Logo DBNL
Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 3 (1934)

Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 3

(1934)–Jan Huyghen van Linschoten–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

+Vervolch der Navigatie van die Linea, tot die stadt der Coninghen, Lima ghenoemt1).

TOt noch toe hebben wy verclaert der Custen van Panama, over die zuyd zee, tot die haven van Quixinus, welck al in+ die landtschap van Peru light, sullen nu den cours vervolghen tot die stadt der Coninghen. Scheydende dan van die C. di Passaos soo streckt die Custe zuyen, ende zuyden ten westen, tot die hauen Porto veio, ofte die oude Haven, ende al eer men daer + comt, heeft men die strandt die men van die Charaqui noemt, in die welcke die schepen moghen sonder eenigh perijckel in loopen, ende is soodanich, datmen die schepen aldaer ophalen ende versien mach, al waren die oock van die aldergrootste, heeft een seer goede uyt ende incomste, uytbesondert datter ten midden weghen+ van die incomste sekere steenen ofte rudtsighe Eylandekens ligghen: maer die schepen moghen, van welcke zyde datse begheren, sonder eenich perijckel voor by loopen: want men en heeft anders niet te schouwen, dan tghene datmen voor ooghen siet. Die oude hauen leyt op eenen graedt, aen die zuydt zyde van die linea AEquinoctiael, ende is een van die 5. steden die de Christenen ofte Spaengiaerden ghebout hebben int platte landt van Peru, alsoo dat

+Porto veio, een name, is beteeckenende die stadt ende die landtschap die daer ontrent is, welck vast verwoest ende vernielt is, om dattet een arm onghesont landt is, doch hebben eenighe Mynen van Smaragden, die zy langhe tijdt verborghen ghehouden, ende door gheen tormenten ofte pynen wilden ontdecken, als zy noch doen. Hadden oock in vorighe tyden veel Gouden ende Silveren vaten, alle van die Spaengiaerden gherooft ende vervoert. Nu door Coninghs placaten vry ghegheven zijnde, betalen haer overheeren niet anders als tienden van haer aerdt-vruchten, waer door oock vele Spaengiaerden vertrecken, die profyten afgaende. Het landt ontrent Porto veio was Goudtrijck, die volckeren +maeckten hare hutten boven op die tacken der boomen, ghelijck die voghelen hare nesten. Dese Custe om dat zy morassigh is, mochtmen gheen peerden daer brenghen, waer door zy spader van die Spaengiaerden is t'onder ghebracht, ooc om dat zy dapper uyt hare holen met steenen, Javelijns, potten met heet water, ende wat voor die hant quam nedersmeten, vernielden veel volcks: want +die Spaengiaerden moesten haer met borden bedecken, ende die boomen nederhouwen. souden zy haer winnen ende bedwinghen1), oock om dat het landt rou, scherp ende woest is, waer door qualijck proviande voor een legher te becomen is, blijft noch veel landts hier ontrent onbewoont. By die oude hauen twee mylen +landtwaert in, heeftmen die stadt S. Jacob ofte S. Tiago, welcke niet minder van huysen ende inwoonders is, als Porto veio, ende +hier ontrent is die doorganck ofte pas van Gainacapa2), also van die Spaengiaerden gheheeten om dese oorsake. Gainacaua, de vader van Attabaliba heeft op een sekere tijdt ghesonden eene van zijn velt-oversten, met een groote macht van volck, om dese landtschap+ in te nemen. Dese, als hy wilde zijn volck oversetten over die reviere, heeft die volckeren belastet vloten te maken van balcxkens, om daermede over te raken, welche ghemaeckt zijnde,+ als zijn volck met hare rustinghen ende ammonitie op die vlote waren, hebben hare vyanden die touwen daer die vloten aen vast waren afghesneden, waer door vele van die sterckheyt des strooms zijn versopen, ende die reste vanden vyanden vernielt. Gainacapa +verstaende dese zyne nederlage, heeft een groote mennichte van volck by een ghebracht, ende is van Quito afghetrocken, ende van

die gheberchten int platte velt ghecomen, ende heeft dit volck door een gheweldige slach overwonnen. Na dese victorie heeft hy+ lust ende begeerte ghehadt een dijck te slaen door die reviere, om te voete daer over te trecken alst hem beliefde. Ende nu veel steenen tsamen ghebrocht zijnde, als oock aerde, ende die in die reviere ghesmeten, die dijck over die 20. treden groot wesende, ende Gainacava siende dat om der breetheyt willen, als oock om die groote diepte ende snelheyt des strooms al watter in gheworpen worde, van die cracht des strooms wech dreef, heeft afghelaten van zijn voorgenomen werck, waeromme dan die Spaengiaerden dese plaetse die name ghegheven hebben: van den overganck Gainacauae, ende daer ontrent als gheseyt is, die stadt S. Iacob+ ghetimmert. Anderhalue spaensche myle van S. Iacob, nae't zuyden light eenen ronden bergh, die zy Christus bergh heeten. Van Porto veio voorder aen op die selfde streckinghe ontrent 4. mylen schaers nae't zuyden, is gheleghen den hoeck S. Lorenço, ende twee mylen ende een quart van daer zuydt west aen, light+ een eylandt van die selfde name, oock S. Laurenço gheheeten,+ twelck ruijm een myle int ommegaens heeft, al waer die Indianen ofte Peruanen van 't vaste landt in vorighe tyden hare sacrificien. ofte offerhanden plachten te houden, ende doodender vele Lammeren, Schapen, ende sommighe kinderen, offerende tbloet van dien aen heure Afgoden ofte Duyvelen, welcker figueren zy in steenen afghebeeldet hebben, die zy aenbidden. Als Franciscus Pizarrus met zijh 13. ghesellen ghetrocken waren om Peru te ontdecken, quamen zy mede aen dit Eylandt, ende vondender sommich Silveren, Gouden jouweelen, vele mantels ende hemden van seer gheschilderde ende schoone wolle. Van die tijt af, ende om dier oorsaken willen, heeft dit Eylandt die name van't Silver behouden; Die hoeck van S. Lorenço, is op eenen graet aen die zuydt zyde van die Linea, ende gelijck verhaelt is, so begint Peru van die+ Linea af, streckende zuydwaert op tot Chile toe1). Het volck dat onder die Linea ende daer ontrent woonachtich is, hebben een maniere van wesen ende leuen, vast bykans ghelijck die Joden, waer door oock vele van meeninghe zijn, dat zy afcomelinghen zijn

+ van Joden ofte van Cham, spreken heeserigh ende binnens mons, ghelijck die Mooren, ende zijn gans gheneghen tot onkuijscheyt, tegens nature, waer door het comt dat zy qualijck met hare huijsvrouwen leuen ende die weynich achten. Die Vrouwen draghen gheen haer noch gheen kleedinghen, dan alleen voor haer schaemte een voorschootken. Planten, sayen, mayen ende malen het +koorn ende die Terwe Maiz daerment broot af backt, ende dese Terwe wort in Peru, Zara geheeten; Die mannen draghen corte hemden sonder mouwen, tot den nauel toe, die schamte bloot; sommighe gaen gheheel naeckt, ende verschilderen hare lichamen+ +gheheel swart, ende hebben het hayr gheschoren, op de maniere bykans ghelijck by ons die Moniken, doch voren ende achter gheen hayr latende, dan alleen op die zyden. Oock ist by haer seer gebruijckelijcken veel gouden juweelen aen die ooren ende neus gaten te draghen, insonderheyt Amerauden, die voornaemlick in dese landtschap ghevonden worden, hoe wel dat die inwoonders die Mynen niet hebben willen ontdecken, soo heeft men nochtans aen eenighe rouwe steenen teeckenen daer af gesien, dat zy daer groyen. Aen armen ende beenen draghen zy vele Pater nosters, seer dubbelt omghewrongen van Gout, Silver ende kleyne Turkoysen, ooc van witte ende roode teeckens ende slecken huijskens, doch laten hare wyven niet toe eenigh van sulcks te draghen. Belanghende die gheleghentheyt des landts is seer heet ende onghesont, ende aldaer regiert een maniere van pijnlijcke ende sweerende+ wratten, groot ghelijck Ooker-noten, int aenghesicht ende andere leden, met diepe wortelen, mismaeckter ende booser dan Pocken, ende moeten afgebonden wesen met dunne draykens, als zy wel rijp gheworden zijn. Dit volck verschildert oock den mont, +doorbooren die Nuese, die Lippen, Wanghen ende Ooren, ende draghen op hare feesten juweelen ende Perlen daer in, zijn seer ghenegen tot visschen. Die schuijtkens die zy daer toe ghebruijcken1), so om te visschen als ooc om te seylen, zijn ghelijck vloten, uyt 3. 5. 7. ende ten tyden uyt 9. ofte 11. lichte balcxkens tsamen ghevoecht, op maniere ende ghedaente ghelijck een uytghespreyde+ handt: want worden also te samen ghebonden, dat die middenste balck die langste is, ende die andere alle tij t na proportie corter, ende nae dat die lenghte ofte breede van dese vloten is, soo werden oock die seylen kleijnder ofte grooter ghemaeckt.

Ende als zy dusdanige vloten een tijt lanc in stilheyt des Meers gheroeyt ende voorts ghetrocken hebben, soo werpen zy als een+ offer in die Zee broot, vruchten, ende dierghelijcke dinghen, biddende om eenen goeden voorwint, als moede wesende, ende nu krachteloos om meer te roeyen. Die poorten van die kercken in dese contreye, staen int oosten, behanghen met sekere Cottoenen lijnwaet, ende in alle tempelen staen twee ghehouwen beelden ofte+ Afgoden, vande gedaente ghelijck swarte Bocken, voor die welcke altoos een vier brandt van welrieckende hout dat daer veel groeyt, waer af als men die schorsen af doet, eenighe stercke ende welrieckende Gomme vloeyt. Ick achte sulck hout Cederen te wesen, daer uyt die Gomme Elemi comt, welcke ghehouden wordt het+ leuen der dooden, ende die doot der levenden, om dat zy die doode lichamen voor putrefactie bewaert. Desghelijcken soo zijn in dese tempelen beelden van groote Serpenten, die zy aenbaden, ende behaluen dese alghemeene Afgoden heeft een jegelijck noch zyne besondere, elck nae zijn handelinghe daer hy mede ommegaet, als die visschers eenen seer grooten visch, die jaghers een Harte ofte eenigh beelt van een Wilt. By die Capo Passao waren in+ sommighe kercken aen alle Pilaren ghestelt, ghekruijste menschen ende kinderen, die also wel bewaert waren ende ghedroocht dat zy niet mochten verrotten ofte eenighe quade reuck van haer gheuen, noch warender hoofden van Indianen met naghelen aengheheft,+ die zy met eenigherley substantie so hadde doen verdwynen, dat zy niet meer als een vuijste groot ghebleven waren1). Hare huysinghen maken zy van groote dicke rieden die aldaer wassen, ende hier ontrent zijn weynich vruchten.

Comende weder tot vervolch der Custen2), ende die reyse vervolghende zuydt ende zuyden ten westen, tot die Punt van S Elena,+ al eer dat men by dese punt comt, heeft men twee hauens, die eene ghenoemt Colao, ende d'ander Calemgo, al waer die schepen+ setten, ende versch water ende bernhout nemen, ende men heeft vanden hoeck van S. Laurens, tot die punt van S. Elena ruijm 9. mylen, ende light op 2. graden ruijm, het maeckt eenen inwijck, van die punt af nae't noorden, 'twelck is een seer goede hauen. Een schoot van een Voet boge, daer van daen staet een Fonteyne,+

die in die Zee met sekere aderkens loopt, tot 4. ofte 5. toe, al waer een sorteringhe van Bitumen, niet anders van ghedaente als Peck siende, uytcomt, twelck oock in die plaetse van Teer by den Spaengiaerden tot hare schepen ghebruijckt wordt. Oock so vertellen die Peruvianen, dat ontrent dit hooft in vorighe tyden ghewoont+ hebben seer groote menschen ofte Ruesen, onghelijck grooter dan andere ghemeene1), doch wisten niet waer zy van daen ghecomen waren, onderhielden haer met ghelijcke spyse, als die naestligghende volckeren, doch insonderheyt met visschen. Dese Reusen visten oock op vloten, elck op eene sittende, ende quamen ten tyden te voet te lande, daer die Zee noch twee vademen ende meerder diepte hadde; Zy gingen naeckt, waren wreedt ende fel, ende doodeden veel volckeren daer ontrent woonende. Die Spaengiaerden in die hauen van Porto vejo comende, vonden aldaer +twee gehouwen beelden, na die ghelijckenisse van dese Reusen, eens mans ende eender Vrouwen. Die Peruanen vertellen van die vernielinge deser Reusen, segghende dat uyt den Hemel een jongelinck ghecomen zy, blinckende ghelijck die Sonne die teghens haer met vierighe vlammen ghestreden heeft, waer door die steenen ende rotsen daer die vlammen op raeckten, schuerden, ghelijck men noch huydighes daechs daer merckelijcke teeckenen ende gaten af siet, zijn alsoo in sekere holen ghevluchtet, ende daer te samen vernielt. Dese Historien hebben weynigh gheloofs ghehadt +by den Spaengiaerden, totter tijt toe dat eenen Spaengiaert Ian de Helmos, gheboren van Truxillo, Gouverneur van Porto veio, int jaer 1543. heeft doen graven, die alsoo groote ribben ende ghebeenten ghevonden, dattet onghelooflick is soodane van menschen te wesen, ten ware datmen die hoofden daer by ghevonden hadde, die tanden daer aff waren drie vingheren breedt, ende vier vingheren lanck, vijf quartier swaer, zijn ghesonden in diversche plaetsen van Peru, ende van dien tijdt heeft men dit relaes der Peruanen voor seker ghehouden. Die Spaengiaerden hare opinie is (alsoo dese volckeren ende Reusen geneecht waren teghens die natuere te sondigen) dat die rechtvaerdicheyt Gods, die selve vander aerden door zynen Enghel, als tot Sodoma verslonden heeft, doch hier af mach men gheen sekerheyt gheuen, om dat die Americanen gheen historien, boecken ofte schriften hebben, dan alleen het relaes van ouders tot ouders, ende by die sommighe eenighe

teeckenen ende memorialen van allerley gheschilderde Cottoen +Coordekens, welcke zy Quippos noemden1), beteeckenende door+ 't ghetal der knoopen, op verscheyden manieren ghemaeckt, van die welcke zy opwaerts telden, van eene tot tiene, ende so voorts, verschilderende de coorden met alsulcken coleur alst gheenighe was dat zy daer door wilden beteeckenen; dusdanighe hebben die Spaengiaerden door haer barbarische wreedtheyt ende onwetentheyt vele vernielt. In een jeghelijck landtschap waren luyden daer toe ghestelt om die gheschiedenissen op dusdanighe maniere aen te teeckenen, als men sulcks sien mach in die Historie van Mexico, daer veel hier af verhaelt wordt. Die persoonen die dit werck deden, werden by haer luyden ghenoemt Quippo Camayos,+ ende van dese coorden vant men gheheele huysen vol, ende consten lichtelijcken uytgheleyt worden, van die daer in gheoeffent waren, al hoe wel die saken voor veel jaren waren gheschiet2). Nu wedercomende tot het vervolch der Custen: Van die punt van S. Elena, looptmen nae die Reviere van Tumbez, welcke van daer+ gheleghen is 19. mylen schaers, ende die punt leyt met die Reviere z. ende z. ten w. Tusschen die punt ende die Revieren comt een andere groote Inwijck nae't noordt oosten, van de Reviere Tumbez, ende alhier af 4. mylen light het Eylandt Puna, anders het+ Eylandt van S. Iacob gheheeten, heeft meer dan 7½. int ronde, 'twelc seer rijck is, ende bewoont, jae soo seer dat die volckeren hier van met die van Tumbez, ende met die anderen van het vaste landt ghestadelijcken oorloch voerden; hebben teghens den anderen vele veltslaghen ghehadt, ende door lanckheyt van tijt ende overcomste der Spaengiaerden gants t'onder ghecomen. Dit Eylandt is seer vruchtbaer ende vol van geboomten, overvloedich+ van wilt ende van visch, oock van soet water; Voor kleederen ghebruijckten zy hemden, ende sommighe doecxkens. Zy visschen met vloten van lichte balcxkens, op twee ander houten tsamen ghebonden, ghelijck verhaelt is van die ander ghebueren; Sommighe van dese vloten maken zy so groot, datter 50. persoonen ende 3. peerden op ghestelt moghen worden, die men ofte met

seylen, ofte met riemen voortkrijcht, daer af dit volck groote meesters zijn. 'tIs ghebeurt op eenighe tijdt, dat die Peruanen Spaengiaerden hadden op dese vlote, dat zy seer behendigh die vloten ontdeden, ende die balcxkens verdeelden, soo dat die Spaengiaerden verdroncken, ende die Indianen op die houten ontquamen, ja oock sonder behulp van hout: want connen meesterlijck+ swemmen. Die wapenen van dit volck zijn slingheren, schichten, strijdt koluen ende bylen van Siluer ende coper, ooc lancien ofte spiesen, met punten van ghemeen ende slecht Gout. Beyde die mannen ende vrouwen draghen veel juweelen, ende hare drinckbekers ende seruice waren van Goudt ende Siluer. Die Heere van't Eylandt was van zijn ondersaten seer ontsien, ende was soo jaloers, dat hy zijn knechten die zijn vrouwen bewaerden, die Nuese ende die schamelheyt dede af snyden1). In dit Eylandt was Pizarrus wel vrindelijcken ontfangen: maer die overste siende haer groote wreedtheyt int roouen van't Goudt ende Siluer, als oock int schoffieren der vrouwen, is op haer ghevallen met een groote menichte van Indianen, dan niet connende wederstaen, heeft die vlucht moeten nemen, ende in die Bosschen gheweken,+ welcke victorie Pizarius naederhandt wreedelijcken heeft misbruijckt, ende is daer na met zijn Spaengiaerden overghevaren in +de Province van Tumbez, liggende ontrent 12. mylen daer af: Maer die inwoonders verstaen hebbende die wreetheyt die hy ghepleecht hadde in Puna, zijn ghevluchtet in een Casteelken, een weynich van die Zee afligghende. Pizarrus daer en teghen den oversten door zijn boden ontbiedende, veynsende ofte hy zijn vrindtschap seer sochte, die Gouverneur alleen niet comende: maer hem sterck makende, om hem teghens te gaen, hem soeckende te vernielen doch die Spaengiaerden haer voorcomende, ende des nachts over die Reviere met haer volck schepende, onder't conduijt van goede leytsluyden, door scherpe ende rouwe weghen, hebben die Peruanen des snachts slapende, onversiens overvallen +ende gheslaghen, nae die slach ghetrocken in die stadt Tumbez, eene name met die province hebbende, heeft die stadt gheplundert, ende die rijcke Kercke van die Sonne gherooft. Wt dese stadt heeft hy oock kennisse ghekreghen van die rijckdomme van Peru. Ende om weder te comen tot het Eyland Puna. By den Spaengiaerden ende Indianen is een gemeene opinie, dat in vorighe tyden al-

hier in hare tempelen veel Goudts ende Silvers begrauen zy geweest, oock so seggen die Eylanders die noch huyden ten daghe leuen, dat hare voorouderen seer religieus waren, ende gants geneecht tot waerseggerie ende andere abusen, ende datse seer dertel waren, ende dat bouen alien is, ghebruijckten die vervloeckte sonde van Sodomie, slapen by haer vleijslicke susters, doende andere groote sonden. In dit Eylandt vluchtede Broeder Vincentius+ de Valle viridi1), (een Monninck, die oorsake was van't oorloch tegens die Peruanen, ende naederhant eerste Bisschop van Peru) met 42. Spaengiaerden voor die wreetheyt Didaci Almagri, ende als hy hem des nachts verborghen hadden, hebben die Eylanders hem ende alle die zyne met kolven doodt gheslagen, loon nae zijn wercken verkrygende. In Puna ende die contreyen van Guaiaquil ende Porto veio, wast die wortel, die wy hier te lande Zarzaparillia+ noemen, die men teghens pocken ende andere kranckheden ghebruijckt2). Op't Eylandt kloppen zy die tusschen twee keselinghen, ende persen tsop daer uyt, daer toe vermenghende een weynich warm waters, ende gevent die krancken, die welcke daer op sweeten soo veel zy moghen, ende desen dranck drincken zy sommighe daghen, daer toe eetende een weynich beschuijt, met een ghebraden hoenken; Hier te lande snyden wy die wortelen aen kleyne stucxkens, ende koken die, latende sulcken dranck die krancken eenen tijt lanck drincken. By dit Eylandt van Puna leyt noch een ander wat bet tZeewaert in, ghenaemt S. Clara, niet dat sulcks+ teghenwoordiech, ofte oock in vorighe tyden bewoont is gheweest, noch oock water ofte hout heeft: maer dat die voorouderen van Puna die begraeffenissen van hare voorsaten daer hadden, ende dedender hare sacrificien, die plaetse was seer hooch daer zy hare dooden begroeuen, met die welcke groote sommen van Gout, Siluer ende fijn gewaet gheleyt worden, alles opgheoffert ende toegheeygnet tot dienste van hare afgoden, 'twelck zy tot incomste der Spaengiaerden verborgen hebben, datment niet weten mach +waert ghebleuen is3). Die Reviere van Tumbez is seer bewoont, ende was in ouden tyden noch veel meer bewoont. By die selfde placht te staen een seer stercke ende wel gheboude fortresse, ghemaeckt

door die Ingas ofte die Coningen van Cusco, die welcke commandeerde over geheel Peru, ende hadden hier eenen grooten schat, ende daer was een tempel der Sonnen, ende een Convent van +Mamaconas, twelck te segghen is, voornaemste vrouwen ende maechden, die tot des tempels dienst gheconsacreert waren, die welcke by nae op die maniere ende usantie van Virgines Vestales in Roomen leefden, ende haer onthoudende waren, ende om dat van dese Clooster Jufferen, ende hare wercken ende diensten noch op ander plaetse verhaelt sal worden, sullent hier by laten; Belanghende het gebouw van dese sterckte, is langhe vernielt gheweest, doch niet soo gheheel, datmen niet sien en mach die grootheyt ende magnificence die't ghehadt heeft. Die mont van +die Reviere Tumbez leyt op 4. graden aende zuydtzyde, alhier oock op 't vaste landt teghens Puna over vint men vole die de bouenste 5. ofte 6. tanden uytghetrocken hebben, sommighe vermelden dat zy sulcks doen om hovardye, daer schoonheyt afmakende, andere segghen dat zy haer uytghetrocken werden, tot een straffe om sekere injurie die zy in vorighe tyden die Coninghen ofte Ingen van Peru ghedaen hebben1), andere verhalen oock dat sy dese hare Afgoden opofferen.

Van die Reviere Tumbez loopt die Custe zuydt west2) tot Cabo blanco ofte die witte hoeck, zijn onderscheyden van een 11. mylen ruijm, ende light op 3½. graden, van waer die Custe weder zuyden aen loopt, tot het Eylant de Lobos ofte vande Wolven. Tusschen C. Blanco ende Isla de Lobos light een hoeck ofte punt, diemen noemt Deparina, ende in onse Caerte Pariana, strect by naest so verre tzeewaerts in, als die Cabo blanco. Van dese punt strect die Custe weder zuydwest tot Paita toe. Tusschen C. blanco ende Paita light die stadt S. Miguel, welcke die eerste is van die Spaengiaerden ghebout in gheheel Peru, ende was ghenoemt Noua Castilia, is begonnen int jaer 1531. van Pizarro, al waer ooc die eerste kerke der Christenen gheweest is, doch nu van weynich importance, waeromme wy het oock hier by laten sullen. Die gheheele Custe van Tumbez is sonder heuvelen ofte gheberchten, ende daer eenighe heuvelen zijn, die selfde cael, vol van steen ende van sandt, ende daer comen weynich revieren van uyt loopen. Die Hauen van Paita is voorby die Punte een weynich meer dan 6. mylen. Paita is een seer goede haven, al waer men die schepen

schoon maeckt, ende op een nieus versiet ende teert, ende is de principaelste Stapel van gheheel Peru, ende van alle die schepen die daer na toe comen.

Dese haven van Paita leyt op 5. graden. Van het Eylandt van+ die Woluen voorseyt loopt men tot Mer toe oost ende west, 'twelck zijn 3. mylen spaensch, ofte 12. Italiaensche mylen; Ende van daer vervolghende die Custe zuyen aen, so comtmen te arriveren tot aen die Punt de la Cora, ter halver weghen van't Eylandt+ vande Wolven, ende dese Punt maectet eenen seer grooten Inwijck, ende heeft een seer groot beschutsel om schepen te legghen, leyt op 6. graden aen die zuyd zyde van die Linea. Van daer sietmen+ twee Eylanden, beyde geheeten Islas de Lobos, dat zijn Eylanden+ van die Zeewolven, door die groote mennichte die daer zijn noorden ende Zuyen, met die eerste Punt is gheleghen het eerste Eylandt verscheyden van't vaste land drie spaensche mylen ofte 12. Milken1), alle die schepen moghender aen die zyde van't landt door heen. Het ander Eylant is gheleghen 9. mylen, van dit eerste voor der aen, ende op 7. graden schaers, van die Custe nae't zuydwesten, tot die Haven die men noemt van Casina2), van't eerste+ Eylandt af loopt men noordt oost ende zuyd west tot Malabrigo, (twelck te segghen is, het quaet beschutsel) al waer een haven is daer die schepen alleen met goet weder moghen in loopen, ende die gheen die't noodigh is om zijn reyse te vervoorderen. Seven mylen ende een halve verder, heeftmen T'arreciffe (dat is tCliff) van Truxillo, twelck een seer quade haven is, ende en heeft anders gheen beschutsel, dan het houden van die Anckers, die schepen nemen hier bywylen verversinghe. Anderhalve myle binnen int landt is gheleghen die stadt Truxillo3), welcke oock eene is van die+ spaensche steden die int platte landt van Peru ligghen, is ghebout op die cant van een reviere, in de valleye Chimo. Het land hier ontrent is seer vruchtbaer overvloedich van Terwe, Maiz, Vee ende water, ende die stadt is seer ordentlick ghebout, waer in by die 300. spaensche huysen; Heeft breede straten, ende een groote+ plaetse ofte merckt velt, rondtsomme die stadt zijn veel schoone lust-hoven, ende uyt die Reviere wordt het water gheleydet in alle

huysen, ende door alle die hoven, die alletijdt groen ende bloeyende+ zijn: waerom gherekent wordt dat dese stadt op een seer gesonde plaetse leyt, als ten allen zijden, ende rondtsomme int midden van een schoone landouwe ende hoven, al waer die inwoonders hare beesten houden, haer saet ende vruchten af becomen, hier ontrent hebben die Spaengiaerden gheplant veel spaensche fruyten: Granaten, Orangien, Limoenen, Citroenen, Vyghen, ende oock vele van haer eyghen vruchten, seer abondant ende goet. Behalven dit, soo houden zy vele ghevogelte, Hoenderen, Cappoenen, alsoo dat die Spaengiaerden hier versorght zijn van allerley dinghen, van vleijsch in grooter abondantie, van Visschen uyt die Zee die daer dichte by is, als ooc uyt die Reviere. Die Indianen die ontrent die stadt woonen, staen tot dienste der Spaengiaerden, ende versorghen die stadt van alles dattet landt voortbrenght, alhier werden gheheele schepen gheladen met Cottoene, lijnwaet, ghemaeckt van die Indianen, om te vercoopen in andere plaetsen. Dese stadt is ghefundeert ende ghebout van die Marquis, Francisco+ Pizarro, eerste Gouverneur van Peru, int jaer 1533. Van Truxillo over landt te reysen na S. Michiel1), oock een Colonia der Spaengiaerden, ende die eerste wooninghe der selvighe zijn ontrent 45. Spaensche mylen, ofte 180. Italiaensche, een weynich min oft meer: want treckende uyt S. Michiel tot die valleye Motupe zijn 15½. mylen, gheheel een sandt wech ende boose passagie, insonderheyt daermen henen reysen moet, die 15½. mylen gepasseert+ zijnde, comt men aen sekere valeykens, ende ofte wel hier ontrent eenighe kleyne revierkens van die hooghe berghen vallen, soo comen zy nochtans niet tot die valeykens: maer verdryven eer int sant, also datter gheen voordeel af en comt, ende om dese reyse te doen moet men des avondts scheyden uyt S. Michiel, om den+ gantschen nacht te gaen, des morgens vroech comt men aen eenighe plaetse daermen water vindt om te drincken, ende des nachts doet die hitte der Sonnen geen schade, sommighe draghen haer Flesschen+ met water ofte Wijn mede. Comende tot die valeye Motupe, sietmen daer die Conincklicke wech, breet ende schoon ghewrocht, ghelijck wy hier naemaels handelende van die Coninghen van Peru verhalen sullen. Dese valeye is breet ende vruchtbaer, hoe wel die Reviere die van't gheberchte af valt, verdwijnt al eer zy tot die Zee comt, nochtans om dat het aerdtrijck onder veel waters heeft, groeyender vele boomen, Het volck schept haer water uyt

putten die zy graven; Haren handel dryven zy met Cottoen ende doecken daer af ghemaeckt. Drie mylen van Motupe leyt die+ schoone ende koele ofte frissche valeye van Xayanca, die welcke oock 3. mylen groot is, waer door een schoone reviere loopt, daer uyt zy water leyden, om alles te bevochtighen wat zy willen; ende dese valleye is in vorighe tyden seer volckrijck gheweest, als oock d'andere, ende hier in waren vele huysen van die groote Heeren, die aldaer hadden hare Hove-meesters, die over die onderdanen commandeerden, ende waren seer gheeert ende ghevreest van't volck. Van dese valleye gaetmen tot een ander Tuqueme genoemt,+ die ooc groot is, ende vol schoonder boscayen, ende die ruynen van die groote huysen ende paleysen die daer noch ghesien worden, gheven goede aenwijsinghe, dat hier oock in vorighe tyden veel volcks ghewoont heeft. Een dagh reyse voorder is noch een ander seer schoone valleye Cinto geheeten, ende het is te weten+ dat tusschen die valleyen niet als sandt weghen zijn, ende drooghe steen-rotsen, daermen gheen levent creatuer, boomen ofte kruyden+ siet, dan eenighe voghelen daer over vlieghende, ende die dese passagie willen doen, moeten goede gheleyts luyden hebben om niet te verdwalen in die sant duynen, ende door die groote hitte der Sonnen ende ghebreck des waters te versmachten van dorst. Van die valeye Cinto comt men tot een ander Coliche, waer door+ een groote reviere loopt, van die selfde name. Dit dal is oock in ouden tyden volckrijck gheweest, dan nu ten meesten ghelijck alle andere door die oorloghen gheconsumeert. Van hier1) comt men tot Zana vast van een gelegentheyt met die vorige, ende noch+ wyder tot Pascamayo, wesende die alder volckrijckste ende vruchtbaerste van alle die andere. Het volck van dese valeye, al eer zy overwonnen waren van den Ingis ofte Coningen van Peru, waren machtich ende seer gheestimeert van haer gebueren. Hadden groote kercken, daer in zy hare sacrificien deden, doch alle gheruineert, daer waren oock vele graven van Indianen, door dit dal loopt oock een groote revier, bevochtende alle die ackeren ende die Conincklijcke passagie ofte strate streckt hier door, ende daer in waren vele huysen tot dienst des Conincks. In dese valleye wercken zij vele goederen van Cottoen, ende onderhouden wel allerley bestialen, als Koyen, Swynen, Geyten ende dierghelijcke, ende is seer wel ghetempert, ende van dese comt men tot een ander, ghenaemt Cancama, niet minder lustich ende vruchtbaer+

als die vorighe, hebbende boven andere veel Suyker-rieden ende goede fruyten, waer in een Clooster leyt van S. Dominicus oorden+ gebout ofte gestiftet van broeder Dom. di S. Thomaso, ende 3. +mylen voorder light Truxillo, in die valleye Cimo, ghelijck verhaelt is, die de name behouden heeft van een Heere Cimo gheheeten, dat een dapper krijghsman was, ende vele oorloghen ghevoert heeft. Die Coninghen van Peru estimeerden dese valleye groot, ende bouden aldaer vele lust-huysen ende paleysen, waer door oock passeert die Conincklijcke strate met zijn mueren. Comende +weder tot die Custe der Zee nae Lima toe, so light dan die Haven van Truxillo, op 7⅔. graden, ende van hier loopt men nae die Haven van Guanape, welck is ruijm vijf mylen vande stadt Truxillo+ gheleghen, op 8⅓. graet. Ende noch verder zuyden aen leyt die Haven Santa ofte die Heylighe, daer die Schepen in loopen, by die selfde heeftmen een seer groote Reviere, ende een seer smakelijck water; alle die Custe is sonder geberchte, ende als voren +geseyt, sandt ende kale steenighe heuvelen. Dese Haven Porto Santo leyt op 9. graedt. Noch voorder zuyden aen is gheleghen +een Haven vier mylen schaers van hier, ghenaemt Ferrol, seer goet ende seecker: maer en heeft noch water noch barn-hout. Vier +mylen ende een halve voorder, heeft men die Haven Casma, alwaer een Reviere is, ende veel barnhout, daer die Schepen altoos verversinge nemen, leyt op 10. graden. Van Casma loopt die Custe +zuyden tot die clippen Los Farollones di Guaura geheeten, wat voorder is Guarmey; al waer een Reviere door loopt; Ende van hier vaertmen op die selfde streckinghe tot die Barranca ofte duijn toe, welcke is 15. mylen nae't zuyden. Noch 4½. mylen voorder, +heeft men die haven van Guaura, al waer die Schepen soo veel quantiteyts van Sout moghen nemen als zy begheeren: want daer is soo veel, dat men ghenoechsaem geheel Spaengien ende Italien daer mede mocht besorghen, ende daer soude noch over blyven. +Drie mylen voorder ligghen die Clippen ofte Farollones; Men loopt van die punt die't lant maeckt mette selfde noordt oost ende zuydt west 6. mylen, die veerste Clippe is ghelegen t'Zee-waert. Dese Clippen ligghen op 8⅓. graden. Van daer keert die Custe. weder +zuydt oost tottet Eylandt van Lima. Ter halver wegen een weynich meer nae Lima toe light een Rutse, die ghenoemt is Salmerina, die welcke gheleghen is ontrent 7. ofte 7½. myle van't landt. +Dit Eylandt maeckt een beschutsel voor Callao, welcke is die Haven van die stadt der Coninghen ofte van Lima, ende met dese

beschuttinghe van't Eylandt is die Haven seer versekert, dat die schepen daer wel ligghen. Callao light op 12⅓. graden.


Vorige Volgende