Logo DBNL
Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 3 (1934)

Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 3

(1934)–Jan Huyghen van Linschoten–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

[Vervolgh der custen van Panama nae Peru.]

+Comende dan tot het vervolgh der custen van Panama nae Peru1), is voor eerst te weten, dat Panama ende Nombre de Dios twee steden zijn teghens den anderen over ligghende, die eene aen +die noordt Zee ofte die noordtzyde van Peru, d'ander aen die zuydt Zee, 17. mylen vanden anderen onderscheyden. Panama ligghende in een kleyne valeye, alsoo dichte aen die Zee, dat ten vollen Mane die stroom vant water des Meers in die naestligghende huysen comt. Die huysen deser stadt zijn +eensdeels uyt riet, eensdeels uyt andere materialen t'samen ghevoecht, ende meest al met tegelen ghedeckt, die nochtans niet seer veel en zijn. Dese stadt heeft een bequame ende sekere haven, doch seer kleijn, met die stroom ofte die voorvloet comen die schepen in die haven, ende met ebbe gaen zy af, doch licht geladen; want die swaer geladen zijn, souden lichtelijcken op die droochten blyven steken. Oock soo gaet hier groote ebbe ende vloet, dat daer die eene ure hoogh ende diep water, d'ander droochte is, die schepen moeten een weynich wijt af houden vant landt, ende door schuijtkens die waren lossen ende laden, soo wel die uyt Spaengien na Peru ghevoert worden, als diese van Peru nae Spaengien voeren. Dese stadt ontfanght uyt Peru Maiz, eenich Meel, Hoenderen ende Honich heeft selven Koeyen ende Swynen vleijsch, Oraengien, Limoenen, Cool, Ayun, Lattou, Meloenen, ende dierghelijcke dinghen in seer groote overvloet, oock wert dese Province van Panama, in vorighe tyden van vele Indianen bewoont ende besocht, ende alle die Re-

vieren brachten Gout voort, doch nu ten meesten van die Spaengiaerden uyt gheputtet. Als men van Panama na Nombre de Dios+ reysen wil over landt, is die eerste dachreyse goet ende bequame wech, daer na comen boscayen, streckende tot Nombre de Dios, op't midden van die wegh comt men aen een water, daer men nauwelijcks in drie uren mach overcomen, om der veelvoudighen kromten willen, vele blyvender oock, die stroom gelijck in winters tydinge alser groote stort reghenen vallen, heftigh op loopende. Die dese stadt ofte Nombre de Dios verghelijcken by Venetien1), dwalen seer, want beyde te samen ghevoecht, ende noch vele Americaensche steden van die Spaengiaerden opghericht daer by moghen niet comen om by Venetien ghenoemt te wesen, doch een jeghelijck hebbe zijn oordeel ende gevoelen vry.

Belanghende dan die maniere van't varen op die streken ende+ graden diemen houden moet, van Panama nae Peru, als oock ten tijdt des jaers2), is te weten dat die beste ende bequaemste tyden +zijn in die drie eerste maenden des iaers, als Ianuarius, Februarius, Martius, tot inden April, want die Zee als dan open is, die somer overhandt hebbende, ende vele van die Brysen, (dat zijn winden uyt den oosten ende noordtwesten) wayende, sonder dat eenighe westen ofte zuyen winden alsdan regneren, waer mede die schepen seer lichtelijcken hare reyse volbrenghen, ende comen ghemeenlijcken daer zy willen wesen, al eer datter eenige andere winden, insonderheyt uyt den zuyden, (die welcke 'tmeeste deel van't jaer, langhs die Custe van Peru wayen, op steken) moghen van gelijcken oock uytloopen in Augusto ende Septembri, doch en doen soo goeden reyse niet, als in die voorseyde maenden. Soo daer eenighe schepen buyten desen tijt van Panama af varen, sullen een moyelijcke ende langhe reyse hebben, ende oock soo moetender dickwils eenighe van dese schepen weder te rugghe, sonder die Custe te kryghen, ende worden (om die zuyden winden die ten meesten deel van 't gheheele jaer op die Custe wayen, ghelijck gheseyt is, als ooc om die groote teghenstroomen) in sware periculen ommeghedreuen. Het is seer goet met de wint van Peru af te varen nae Panama ende Nicaragua, ende andere quartieren daer ontrent: maer om derwaerts te gaen ist periculoos ende seer onghewis. Die schepen dan met spaensche waren gheladen zijnde, ende schey-

+dende van Panama, comen ten eersten in Taboga, ende andere naest ligghende Eylanden, welcke van die Parlen hare namen verkreghen hebben, al waer zy versch water nemen. In dese Eylanden +die wel ontrent 25. ofte 30. by een ligghen, hebben die Spaengiaerts in vorighe tyden veel Paerlen ghevonden, waer af zy oock die name behouden hebben Islas de Parlas, zijn gheleghen schaers op 8. graden aen die noordt zyde der limiten1). Het grootste van alle dese placht in vorighe tyden bewoont te wesen: maer nu niet om dat die visscherye van Parlen afgaet, ende die welcke dese Eylanden+ toe comen, houden daer op swarte Slauen ende Indianen van Nicaragua ende Cubagua, die aldaer het Vee hoeden, ende die velden besayen; want zijn seer vruchtbaer. Van hier af neemt men die hooghte van die Zee nae't westen, ende men comt verkennen +die punt van Carrachine, die welcke noordtwest ende zuydt oost ligt met het groote Eylandt der Perlen Taboga, ontrent 30. Italiaensche mijlkens, zijn 7½. spaensche daer af. Die ghenighe die op desen hoeck aen comen, sullen sien dattet een hoogh ende berghachtich landt is, gheleghen op 7½. graet. Van dese punt loopt die +Custe tot die R. de Pinas, ofte haven van Pijn-boom zuydt west, ende zuydtwest ten zuyden, ende light van die voorghenoemde Capo 24. mijlkens, zijn 6. spaensche, op 6¼. graden, is een hoogh landt van groote heuvelen ende berghen; Men heeft alhier by die Zee-cant seer groote Pijnboomen, waeromme het geheeten wort die hauen van Pijnboomen. Van hier af strect die custe nae't zuyen, +ende zuyden ten westen, tot die C. dellas Correntes, dat is, den hoeck van stroomen, die welcke seer smal is, ende 'tZeewaert in steeckt, ende aenlangende die stercke stroomen, die als ghewaldighe afwateringhen, ghelijck revieren nae't oosten afloopen, moeten vele maels die Portugesche2) schepen, die dese reyse doen, des snachts aen die anckeren liggen blyven, ende des smorghens voort varende ghebuert het mennichmael, dat als zy meenen te winnen, dat zy opghehouden ende te rugghe ghedreven+ werden, ende 15. ofte 20. daghen om een hooft blyuen henghelen, sonder voort toe comen. Vervolghende den wech op die verscheyde+ streckinghe, comt men daer nae aen't Eylandt ende die R. de Palmas, alsoo gheheeten om die overvloedicheyt der Palm ofte Indiaensche note-boomen die daer op zijn. Dit Eylandt mach hebben int ommegaens een weynich meer als 5. mylen, 'twelck is een

duijtsche myle ende 1¼. spaensche,ende placht bewoont te wesen, light van Cabo des Correntes 75. mylen op 4⅓. graden, hier ontrent heeft men vele revieren, alle van seer goet water, ende niet verre van hier light oock het landeken ende die Reviere Peru, daer Pizarius+ aen quam, ende nae wiens name naederhandt die geheele landtschap geheeten is Peru. Van't Eylandt dellas Palmas, die custe vervolgende op die selfde streckinge, comt men by die strant van Bonaventura, welcke gheleghen is van't voornoemde Eylandt, luttel meer dan 9. mylen, zijn 2¼. spaensche mylen.+ Dichte by de strandt, (die welcke seer groot is) light een hooghe clippe ofte steenrotse, ende d'incomste van die Bay op 3⅔. graden, alle dese zyde is vol van seer groote berghen, ende daer loopen t'Zeewaert in vele ende seer groote Revieren, die in die gheberchten haren oorspronck hebben door een van desen loopen die schepen tot binnen int landt ofte haven van Bonaventura, doch die stier luyden, die hier in begeren te loopen, moeten seer goede kennisse vande Reviere hebben; want so zy niet ervaren zijn, sullen groote moeyte ende perijckel uyt staen, als sulcks velen gebuert is, die nieuwe stierluyden hadden. Van dese Bay af loopt die cust oost ende oost ten zuyen tot aent Eylandt Gorgona, twelck is van+ die strant 75. mylen, zijn 19. spaensche mylen wel gherekent, die Custe die men in dese streckinge heeft, is seer leech, vol van geboomte, ende ander wildernissen ende gheberchten. Daer loopen veel groote Revieren van dese Custe af, onder welcke die voornaemste ende alder grootste is de Reviere van S. Ioan, die welcke bewoont+ is van Barbaris volck, ende hebben die huysen ghebout op groote stylen ende balcken, op maniere van Schavotten ende Taneelen, ende leuen tsamen veler, som by eene, om dat die huysen seer lanck ende breedt zijn. Dese Indianen zijn rijk van Goudt, ende tlandt dat zy besitten is seer vruchtbaer, ende die revieren brengen met die stroomen voort overvloedich Gout: maer is so slijckig ende morassich, datment in gheenderley manieren kan overwinnen, dan met verlies van veel volcks, ende met groote moeyten. Dit Eylandt van Gorgona is uytnemende hoogh, al waert 8. maenden+ int jaer, nimmermeer op en hout van regenen ende van donderen, alsoo dattet schijnt dat die elementen teghens den anderen stryden, is int ommegaen tot ontrent 2. mylen, ofte 6. Italiaensche, altemael van seer hooghe gheberchten, ende op die geboomten sietmen vele Pauwen, Phasanen, gepleckte ofte besprinckelde Catten, groote Serpenten, veel Zee-crabben, ende andere nacht-

vogelen, ende schijnt dattet noyt bewoont gheweest is, heeft oock vele seer soete wateren; Die somer begint hier int eynde van die Mey, ter contrarie als in Panama, waer alsdan die winter begint. Op dit Eylandt heeft hem Franciscus Pizarius met zijn 13. medtgesellen, die welcke Peru ontdect ende gevonden hebben, vele+ daghen onthouden, groote moyte ende hongher gheleden, al eer zy tot overwinninghe des landts quamen1). Dit Eylandt van Gorgona light op drie graet, ende aenlangende die mylen die wy in dit discours, als ooc int Brasiliaensche ende elders gehouden hebben, zijn al spaensche mylen, die 17½. een graedt maken. Van dit Eylandt streckt die custe west zuydt west, tot het Eylandt Del +Gallo, ofte vanden Haen, ende alle dese Custe is leech ende heuvelachtich, ende daer comen vele revieren uyt loopen. Dit Eylandt is cleijn, heeft int ommegaen nauwelijck een myle, ofte ontrent 3. +Italiaensche mylen; Heeft sekere roode duynen. Aen die selfde custe van't vaste landt tot hier toe, light op twee graden vanden AEquinoctiael2). Van hier keert die custe zuydtwestwaert tot by die +punt die men heet de Manglares (dat zijn boomen alsoo gheheeten) in onse Caerte qualijck Manglalos ghestelt, die welcke gheleghen is op ander 2. graden schaers, ende vant Eylandt af, tot die Punta toe: ('twelck 6. spaensche mylen zijn, luttel min ofte meer, oft 24. Italiaensche) is die custe leech ende heuvelachtich, ende daer comen eenighe revieren in die Zee loopen, die welcke te landtwaerts in bewoont zijn, Van hier af loopt die Custe zuydt west tot +die strandt die men noemt van S. Iacob, S. Tiago, ende maeckt eenen grooten inwijck, al waer een open hauen ofte reede leyt, gheheeten van die Sardinen, ende alhier loopt uyt die groote ende gheweldighe reviere van S. Jacob, al waer die regieringe van Pizarro begonste, ende dese strandt is 9. mylen ende een quart van die punt van Manglares, ende 'tgheschiet wel, dat die voorsteuen van die schepen op 80. vadem diepten ligghen, ende raken met die after steuen aen die gront. Van ghelijcken ghebuert het wel, datmen seylende is op twee vadem diepten, ende metter haest ouer die 90. krijcht, twelck den gheweldighen loop ende furie van die reuiere veroorsakende is, doch alhoe wel datmender dese Bancken heeft, en zijn euen wel niet periculoos, ende die schepen en laten daeromme niet tot haren wille daer uyt ende in te comen, ende die

strandt van S. Mattheus, in onse Caerte Mathias gestelt, ligt op+ een graet ruijm, van hier af strect die custe west aen, nae die C.S. Francisco, die welcke gheleghen is van die strandt 30. Italiaensche+ mylen, zijn 7½. spaensche. Desen hoeck leyt aen hoogh landt, ende men heeft dicht daer by sekere roode ende witte duynen, die van ghelijcken hooch zijn, ende desen hoeck van S. Francisco leyt op eenen graet, aen die noordt zyde van die linea AEquinoctiael. Van hier af loopt die custe zuydt west, tot den hoeck Passao,+ welcke die eerste haven is van Peru, over welcke die linea AEquinoctiael passeert. Tusschen dese twee hoecken ofte punten loopen 4. seer groote revieren in die Zee, die welcke ghenaemt worden Liquixinus, op Latijn Quisinuae, ende hier ontrent een seer redelijcke+ haven, al waer die schepen goet water ende bern-hout namen. Men heeft vanden hoec de Passaos naet vaste landt toe sekere hooghe berghen, die ghenaemt worden De Quaque.+ Den hoeck is een landt, 'twelck niet te laech en is, ende men sieter sekere duynen gelijc die voorgaende.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

landen