Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 4 en 5

[p. LXXXI]

Reys-gheschrift

[p. 1]

⁺ Aenden hoogh-geboren vorst ende heere Mauritz gheboren Prince van Orangien,

Grave van Nassau, Catzenelleboghe, &c Marquis van der Veere, ende Vlissingen, &c. Gouverneur ende Capiteyn Generael van Gelderlandt, Hollandt, Zeelandt, Wefsvrieslandt, Zutphen, Utrecht, ende Over-yssel; Admirael Generael vander Zee deser Nederlanden.
Ende aende Erntfesten, eersamen, Hoogh-gheleerden, wysen ende voorsienighe Heeren, de Gecommiteerde Raden vande Admiraliteyt in Hollandt, Zeelandt, ende West-vrieslandt.

Hoe wel dat onder alle oeffeninghen daer de menschen haer meest mede generen, de Landt-winninghe de alderoutste, voornaemste, ende heerlickste altoos gheacht is geweest, nochtans soo dunct mijn (onder verbeteringhe) dat de Zeevaert niet sonder wichtighe reden, daer mede wel mach vergheleken, ende in ghelijcke weerden ghehouden werden, sonderlinghe soo wy opte gheleghentheyt der landen maer yet willen letten, het is wel waer dat door de Landtwinninghe des aertrijcks, vetticheydt moet uyt ghetrocken, ende alle nootdruft der menschen ghewonnen werden: maer door dien dat een landt (als den Poët seyt) niet alle dinck voortbrenght, ende seer weynich, ofte geen soo vruchtbaer ghevonden werden, die haer van alles ter maten soo besorgen mogen, of haer ontbreeckt soo veel aen 't een, als aen 't ander overschiet; derhalven soo heeft de noot gheraden, elders onderstant des nootdrufts te soecken, het welcke kennelijck is dat noch overvloedigher, noch tot minder costen gheschieden can, dan door behulpsaemheyt van Schepen, principalijck daer toe helpende de bequaemheyt van de Havenen ende Zee, welcke ongetwyfelt haer vernste ende wijtste verstreckt, ende ghemerckt dat des eene behoefticheydt uyt des anderen overvloet moet vervult werden, ten waer dat door de Scheepvaert tot zijn weerde ghebracht werde, dat een landtschappe in menichte overschiet, so souden, ofte veel landen ongebout blyven, ofte den Bou-man des arbeyts ten laesten verdrieten, waer aen 't ghemeene welvaren soo veel gheleghen is, als inde noot ontset te werden; Ick bekenne hier jegens wel, dat de bouwerye min gevaerlijckheyts ende perijckels onderworpen is, dan dat verbetert de Scheepvaerte met menichte ende verscheydenheydt van waren, ende is allesins blijckelijck datse niet alleen inbrengt ruijmte ende welvaert: maer oock de macht om een

+ [3]

[p. 2]

Stadt teghen gewelt te verdedigen; Die seer vermaerde rijckdommen ende pracht der Coninghen van Aegipten, zijn principalijcken uyter Zee gehaelt; Der Athenienser macht bestont principalijcken in haer Schepen; Ende wat heeft de Venetianen tot het jegenwoordigh ghewelt ende heerlijckheyt gebracht, dan dat van Visschers geworden Schippers, ende allencxkens verder trachtende, Tracien, Sirien, ende Aegipten, als met een brugge aen haer oever hebben gebracht? Ende wy (des God ghelooft zy) hebben ons oock diens niet te ontdancken, siende merckelijck de welstant onses lieve Vaders landts, daer door veel verbetert ende verstijft te zijn; Blijft niet te min de Landtwinninghe onvermindert haer oude heerlijckheyt en weerde, alleen is van ons soo veel geseyt, om te bewysen dat uyt een heerlijck gemoet oock gedreven werden, ende nutbare ingesetenen zijn, die haer tot dienste van haer Vaderslandt, ofte des getrouwe Coopmans ter Zee generen, onder welcke der onseren moet, trouwe, ende geraddicheydt, mach by anderen oock met recht wel ghepresen werden, ende om daer benevens loopender wyse te bedencken gheven, wat handel ende voordeel te verwachten staet, tot verbeteringhe van de ghemeene welvaert,⁺ uyt het heerlijck voornemen van uwe F.G. om t'ondersoecken de twyfelachtighe enghte tusschen de Schitische ende Tartarische Zee, 'twelcke teghen meeninghe van veele soo geluckelijck volbracht, als wijsselijck voor gheslagen ende begonst, ons alreede heeft opgedaen een gerade en welhandelbare vaerte, tot aen de uyterste ende rijckste palen van Asien, ende der Eylanden Oceâni, gelijck wy op onse wedercomste voor uwer F.G. door onderstant des Eerentfesten ende hoogh-gheleerden Heere D. Françoys Maelson, Raet van State neffens uwer Excel. verhopen in trouwe ende waerheydt gerapporteert ende verthoont te hebben, ende eer langhe metter daet te sullen ervinden, ende uyt ghewisse ervarentheyt onder uwe Princelijcke ende heerlijcke name, voor alle de werelt te doen blijcken¹⁾ ; Voor nu beraden zijnde, om mijn schuldige danckbaerheyt te bewysen, ende 'tnieuwe werck voorstant te beraden, in druck te voorderen, het jegenwoordigh REYS-GHESCHRIFT vande Portugaloysers, Navigatien van alle de contreyen van Orienten, ende meer andere; Bidde onderdanelijck V.F.G. ende uwe E. willen haer dat middeler tijdt laten een onderpant zijn van mijn gantswilligen dienst ende genegentheyt, gelijck

+ [4]

1) Bedoeld zijn de reizen om de Noord van 1594 en '95 waaraan Linschoten deel nam. Zij verschenen in 1601 in druk, hoewel het privilegie van 20 Mei 1597 was.

[p. 3]

ick my oock anders niet laet, noch oyt heb gelaten voorstaen, dan dattet insonderheyt behoorde uwe F.G. ende E. eygentlijck toegeschreven en opgedragen te worden, soo yet daerin zy, dat eenigen tot vermakelijckheyt, of anderen tot onderrichtinge souden mogen strecken, als onder der selver dienst ende eerlijcke besoldinghe eerst voor den dach ghebracht, soo vant ick oock niet wien een beschryvinge vande Zeevaert behoorlijcker mocht toegedocht werden, dan den genen die by haer selfs diens wetenschap ende oordeel hebben, ende wettelijcken bestelt zijn, om de voorderinge ende veylicheydt van dien te besorghen, als wel gebleken is, dat in haer ghetrouwen dienst een grooten deel des gemeene welvaerts berustende is; Ick bekenne geerne 'tselve te gheringhe te zijn, om soo heerlijcke ende uyt-muntende name voor te wenden, dan vertrouwe my wat aen const ende cierlijckheyt ontbreect, inde welcke ick niet geoeffent en ben, dat 'tselve bevonden sal werden met gewisse ervarentheyts aenwysinghe verbetert te zijn, mogende in goeder gewisheyt versekeren niet daerby gevoecht te hebben, dan dat ick selfs bevonden hebbe, ende van veel ende verscheyden der cloeckste Stuer-luyden in Oost-Indien, ende elders wel ende wijsselijck onderricht ben waer te zijn, waer mede mijn seer onderdanichlijck ghebiedende; Bidde gants hertelijcke den oppersten Coninck, V.F.G. Princelijcke ghemoet, heerlijcke voorslagen, ende entreprinsen, ende Vaderlijcke sorchvuldicheyt; Mitsgaders V.E. getrouwen arbeyt, ende menichvuldighe moeyten te begh'nadigen, ende stueren tot grootmakinghe zijns heylighen naems, ende tot welstant van onsen lieven Vaderslant, t'Enckhuysen, &c.

V.F.G. ende E.
onderdanighen dienaer
Ian Huyghen van Linschoten van Haerlem.