Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Deel 3

[p. 69]

Volgen andere Eylanden ontrent dese Custe gelegen, voor eerst Cuba, een van die voornaemste onder die Antillas.

CVba¹⁾ een ander seer groot Eylandt onder die Antillas ghetelt,⁺ ende anno 1492. van Columbo eerst ontdeckt ende ghevonden, welck hy genoemt heeft Fernandinam ende Iohannam, oock Alpha ende Omega, na Petri Martyres ghevoelen²⁾: wort oock van andere het Eylandt van S. Iacob ghenoemt, nae die voornaemste Stadt, die van weghen die groote haven, als oock van weghen der groote trafijcque die aldaer ghedreven wert; heeft aen die oost zyde het Eylandt S. Dominigo, aen die westkant Iucatan, naer 't noorden den grooten uythoeck van Florida, ende die Eylanden Lucaya, naer 't zuyden het Eylandt Iamaica, alle in dese onse Caerte ghestelt. Cuba, soo vele die forme aengaet, mach vergheleken⁺ worden een Willigen bladt, om dat sulcks langher dan breeder is: want heeft in die lenghte van 't eene eynde, oost af, tot het ander ten westen 300. mylen, van 't noorden tot dat zuyden, 70. mylen, in die breede op sommige maer 15. ende op sommige 19. mylen. Het midden des Eylandts light op die longitudo van 91. graden, ende op die latitudo ofte hooghte van 20. Men heeft dit Eylandt lange tijt voor een vast landt gehouden,⁺ om zijnder grootheyt wille, 'twelck niet te verwonderen is: want die inwoonders selfs niet anders ofte beters wisten, dan dattet geen eynde en hadde, oock lange na der Spaengiaerden aencomste, om dat dit volck arm ende naeckt is, hem latende met seer weynich,⁺ ende met zijn eyghen ghenoeghen sonder verder te soecken, sorghende oock niet wat haer ghebueren deden, daeromme en wisten zy oock niet ofter eenigh ander landt was onder den Hemel dan tselfde dat zy bewoonden; Het aertrijck is hoogh, rou, ende scherp van berghen, die Zee op vele plaetsen wit, ende die revieren kleijn, ende van goet water, ende rijck van Gout ende goet Coper; die locht is ghetempert, doch wel soo cout. So wast oock aldaer vele Verwers Krappe ofte Meede, om Wolle, Lakenen ende Leer te

1) Hoofdbron van Linschoten is de zeer uitvoerige beschrijving bij Oviedo (Ramusio III fol. 178-181. Zie ook Seb. Münster pag. 1789. De schrijver van den tekst van het Caert-Thresoor (Cornelis Taemsz., zie Het Boek 1929 blz. 302) geeft een kort, maar letterlijk uittreksel uit Linschoten's beschrijving.

+ Cuba een der voornaemste Eylanden onder die Antillas, ontdect anno 1492. van Columbo.

2) Dit is ontleend aan Oviedo. Zie Ramusio III fol. 90, en fol. 179.

+ Cuba is van ghedaenten als een Willigen blat, is 300. mylen lanck.

+ Metteneersten meijnde men dat aent vaste landt vast waer, jae de inwoonders selfs.

+ [22 b]

[p. 70]

verwen. 'T is oock vol dichte Boscayen, vol Vyvers ende schoone revieren van soete wateren: ooek andere Vyvers die sout water van ⁺naetuere hebben. In den Bosschen geneeren haer vele Swynen ende Ossen. Die Revieren gieten dickwils Goudt uyt. In dit Eylandt zijn ses steden vande Spaengiaerden bewoont, waer af de ⁺eerste ende voornaemste is S. Iacob de residentie ende stoel des Bisschops maer Havana is des gheheelen Eylandts koopstadt, ⁺ende der schepen Timmerwerf. Twee voorname aenmerckelijcke dinghen werden van Gonsalo Onetano¹⁾ in dit Eylandt beschreven: waer af het eerste is, dat alhier een valleye light tusschen twee Berghen, twee ofte drie Spaensche mylen verre streckende, waer in van selfs die natuere sekere seer ronde klooten voorts brengt, ⁺datmen die niet ronder door kunst slypen ofte maken mach, ende sulcke in so grooten overvloet, datmen gheheele schepen daer mede ballasten ende laden mochten, welcke ghebruijckt werden int gheschut, in plaetse van looden ofte yseren. Het ander wonder is een bergh niet verre van die Zee, daer uyt Peck vloeyt in groote overvloet, tot in die Zee, al waer het op drijft ende wert herwaert ⁺ende derwaert met den winden ghedreven, na dat die waeyen. Dit Peck wert ghebruijckt vanden inwoonders ende Spaengiaerden om haer schepen daer mede te pecken. Het volck van dit Eylandt zijn vast ghelijck die van Hispaniola, doch so isser eenigh onderscheyt in die sprake; Beyde die Mannen ende vrouwen gaen ⁺naect: in die bruyloften houden zy een vreemde maniere: want die trout slaept selfs niet ten eerste male by zijn Bruyt; maer wesende een Heere, noodicht alle Heeren, ende die verwaren sulcks voor hem. Soo het een Coopman is, soo bewaren sulcks die Coopluyden, ende eenich Boer wesende, doent die Heeren ofte die Papen; Om een gheringe ende slechte oorsaken, verlaten die Mannen haer vrouwen: maer die vrouwen mogen om geenderley oorsaken die mans verlaten; die Mans zijn seer onkuijsch, ende leven ⁺boos. Het landt heeft groot gewormte ende Slanghen, doch niet vergiftich, ende goet om te vangen, die zy luyden sonder schade eeten, ende dese Slangen onderhouden haer met sekere beestkens, gheheeten Guabiniquinazes, daer af zy menichmael 7. oft 8. in die Magen hebben; Zijn van die groote als Hasen, van gedaente als

+ Inde bosschen van Cuba vele Ossen ende Verckens.

+ De Revieren gieten Gout uyt.

+ Havana is des heelen landst coopstadt ende der Schepen timmerwerf.

1) lees Ouetano. Deze beide ‘aenmerckelijcke dinghen’ lezen we bij Oviedo (Ramusio III) op fol. 48 verso, fol. 181 verso. Zij maakten blijkbaar grooten indruk. Ortelius vermeldt ze kort in zijn Theatrum; evenzoo de schrijver van het Caert-Thresoor.

+ Een valeye in Cuba die groenesteenen clooten voorts brenght al oft zy ghedraeyt waren.

+ Een Reviere die Peck uytwerpt in overvloet.

+ Een Vrouwe de bruyt zynde bewaert een ander haer den eersten nacht.

+ Sekere Slanghen op Cuba als een Vos niet fenynich ende goet om te eeten.

[p. 71]

Vossen, alleen dat die voeten zijn gelijck de Conyne voeten; het hooft gelijck een Wesel, Vossen steert, lanck hayr als een Das, van verwe een weynich ros; het vleijs smakelijck ende gesont; Dit Eylandt was seer volckrijck, maer nu weynich volcks, dan⁺ eenige Spaengiaerden daer op, die andere meest uyt gheroeyt, oock ghestorven door hongers noot.

+ Het volck op Cuba seer gemindert.