'ongheloovighen te vernielen, ende wel gheluckende, (ghelijck⁺ zy niet en twyfelden, met haerlieder hulpe de victorie voor gewis hielden,) mochten alsdan noch evenwel haer voorghenomen reyse vervoorderen tot Gods ende haer eere, 'twelcke zy eyntlijcken hem verwillichden, en hebben hen so dapperlijck en mannelijck gequeten, datse niet alleen Lisbonen en veroverden: maer noch veel ander plaetsen, daerenboven stellende den Coningh in zijn volcomen besit ende eere, door welcke vrywilligen dienste hem den Coningh verobligeert vindende aende selfde⁺ Duytsche Natie, heeft hem willen (in recompense) versien voor haer ende huere naecomelinghen, der selver Natie, met veel ende besondere previlegien ende vrydom, boven alle ingheboren ende naturelen van 't landt, ordinerende voor hem ende zijn naecomelinghen, voor een eeuwigh en de onveranderlijck Edict, dat van

+ Wie Lisbona eerst vande Saracenen gewonnen heeft.

1) Friezen en Vlamingen namen deel aan den tocht; zie de Inleiding.

2) Lissabon werd in 1147 met hulp van Nederlandsche en Engelsche kruisvaarders door de Portugeezen op de Mooren veroverd. In 1217 werd Koning Afonso II van Portugal, in zijn strijd tegen de Algarven, door Graaf Willem I van Holland ondersteund; dezelfde die in 1219 Damiate veroverde. Jan Huyghen maakt hier dus van twee expedities, waartusschen een tijdsverloop van 70 jaren ligt, één.

+ Hoe, ende waer die van Haerlem haer wapen gecregen hebben.

+ Lisbona wert inghenomen.

+ De Duytschen cryghen tot loon van haer dienst veel previlegien.

[p. 406]

dien tijt voortaen, alle de gene die van Duytsche natie in zijn land begheren te woonen, ofte traffijcqueren, genieten souden⁺ veel previlegien, liberteyten ende voordeels, te weten, ysent¹⁾ ende vry van alle Imposten ende Chijnsen, van alle het gene datse voor henlieder persoonen, huysen, ende familie van doen hebben, te mogen draghen soodanighen cleeren ende juweelen, ende van soodanighen stof alst hen gelieft, als oock henlieder huysvrouwen⁺ wen ende familie, al zijnse schoon Portugesen, twelcke d'ingeboren verboden is: want hebben een Loy ende Wet van de habyten, ende daer stof toe, een yegelijck naer zijn qualiteyt. Item te mogen gaen by nacht ende ontyden alst hen te pas comt, met vijf ofte ses Dienaers, met licht ofte sonder licht, ende met soodanighe wapenen en geweyr alst hen belieft, 'twelcke d'ingheboren in gheenderley manier toeghelaten wert; Gheen justitie in⁺ hare huysen te mogen yemant reprehenderen, ofte over haer recht ende vonnis wysen, 'tzy van wat saken dattet zy, uyt ghenomen Crimme lese Mayestatis, dan alleenlijcken hueren Rechter ter, namentlijcken vanden Coningh daer toe gheordineert, die ghenaemt wordt, Iuis dos Alemaijns, ofte der duytscher Rechter. Item dat hare huysen niet en mogen genomen worden, 'tzy eyghen ofte ghehuert tot dienste vanden Coningh, ofte zijn Hof, gelijck alle d'ander onderworpen zijn, oock en mogen niet ghedwonghen wesen tot eenighen dienst ofte ampten van 't landt ofte sConinghs, gelijck als de ingheboren, nochte ghestelt op eenighe contributien, tot bescherminghe ende noot van 't ghemeene welvaert; Door 't landt reysende moeten voor²⁾ alle Man ghedient en gerijft worden, voor haer gelt, ende noch andere dierghelijcke veel puncten meer, die alle te lanck souden vallen om te verhalen, hebbe alleenlijck mentie ghemaeckt van de principaelste, ende sommighe uyt ghenomen in 't cort, om daer door te bethoonen (als henlieder eyghen Cronijcken verhalen) door⁺ wiens ende met wiens hulpe de Portugesen besitten, het gene zy huydens daeghs bewoonen, dese previlegien werden noch (als oock altoos) sonder eenighe feyl scherpelijck onderhouden, ende van alle Coninghen onwederroepelijck gheconfirmeert zijn gheweest, ende noch daghelijcks vermeerdert, door daghelijcksche weldaden die zy vande selfde Natie ontfanghen, als sulcks ghenoech oircont is³⁾ .

+ [145a]

1) Port. isento = vrijgesteld; isenção = vrijstelling.

+ Wetten in Portugael van cleeren dat elck draghen moet.

+ Veel heerlijcke previlegien tot voordeel vande Duytschen.

2) Lees: door.

+ De gegheven previlegien worden scherpelijck onderhouden.

3) Zoo wordt begrijpelijk hoe, in Jan Huyghens tijd, tal van jongelieden uit de Nederlanden zich naar Portugal voelden aangetrokken om daar den handel te leeren en er zich te vestigen!

[p. 407]

Don Sancho¹⁾ , Sone vanden bovengenoemden Coningh, was⁺ den tweeden Coningh van Portugael, worden gheboren in 't jaer 1154 ende voor Coningh ghehult, wesende van 31 jaer, heeft ghehadt onder Sonen en Dochteren 15 Kinderen, ende regheerden 27 jaer, is overleden inde Stadt van Coymbra, in 't jaer 1212 wesende van 58 jaer, leyt begraven in 't Clooster van Santa Crus, by zijn Ouders.

Don Afonso, den tweeden²⁾ van dier namen, ende den derden⁺ Coningh van Portugael, worden ghehult voor Coningh, wesende van 25 jaren, heeft ghehadt twee Sonen, in zynen tijt waren die Santen, te weten, Dominicus, Franciscus, ende Antonius³⁾ , is overleden in 't jaer 1223 ende leyt begraven in 't Clooster van Alcobassa.

Don Sancho Capello⁴⁾ , Sone vanden voorschreven Don Afonço,⁺ den 4 Coningh van Portugael, worden ghehult, wesende van 16 jaren, ende is overleden in de Stadt van Tolledo, in 't jaer 1247 ende leyt begraven in de groote Kercke.

⁺ Naer 't overlyden van desen Don Sancho, worden voor Coningh⁺ ghecroont zynen Broeder, de Graef van Bolongien⁵⁾ , ende was den vijfden Coningh van Portugael, heeft geregneert 31 jaer, is overleden in Lisbonen, in 't jaer 1279 leyt begraven in het Clooster van Alcobassa.

Don Denijs⁶⁾ , Sone van desen overleden, worden voor Coningh⁺ ontfanghen in Lisbonen, wesende van 18 jaren, ende was den 6 Coningh van Portugael, heeft gheregneert 46 jaer, is overleden inde Stede van Sant Arein⁷⁾ , in 't jaer 1325 den 20 Ianuarijs, wesende van 64 jaer, leyt begraven in 't Clooster van Olivellas, 'twelcke leyt ontrent twee mylen van Lisbonen, dat hy in zijn leven gesticht hadde, was ghetrout gheweest met Dona Ysabels, Dochter van Don Pedro, Coningh van Arragon, de welcke althans ghecanoniseert is onder de Santen, haer begraeffenis is

1) D. Sancho I, 1185-1211.

+ Don Sancho tweede Coningh van Portugael.

2) D. Afonso II, 1211-1223.

+ Don Afonso de derde Coningh.

3) Domingo de Guzman 1170-1221; Franciscus van Assisi 1182-1226; Antonius van Padua 1193-1231. Alleen deze laatste was een Portugees, geb. te Lissabon.

4) D. Sancho II, als monnik overleden.

+ Don Sancho Capello de 4 Coningh.

+ [145b]

+ De Broeder van Sancho Capello vijfde Coningh.

5) D. Afonso III 1248-1279.

6) D. Deniz I, 1279-1325.

+ Don Denijs de seste Coningh.

7) Santarèm.

[p. 408]

inde Stadt van Coymbra, 'twelcke zy ghesticht heeft¹⁾ , alwaer 'tlichaem veel mirakelen doet.

⁺ Naer desen heeft gheregneert zijn Sone, Don Afonço²⁾ o Bravo, dat is den stouten geseyt, worden gehult voor Coningh in de stadt van Sant Arein, wesende van 35 jaer, ende den 7 Coningh van Portugael regneerden 31 jaer, is overleden binnen Lisbonen, inde Meymaent van 't jaer 1356 leyt begraven in het groote Choor van de groote Kercke; Desen heeft de Mauritianen, ofte Mooren van Salado³⁾ overwonnen, in asistentie vanden Coningh van Castilien.

⁺ Zijn Sone Don Pedro⁴⁾ , is gheweest den 8 Coningh van Portugael, heeft het landt gheregiert met goeder justitie ende vrede, is overleden in 't jaer 1366 ende leydt begraven in 't Clooster van Alcobassa, hadde eenen Soon, met namen Don Fernando, ende al eer hy getrout was, hadde twee Sonen van Dona Ynes, ofte Angniet de Castro⁵⁾ , te weten: Don Ioan, ende Don Denijs.

⁺ Naer het overlyden van desen Coningh, is ghehult den voorsz. Don Fernando⁶⁾ , ende was den 9 Coningh van Portugael, troude met Dona Lianor Gonsalues Telles, de welcke hy met ghewelt nam van haren Man, Lorença Vaaz da Cunha, dieder met ghetrout was, hem uyt het landt bannende, was (behalven dat) groot vrient van zijn Ondersaten, ende te straffen alle quaetdoenders, ende Vagabungos, ofte Landtloopers, heeft gheregneert 17 jaren, is overleden in 't jaer 1383 wesende van 43 jaer, leydt begraven in het Choor van San Franciscus, inde Stede van Sant Arein.

⁺ Naer de doot van desen Don Fernando, is ghecomen uyt Castilien den Coningh Don Ioan, met zijn Huysvrouwe Dona Beatrix⁷⁾ , om de Croone van Portugael t'aenveerden: maer den Bastart Sone van den Coningh Don Pedro, ende Broeder der overleden Coningh Don Fernando, heeft hem daer tegens ghe-

1) Vermoedelijk bedoeld: in het klooster van S. Clara, hetwelk zij gesticht heeft. De stad Coimbra bestond reeds in den Romeinschen tijd: Conimbriga.

+ Don Afonso de sevenste Coningh.

2) D. Afonso IV, 1325-1357.

3) Lees: in den slag aan de Salado (1340).

+ Don pedro de achtste Coningh.

4) D. Pedro I, 1357-1367.

5) Inêz de Castro, in 1345 heimelijk met den Infant D. Pedro gehuwd, in 1355 op last van Affonso IV vermoord.

+ Don Ferdinando de neghende Coningh.

6) D. Fernão I, 1367-1383. Hij was de laatste koning uit de mannelijke lijn van zijn stamhuis.

+ De Coning van Castilien trectnae Portugael om de Croon aen te vaerden met ghewelt.

7) Dona Brites, eenige dochter van D. Fernão I, verloofd met een zoon van Juan I van Castilië, die, op grond van de beschikkingen van den overleden koning van Portugal, aanspraak maakte op de kroon.

[p. 409]

stelt¹⁾ , ende heeft den Coningh van Castilien met alle zijn macht⁺ verwonnen, in een Veltslagh, op 't Velt ghenaemt Sint Ioris, alwaer hy tot een eeuwighe memorie deser victorie, ghesticht heeft een Rijck ende gheweldich Clooster, het welcke hy noemden 'tClooster vande Batalie ofte Velt-slagh, om dat hy op de selfde plaets d'overhandt teghens de Castiliaenders behouden hadde²⁾ ; Desen voorsz. Bastart Sone Don Ioan, worden ghecroont³⁾ ,⁺⁺ ende wasden 10 Coningh van Portugael, wesende van 38 jaren, heeft gheleeft 76 jaer, is overleden den 14 Augusti, Anno 1433, leydt begraven in 't selfde Clooster vande Batalie, dat hy gesticht hadde; Desen Coningh heeft de fortresse ende Stadt van Septa⁴⁾ ghewonnen, van de Mauritianen, in Barbarien⁺ ofte Africa, ende was Vader van die Infante Don Fernando, die als nu voor Santo ghecanoniseert is, inde Catalogo vande heylighen⁵⁾ .

Naer hem heeft geregneert zijn Sone Don Duarte⁶⁾ , ofte⁺ Eduart, ende was den 11 Coningh van Portugael, heeft gheleeft 42 jaer, waer van 5 jaer regneerden, is overleden in 't Palleys van 't Convent van Thomar, in het jaer 1438 leyt begraven int Clooster van de Batalie.

Don Afonso, Sone van den voorsz. Coningh, is gheboren in⁺ Sant Arein, in het jaer 1432 ende om dat hy maer 6 jaer out was, als zijn Vader storf, so regierden in zijn plaets zynen Oom, die Infante Don Pedro⁷⁾ , tot het jaer van 1448 doen werden denselfden Don Afonso⁸⁾ het regiement over ghelevert, ende was den 12 Coningh van Portugael, is overleden in Sant Arein, inde selfde Camer daer hy gheboren was, den 28 Augusti 1481. Leyt begraven by zyn voor Ouders, in 't Clooster vande Batalie.

1) Hij was door de Portugeezen tot regent gekozen en gaf voor te strijden voor de rechten van de zoons van Pedro I en Ines de Castro, die in Castilië door D. Juan gevangen werden gehouden.

+ Teghenstant ende oorlogh, van Don Pedro, tegen desen Coningh, etc.

2) De slag bij Aljubarrota. (14 Aug. 1385).

3) Door de Portugeesche Cortes tot koning gekozen, nadat de aanspraken der zonen van D. Pedro I en Inês de Castro ter zijde gesteld waren. Hij regeerde, als D. João I, tot 1433.

+ Don Joan de 10 Coningh.

+ [146a]

4) Ceuta; veroverd in 1415. Die verovering werd het begin der Portugeesche expansie over andere werelddeelen.

+ Don Ioan wint de stadt van Septa.

5) D. Fernão, als gijzelaar in handen van de Mooren achtergelaten na een mislukten aanslag tegen Tanger (1437) en door hen ter dood gebracht toen de Portugeezen de gemaakte overeenkomsten niet nakwamen.

6) D. Duarte I, 1433-1438.

+ Don Duarte de 11 Coning.

+ Don Afonso de 12 Coning.

7) Regent van 1438 tot 1446.

8) D. Afonso V, 1446-1481.

[p. 410]

⁺ Naer zyn overlyden heeft geregeert zynen Soon, Don Ioan de groote ghenaemt, den 2 van desen name, ende was den 13 Coningh van Portugael¹⁾ , worden gheboren te Lisbonen den 4 Meye Anno 1455 desen heeft in 't openbaer, ende met ghewesen vonnis, doen onthalsen Don Fernando Hertoch van Bergança, te weten: op de merckt vande Stadt Evora, den 21 Iunij Anno 1483 ende heeft met zijn eyghen handt, met een Pongiaert ghedoot Don Domingos, Hertoch van Begia, Broeder van zijn Huysvrouwe de Coninginne, Dona Lianor, doende terstondt roepen Don Manoel, Broeder vanden voorsz. Hertoch, hem assignerende 'tselfde Hertochdom, met alle zijn toebehoort, heeft gheleeft 40 jaren, is overleden t'Aluor in 't Bat, den 25 October An. 1495 leyt begraven in 't Clooster vande Batalie, by zijn voor Ouders.

⁺ Deur 't Testament van desen Coningh, so is voor Coningh ghehult den Hertogh van Viseu, ghenaemt Don Manoel²⁾ , ende was den 14 Coningh van Portugael, worden gehult in Alcacer⁺ do Sal, den 27 October An. 1495. Desen Coningh heeft in alle zijn Coningrijc, alle de Ioden doen Christen doopen, soo met haren wille als oock tegens haren danck, om haer goet niet te verliesen, in 't jaer 1499 ende dede alle de Mooren ofte Mauritianen (die te Lisbonen buyten de Poorte van Moreria woonden) uyt jaghen, waer van de Poorte noch huydens daeghs den naem behouden heeft; inden selfden tijdt van desen Coningh, soo isser te Lisbonen een rumoer op ghestaen van de Ghemeente, teghens de⁺ nieuwe Christenen, ofte de ghedoopte Ioden, soo dat zy daer etlijcke honderden doot smeten, so Mans, Vrouwen, als Kinderen haer verbrandende, en andere duysent schandalisatien aendoende, beroovende hare huysen, winckels, ende goederen, waer⁺ van de Coningh groot ondersoeck dede, van dieder de principale oorsake van waren, ende dede dapper castigeren, waermede alle dinghen weder ghecesseert wert.

⁺ Desen Coningh heeft oock aldereerst ontdect ende gheconquisteert⁺ door zijn Capiteyns, de landen ende vaert van Oost Indien, ende die Orientaelsche contreyen van de Specerien, als oock de Havens ende wech van Paep Jans landt; Van ghelijcken⁺ heeft gheconquisteert die Steden ende fortressen van Saffijn, ende Azamor in Africa, is overleden te Lisbonen, op den dagh

+ Don Ioan de groote de 13 Coningh.

1) D. João II, 1481-1495.

+ Don Manoel wert duer Testament de 14 Coningh.

2) D. Manuel I, 1495-1521.

+ De Coningh doet alle de Ioden in zijn rijck doopen.

+ Een rumoer tegen de nieu ghedoopte Ioden.

+ De oproermakers werden ghestraft.

+ Dees heeft eerst de Indiaensche vaert ontdeckt, etc.

+ [146b]

+ Ende verscheyden plaetsen in Indien geconquesteert.

[p. 411]

van Santa Luzia, Anno 1521, leydt begraven in 't Clooster van Betlehem, van de Duytschen Rostiers ghenaemt¹⁾ .

Naer het overlyden van desen, heeft geregneert zijn Soon Don⁺ Ioan tercero²⁾ , ofte de derden van dien name, ende was den 15 Coningh van Portugael, worden gheboren inde Maent Iunij, Anno 1502 inde Stadt van Lisbonen, alwaer hy ghehult wert voor Coningh, in het jaer 1521 was sachtmoedigh, goedertieren,⁺ milt, seer groot vrient, ende toeghedaen de Religie ende Gheestelijckheydt, als oock de Studien, heeft gheordonneert de Universiteyt van Coymbra, ende ander Collegien, is overleden den 11 Iunij An. 1557 leydt begraven in 't Clooster van Bethlehem ofte Rostiers.

Naer zijn doot worden voor Coningh ghehult. Don Sebastiaen³⁾ ,⁺ ende was den 16 Coningh van Portugael, dese was Sone vande Prince van Portugael, Sone vanden voorsz. Coningh Don Ioan, welcke ghetrout was by leven van zijn Vader, met Dona Ioana, Dochter van onsen Keyser Carolus Quintus, ende Suster vanden⁺ Coningh van Spaengien, Don Philippe, dese Prince overleet, blyvende zijn Huysvrouwe bevrucht, van desen Don Sebastiaen, die naer het overlyden van zijn beste Vader wert ontfanghen voor Coningh van Portugael, worden gheboren op den dagh van Sint Sebastiaen, in het jaer 1553 is ghepasseert met een groote Heyrcracht naer Africa, om dat te conquisteren, in het jaer 1578 alwaer hy met het meestendeel van zijn volck gheslaghen wert, ende de over ghebleven ghevanghen, van de Mooren ofte Africanen⁴⁾ .

Naer dit verlies, ende doot vanden voorschreven Don Sebastiaen⁺ , worden in Portugael ghehult den Cardinael Don Henrick⁵⁾ , welcke was out Oom vanden voorschreven Don Sebastiaen, ende was den 17 Coningh van Portugael, ende is overleden in het jaer 1580 latende in zijn Testament voor erfghenaem, den Coningh van Spaengien, Don Phelippe, als Successeur ende rechte naercomer van de Croone van Portugael: want zijn Vader Carolus Quintus, was ghetrout met die outste Dochter van de Coningh Don Manoel, welcke was de Moeder van Don Phelippe, ende Suster⁺

1) Betlehem, thans Belén, ligt aan het Praia de Restelo (= ‘hekelstrand’), waarvan Rostiers wel een verbastering zal zijn.

+ Don Ioan 3 de 15 Coningh van Portugael.

2) D. João III, 1521-1557.

+ Duechden van desen Coningh.

3) D. Sebastião, 1557-1578.

+ Don Sebastiaen de 16 Coningh.

+ De Coningh trout de dochter van Carolus Quintus.

4) In den slag bij Alcazar-Kebir, 1578.

+ De Cardinael Don Henrick 17 Coningh van Portugael.

5) D. Henrique, 1578-1580

+ De Coningh van Spaengien wert by Testament de 18 Coningh.

[p. 412]

van de groot Vader van Don Sebastiaen, ende vanden boven genoemden Don Henrick, al hoe wel dat daer noch een Broeder hadde geweest, vanden selfden Don Henrick, met namen Don Luijs, die naer zijn overlyden achter liet een Sone, met namen⁺ Don Antonio, welcke was Prior de Ocrato, van de Cruys-heeren van sint Ians oorden, den welcken de Portugesen voor Coningh op hieven: maer door de groote macht ende het ghewelt vanden Coningh van Spaengien, die het meestendeel vanden Portugeschen⁺ Adel om ghecocht hadde, soo dat hy eensdeels met giften en gheschencken, ten anderen met cracht en ghewelt, 't Coninghrijck onder zijn gewelt creegh, hebbende den voorschreven Don⁺ Antonio verdreven¹⁾ , is in persoon ghecomen in Portugael, in het jaer van 1581 alwaer hy ontfanghen ende ghehult is geworden, (te weten: binnen het Clooster van Thomar,) van de drie Staten van het Coninghrijck (als daer is de Gheestelijckheydt, den Adel, ende de Procureurs van de Steden, voor de Ghemeente,) voor Coningh²⁾ ende Wetlijcke erfghenaem van de Croone van Portugael, ende is den 18 Coningh van Portugael, die huydens daechs regeert, waer mede de Croone van Portugael ghecomen⁺ is aen die van Castilien ofte Spaengien, hebbende gheduert 442 jaer, onder seventhien Portugesche Coninghen, de welcke haren oorspronck ghehadt hebben (als voren gheseydt is,) van de Hertoghen van Lottrijck, ende Coninghen van Castilien, ende is weder ghekeert, ende ghestorven op die Hertogen van Lottrijck, ende Coninghen van Castilien, ofte Spaengien, etc.

FINIS.

+ De Portugesen heffen Don Antonio voor Coningh.

+ Door wat middel de Coningh van Spaengien Portugael onder zijn gewelt creegh.

+ [147a]

1) Als balling in Frankrijk gestorven. Hij is de vader van den Kroonpretendent Manuel (II) die een zuster van Prins Maurits huwde.

2) Zoo eindigt Jan Huyghen zijn Reysgeschrift met hetzelfde onderwerp waarmede hij zijn Itinerario begon, d.i.: de door hemzelf bijgewoonde intocht van Philips II in Lissabon.

+ [147b]