Logo DBNL
Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Derde stuk (1957)

Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Derde stuk

(1957)–Jan Huyghen van Linschoten–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Dat 97. capittel.
Beschryvinghe van de eylanden van Açores ofte die Vlaemsche Eylanden.

Die eylanden van Açores ofte Vlaemsche Eylanden zijn seven,+ te weten Tercera, Sant Michiel, Santa Maria, Sant Iorgie, Gratiosa, Pico en Fayael; dan zijn daer noch twee eylanden, te weten Flores ende Corvo; dese zijn onder den naem van Açores niet begrepen, doch zijn nu ter tijt met onder subjectie+ ende governement vande ander eylanden, so dat zy met dese twee zijn in als neghen te samen; zijn ghenaemt Açores, dat is +te segghen, sperwers ‖ ofte havicken, om dieswille, dat als zy eerst ontdeckt worden, daer veel sperwers vonden, waer van den naem behouden hebben, hoewel datter hedens daeghs gants gheen en zijn. Men heetse oock die Vlaemsche Eylanden2), te weten van onse Nederlanders, om dieswille, dat in het eylandt van Fayael hebben die eerste inwoonders gheweest Neerlanders, waer van+ noch hedens daeghs een grooten afcomste en gheslacht ghebleven is, die alle in 't wesen ende persoonen ende van haer Neerlanders ghelijck zijn, ende daer is noch in 't selfde eylandt een duerloo-

pinghe van een water ofte beecke, dat uyt een gheberchte comt, ende alsoo ghelijck een revierken ofte beecke inde zee loopt, daer dese gheslachte ende afcomste noch habiteren, ende wort gheheeten+ Aribera1) dos Framengos, dat is: die Vlaemsche Beecke ofte Beecke vande Vlaminghen.

Het hooft van alle dese eylanden is het eylandt van Tercera, +ghenaemt Insula de Iesus Xp̄us van Tercera; heeft ontrent vijfthien ofte sesthien mylen in het ront; is een hoogh clipachtigh landt, soo dat het onwinbaer is, want is rontom als oft het bemuert waer, ende daer yewers een strandeken is, leyt terstont een +goede fortresse. Ten heeft geen havens noch inganghen van water tot seeckerheydt ende bewaernis van de schepen, dan alleenlijck voor de hooft stadt, ghenaemt Angra heeft een open haven; is ghelijck een open mont ofte halve maen, welcke die Portugesen noemen Angra2), waer van die stadt den naem ghecreghen heeft. +Heeft aen die een zyde met een uytsteeckende elle boogh twee hooghe berghen, ghenaemt Bresijl, die comen gheheel in zee, soo dat het van verre schijnt af ghescheyden te wesen van het landt. Dese berghen zijn seer hoogh, soo datmen daer altoos wel thien ofte twaelf mylen en somtijts wel vijfthien mylen ende meer in zee +mach sien met claer weer; op dese bergen staen twee cleyne steenen pilaren, alwaer een wachter is om schilt wacht te houden van de schepen, diemen in zee siet, om die van 't eylandt te waerschouwen, want soo menich schip als hy siet van westen komen, dat is van Spaenschs Indien, Bresilien, Cabo Verde, Guinea ende Portugaels Indien, ende ander weghen van het zuyden ende westen, soo set hy soo menighen vlagghe op die pilaer van het westen, ende als die schepen, die hy siet, meer dan vijf zijn, soo set hy een groot vaendel op, dat beduyt een gheheele vloot schepen; desghelijcks doet op d'ander pilaer, die in 't oosten staet, vande ‖ schepen, die van Portugael ofte ander weghen van het oosten+ ofte noorden comen. Dese pilaren machmen door die gheheele stadt gemackelijcken sien door de hooghte van de berghen, so datter niet een schip ofte seijl het eylandt mach ghenaken ofte men weet het terstondt over die gheheele stadt ende het gheheele +eylandt duer, want dese wacht en wordt niet alleenlijck ghehouden op dese berghen ende hoeck van het eylandt, dan oock op alle ander hoecken, berghen ende huevelen het gheheele eylandt



illustratie

duer, die haer ghesicht in de zee hebben, ende yet siende, wordt terstont den governuer ende regierders gheadverteert, om alle goede toesicht te hebben, die haer noot dunckt te wesen. Onder aen de voet van den voorseyden hooghen berch van Bresijl ghenaemt, op den uytersten hoeck in de zee, staet een fortresse, die+ correspondeert met een ander fortresse, die daer recht teghen over compt, soo dat dese twee fortressen besluyten ende beschermen de mondt ofte open haven van de stadt, daer die schepen op de ree ligghen, soo dat daer niet een schip uyt ofte in mach sonder ghelieven van dese fortressen.

Alhier is die principaelste stadt Angra, ende is het hooft niet alleen van het eylandt Tercera maer oock van alle de ander omliggende+ eylanden. Al hier is die cathedrael van het bisdom ende het governement ende tribunael van alle de eylanden van Açores. Drie mylen van dese stadt leydt noch een stadt noordtoost waert +aen, ghenaemt Villa da Praya1), om dat praya is te segghen+ strant, want leyt by een groote strant, waerom daer weynich handel ofte vaert is, want gheen bequaemheydt en heeft om die schepen daer aen te komen; doch comter altemet wel een, die door contrarie wint voor Angra niet comen en kan, dat zy door noots halven aldaer hare goed lossen, ende wort alsoo naer Angra ghebracht ende eensdeels daer ghesleten. Is bemuert ende van+ goede timmeragie, maer heeft weynich volck, die haer meest genereren met landtwerck, want heeft seer schoone corenlanden. Ende oock is het eylandt seer vruchtbaer ende playsantigh. Heeft veel+ corens, wijn, maer die wynen en zijn niet seer goet om te vervoeren, want zijn van cleijnder cracht ende onduerigh; worden aldaer in het landt ghedroncken van het gemeen volck, maer die van macht zijn, drincken meest wynen van het eylandt van Madera ende Canarien. Van vleesch, visch ende andere gedierten ist abondant,+ ende heeft soo veel van alle nootdruft, van lijfwaerighe2), spysen, dat zy haer inder noot met souden connen behelpen. +Olye ‖ en hebben zy niet, moet van Portugael comen; desghelijcks sout, potten, pannen ende alle aerde-werck, calck ende dierghelijcke materie moeten al van buyten cryghen. Van fruyten hebben besonder veel persen, die van veelderley soorten ende in soo grooten+ abondantien, dattet wonder is. Kerssen, pruymen, noten, haesnoten, castaengien en zijnder niet dat te beduyden heeft.

Appelen, peeren, oraengien, lymoenen ende dierghelijcke soorten zijnder ghenoech van als. Van alle cruyden en planten, als cool, radysen ende dierghelijcke hebben een sekeren tijdt van 't jaer. Hebben daer een besonder fruijt, wast onder d'aerde ghelijck radijs ofte ander wortelen, maer die bladen ofte planten zijn boomen gelijck wijngaerden, doch different van bladen, ende wordt +al lancks die aerde gheleyt; heeft een fruijt, die zy noemen batatas1), die seer goet zijn, van de groote van een pondt, sommigh meer sommigh min; worden weynigh geestimeert, doch is een groote onderhout ende voetsel van het ghemeen volck. Men maeckt daer groot werck af in Portugael, al waermense altemet brengt voor een present, ende die van het eylandt, om die groote abondantien, die daer zijn, achtense weynich. Daer is oock een ander tuych, wordt ghesaeyt ghelijck ander greynen, ende is een +fruijt, wast aen de wortel van het gras ofte bladen, zijn ronde greynen vande groote van een groot eerte, maer en is soo rondt niet; is in het eeten soet ghelijck aerd-noten, maer is harder in het byten; is oock een goede kost en seer gheestimeert op andere plaetsen, maer duer die menichte wordt veel ghebruyckt op het eyland om de verckens met te mesten; is ghenaemt iunssa2). Daer is noch in het eyland een plante, diemen het gheheele eylandt +duer vint in het wilde; is van de hooghte van een mans lenckte en heeft gheen fruyten, dan alleenlijck die wortel daer van; is een materie van de dicte van een paer vuysten, ende is naetueralijcken als oft het geel gout hayr waer in 't aensien, ende in het tasten ghelijck sachte zyde, welcke aldaer ghebruycken om die bedden met te vullen inde plaets van pluymen ende wolle, ende gheloove wel, soo daer yemandt waer van curieusheydt, datmen +daer wel eenich gheweeft werck af soude maecken. Die principaelste+ neeringhe ende onderhout van alle dese eylanden is den handel van het pastel, ofte weet3), daermen met verft, datmen daer veel maeckt, ende wordt daer ghesocht vande Enghelschen, Schotten ende Fransoysen in wisselinghe ‖ van lakenen ende ander++ waren, die aldaer hare daghelijckse traffijcke dryven, hoe wel dat met dese arrest van de Enghelschen haer verboden is te comen; evenwel op den naem van Fransoysen en Schotten doen al even sterck haren handel. Het landt en heeft sonderlingh gheen

wilde ghedierten noch voghelen, dan seer weynich, dan alleenlijck canarie vogeltgiens, die zijn daer by duysenden, waerom haer daer veel vogelaers onthouden, die daer hare daghelijckschen neeringhe af maken met die te vervoeren. Heeft oock wonder veel quackels, die zy codornysen1) heeten. Tamme voghels als hoenderen,+ calcoense hoenderen zijnder seer veel. Jacht en is daer sonderlinghen niet, dan alleenlijck conynen, die zijn daer veel aen gegroeyt. Hasen, herten, patrysen, venesoenen2) ende dierghelijcke en zijnder gheen, ofte sonderlingh niet, door de weynighe curieusheydt van de inwoonders3). Visch is daer veel ende van veel soorten ende seer goet. Inden somer wert by groote menichten ghevangen, want inden winter kanmen qualijcken die zee gebruycken.

Die principaelste maenden vanden winter, storm, reghen ende+ onweer zijn Januarius, Februarius, Martius ende Aprilis, ende oock de maendt van September is oock ghemeen stormachtigh; alle de ander maenden ist ghemeenlijck goet weer. 't Landt is seer berghachtigh ende op veel plaetsen woest, vol bosschen ende boomen.+ Is seer quaet om reysen, want zijn meestendeel louter clippen ende steen-rootsen, so datmen dicwils een mijl oft anderhalf anders niet en siet dan rootsen ende clipachtighe huevelen op ende neer, dat altemael schynen te wesen punten van diamanten van scherpheyt ende ongelijckheyt, soo datman daer niet een dinck aerde kan onderscheyden, en men mach het qualijck betreden, door vrees van de schoenen ende voeten te duersnyden. Even wel dit altemael is beplant met wijngaerden, soo vol, datmen daer+ inden somer niet duersien en mach, ende heeft haren wortel tusschen die steenen in, dat het schijnt onmoghelijck te wesen, datter yet soude wassen, ende dat meer is, schijnt op sommige plaetsen onmogelijck te wesen, dat het van menschen mach betreden worden, so wilt ende woest is in 't aensien, al van louter clippen ende steen-rootsen, ende op goet land en wil de wijngaert niet+ wassen, dan in dese steenachtighe ende wilde plaetsen, die daeromme in groote estimatie worden ghehouden. Het goet landt +ende ‖ platte velden, die op sommighe plaetsen veel zijn, principalijck byde Villa da Praya, wert besaeyt met coorn ende pastel, ende 'tcoren is soo veel, dat zy gheen van buyten van doen en

hebben, hoe wel dat zy behalven hare ingheboren ende inwoonders +noch voeden veerthien vaendelen Spaengiaerden, die alle van 't coorn van het selfde eyland gevoet werden, ofte ten waer dat het een seer onvruchtbaer jaer viel, als het wel gheschiet, dat zy alsdan haer moeten behelpen met buyten landts coorn, ende dit principalijck om die soldaten wille, die zy op den hals hebben.

Doch het is een verwonderinghe, dat het coorn ende oock alle dinghen van het eylandt en duert niet meer als een jaer, ende wat++bovent jaer passeert en duecht niet meer ofte is van weynigh valuer, ende om alsoo noch het coorn te concerveren ende te bewaren soo moetment begraven vier ofte vijf maenden onder die aerde, waer toe elck burgher zijn put heeft op een eijnt vande stadt onder de wegh ofte straet, die daer toe gheordineert is, en +een yegelijcken heeft zijn merck op zijn put staen, is maer slechtelijc inde aerde ghegraven, van binnen rondt, en die aerde maer slechtelijc af ghesteken, ende heeft boven een mont soo wijt, datter effen een man mach duer cruypen, waer toe is een steen ghemaeckt als een decksel, die daer op sluyt ende past. Dese putten zijn sommighen, daer twee ofte drie last coorns moghen in gaen, sommighe cleijnder, ander grooter, naer dat een yegelijck coorn heeft. Also haest alst coorn ghemaeyt ende ghedorst is, inde maendt van Julius, doet een yegelijck zijn coorn in dese putten, legghen daer wat stroy onder ende ront om, ende vullent alsoo, oft half, naer het haer te pas comt, ende stoppen die putten met +die steen ofte decksel toe en bedeckent alsdan met aerde ende latent alsoo staen tot voor by Kersmis; alsdan haelt een yegelijck zijn coorn thuys, die wil; sommighe latent langher daer in ligghen ende halent allencxkens uyt, als zy het van doen hebben, ende 't coorn is soo goet, als zy 't daer uyt halen, als d'eerste ure, dat zy 't daer in doen, hoewel dat over dese plaets die ghemeen passagie van carren, peerden ende menschen is, ende dat het +daer op reghent; nochtans en comter niet een drop waters in noch eenighe vochticheydt, ende datmen1) het coorn soo niet en begraefden, en souden gheen vier maenden konnen dueren, ofte het waer altemael bedorven. Als zijt die voorseyden tijt alsoo begraven ghehadt hebben, soo duert het daer naer voorts het gheheele jaer duer, ende bewarent alsdan in kisten ofte maken een dinck ghelijck een cuijp van riet-matten; daer bewaertment

in, sonder eens te verschieten1) noch te verroeren, ende blijft +seer ‖ goet.

Het meeste gherijf, dat zy in 't eylandt hebben, ende den besten+ dienst zijn die ossen; gheloof wel, zijn die grootste ende schoonste, die in Christen-rijck gevonden werden, met uyter maten ende verschrickelijcke groote horens, ende elcken os heeft zynen sonderlinghen naem, ghelijck menschen, ende al gaen daer+ duysent by malkanderen in de wey, ende datter een met zynen naem geroepen wert, comt terstont uyt den hoop by zijn heer, die hem roept.

Het landt is seer hoogh ende huevelachtigh, ende in het schijnsel hol, want dickwils gaetmen over berghen, die van louter steen-rootsen zijn, ende in 't gaen soo ghevet van onderen een gheluyt ghelijck een kelder, soo dat het schijnt op veel plaetsen eenighe holle ende verborghen speloncken te hebben, waer door+ oock seer onderworpen is d'aertbevinghe, ende alle dese eylanden, want het daer een gemeen dinck is ende hebben dickwils aertbevinghe, ende oock hebben alle dese eylanden meest al vulcanos ghehadt, want men vindt noch op veel plaetsen als op Tercera en Sant Michiel sommighe plecken, daer noch dagelijcks+ roock ende domp2) uytgaet ende 'tlandt alomentom versengt en verbrant is; desghelijcks plaetsen, daer men water ofte fonteynen vint, daer men een ey sieden mach al oft over een vuyr hinck. Op +'t eylandt Tercera, drie mylen van Angra, is een fonteijn op een plaets, ghenaemt Gualva; dese heeft een proprieteyt, dat alle het+ hout, datter in valt, converteert met lanckheydt van tyden in steen ende harde clippen, ghelijck ick selfs by experientie gesien hebbe van eenen boom, die de helft van de wortel onder dese fonteijn comt onder het water, ende is gants in soo harden steen verandert als oft stael waer, ende d'ander deel van de wortel, daer het water niet aen en raect, is noch hout ende wortel, ghelijck alle wortelen van boomen behooren te wesen.

Het eylandt heeft veel ende seer excellent hout, insonder+ cedren hout, datter by soo grooten menichten is, dat men daer alle schuyten en carren en ander grove wercken af maeckt, ende is het meeste branthout, soo dat het wort ghehouden voor het minste gheachte hout, datter is, ende dat duer de menichte. Daer

+is noch een hout, datmen heet sanguinho1); is seer schoon, van rootachtighe verwe; noch een ander soorte, dat zy noemen wit hout, want is van hem selfs soo wit als crijt; desghelijcks ander, dat perfeckt geel is en altemael vande natuer, sonder gheverwt te wesen, waerom woonen in Tercera veel fraeye wercklieden van schrijn-werckers, die schoone dinghen maken en seer meesterlijck,+ als van schriftorien, ‖ boffetten, kisten en ander duysent+ wercken, die veel vervoert werden naer Portugael, ende veel gheestimeert, soo wel om die schoonheyt van het hout als om 't werck, principalijc vande vloot van Spaenschs Indien, die altoos daar hare verversinge comen nemen; slyten seer veel van dit werck; is wel van de beste ende curieuste, datmen in Spaengien en Portugael maeckt, hoewel dat het niet te gelijcken is by de schriftorien ende konstige wercken van Norenberch ende die contreyen, maer in het hout gaet alle ander plaetsen te boven, want cryghen oock met die voorseyde Spaensche vloten, behalven die voornoemde +houten, duysent derley soorten van hout, dat een wonder om sien is, want comt van alle colueren, diemen soude mogen versieren, soo datment niet schoonder en soude mogen schilderen. Daer is een hout in 't eylandt Pico, 12. mylen van Tercera, datmen+ heet teixo2); is een heerlijck ende coninghs hout, waerom het verboden is, datter niemandt en mach af houwen dan van des coninghs ofte zijn officiers weghen. Is een hout soo hart als yser, heeft een coluer van binnen, alst ghewrocht is, gelijck root camelot, met die selfde wateren3), ende hoe 't ouwer wert ende meer gheuseert is, hoe 't schoonder van coluer wert, soo dat het waert is om te estimeren, ghelijckt oock ghedaen wert.

+Alle dese eylanden zijn bewoont vande Portugesen, dan naer dese trubbel4) in Portugael soo zijnder Spaensche soldaten op ghesonden met een Spaensch governuer; die hebben alle fortressen ende sterckten beset ende in haer gewelt, hoe wel datter die Portugesen gants gheen onkosten af en hebben noch eenigh overdaet5) af lyden, want worden dapper onder dwanck ghehouden, soo datter niet een soldaet en mach buyten die stadt te landewaert in gaen sonder oorlof, soo datmen vry en vranck het ghe-

heele eylandt mach duer reysen by daegh ende nachte, al waert alleen, sonder dat u yet quaets sal ghemoeten. Oock soo en willen gheen vreemdelinghen consenteren, dat zy het eyland om ryden +om te sien, welcke oorden1) en is niet van de Spaengiaerts daer+ gebracht, dan van de selfde Portugesen al voor den trubbel sulcks noyt en hebben willen consenteren, ende, dat meer was, assigneerden den vreemden man een sekere straet om zijn coopmanschappen te vercoopen, ende en moest nieuwers verder buyten die straet gaen, dat nu soo nau niet onderhouden wert, want moghen +nu over die gheheele stadt gaen ‖ ende het eylandt binnewaerts,+ maer niet rontom om die custe te besien, dat ons vande governuer ghegunt wert, ende leenden daer ons zijn peerden toe om alsoo 'tgeheele eylandt om te ryden ende alle fortressen te besien, dat hedens daeghs die eyghen ende ingheboren Portugesen niet toe gelaten noch betrout en wert. Wy reden het eylandt tweemael rontom, dat hy ons gunde om particulier vrientschappe, die wy met hem hadden, ende ooc en konstent ons die Portugesen niet beletten, om dat wy inden dienste ende factorye van des coninghs goet laghen en dat zy ons soo goet als voor naturalen ende inwoonders van Portugael hielden; want den governuer hadde gheerne+ ghehadt, dat ick hem het gheheele eylandt uyt gheworpen2) hadde, om aen zijn majesteyt te seynden, waer van my excuseerde, doch maecten hem die stadt van Angra met zijn haven, fortressen ende incomste, het welcke hy nae den coningh sant, wiens weergaey ende ghelijckenisse men hier naer mach sien3), waer mede my den governuer grootelijck gheaffectioneert was ende+ veel vrientschappen bewees. Wy hadden een Fransoys coopman ende een Schot by ons in het logement, die geern met ons souden het eylandt gaen besien hebben, maer en consten noyt consent daer toe cryghen, want die Portugesen meenen, datmen daer met het eylant souden af teeckenen ende haer alsoo afhandigh maecken.

Keerende weder tot onse materie, soo zijnt seer goede eylanden, van ghesonde lucht. Die cranckheyden, die daer ghemeen zijn, doch niet seer overvloedigh, dan hier en daer een, is

+een sieckte, die zy heeten o ax1), dat is: die gheraecktheyt vande lucht, soo dat een persoon blijft somtijdts heel oft half lam, oft van eenighe leden; desghelijcks een ander sieckte, die +zy heeten o sange2), dat is: het bloet, dat eenen haestelijck over comt als een swelsel aende oogen ofte ander plaetsen van het aenghesicht ofte van het lijf, ende comt soo root als bloedt; want is naer haer segghen louter bloedt. Dit zijn twee sieckten ghelijck plaghen, die daer de ghemeenste zijn, ende causeert, dat die +eylanden zijn seer wintachtigh ende alle stormen ende tormenten onderworpen, en zijn oock uyter maten vochtigh, welcke te vermoeden is een van de principaelste oorsake van dese twee plaghen ofte cranckheyden, ‖ want die winden zijn al daer so sterck ende+ dangerues, dat zy het yser ende steen vande huysen gants en dal op eeten ende in stof maken, want ick hebbe ghesien die yseren +tralyen van een arm dick van het coninghs tol-huys ende die steenen altemael van uyt ghehouwen clippen, die de windt so verteert hadt, dat het yser was van de dunte van een strop gheworden op sommige plaetsen, desghelijcks de steen, waer toe ghemeenlijck ghebruycken die gevels van de huysen te maken van steenen, die zy onder die zee ende het water aen den oever van het eylandt uyt trecken, op die welcke de wint soo geen cracht en+ heeft om te verteren; ende dit tol-huys en hadden doen noch boven de ses oft seven jaer niet ghetimmert gheweest, altemael van nieus op.

Het eyland heeft behalven de twee steden noch veel treffelijcke +dorpen, als San Sebastiaen, Sante Barboran, Altares, Gualua, Villa Nova ende veel ander parochien ende plecken, soo dat het altemael meest bebout ende bewoont is, behalven die plaetsen, die woestende3) wildernissen zijn, diemen qualijck can duer passeren, hoe veel te meer bewoonen. Hare meeste onderhout ende principale neeringhe is, ghelijck gheseydt is, het pastel, te weten voor die gheen, die haer met coophandelingh generen, ende die boulieden die het maecken, maer het ander volck is te wachten op die vlote van Spaenschs ende Portugaels Indien, van Bresilien, Cabo Verde, Gunye ende alle die contreyen, die gemeenlijck comen aen Tercera om verversinghe te halen, want leydt seer

propies daer toe, waer mede alle die inwoonders haer rijckelijck onderhouden ende alle hare waren, so van haer hant-wercken als victualien, in dese vloten verhandelen. Ende alle die omligghende eylanden comen alsdan naer Tercera met haer waren om te vercoopen,+ door welcke oorsaecke die Enghelschen ende ander zeeroovers haer altoos tusschen dese eylanden onthouden, wel wetende, dat alle schepen door noots halven aldaer moeten aen comen, hoe wel datter veel schepen hedens daeghs die eylanden om1) schouwen, tot achterdeel van de eylanden ende oock ongherijf van de schepen.

Van Tercera zuydt oostwaert aen 27. oft 28. mylen leydt het eyland San Michiel2), dat is byde 20. mylen lanck, ende is oock+ vol steden ende dorpen van Portugesen, vande selfde lucht, ende alle d'ander dinghen als Tercera. Die principaelste stadt is ghenaemt Punta del Gada3), al waer grooten handel geschiet vande+ Engelschen, Schotten ende Fransoysen, meer als in Tercera, oorsaecke van het pastels weghen, die daer meer valt als in gheen van alle d'ander eylanden, soo datter alle jaren ghemaect worden +over die 200. duysent quintalen ‖ pastels. Heeft ooc groote abondantien van coorn-land, soo dat zy altemet alle die omligghende eylanden helpen spysen. Ten heeft oock geen havens ofte revieren dan die vlacke zee, ende hebben noch minder beschutsel als die van Tercera, dan en ligghen onder gheen bedwanck van fortresse ende moghen met alle winden hare anckers lichten ende ter zeewaerts in loopen, dat zy op de ree van Tercera niet en+ mogen doen, waerom oock die vreemde schepen liever naer Sant Michiel varen, want men en kanse niet bedwinghen, dan als zy selver willen. Daer is ooc een vaendel Spaengiaerden op een casteel, dat daer staet, tot bewaringhe vande stadt van Punta del Gada.

Van het eylandt Sant Michiel zuydtwaerts 12. mylen leydt het+ eylandt Santa Maria, dat is van 10. oft 12. mylen in 't ront, ende heeft sonderlingh gheen handel dan van pot-aerde, dat die van de ander eylanden al daer halen. Ten heeft gheen pastel, dan is vol van alle victualie als Tercera, ende altemael bewoont van Portugesen; hebben geen Spaengiaerts op, want is als Tercera clipachtich en qualijck om aen te comen, waerom het die inwoon-

ders genoech beschermen connen. Den tijt dat ick in Tercera was so quam millort Commerlandt1) aldaer om water te nemen+ ende eenighe victualie te halen, maer 't worden hem belet vande inwoonders, so dat zy hem veel volcx ende hem selven wonden, ende moester weer af trecken sonder yet te bedryven.

+Van Tercera n.n.w.2) aen 7. oft 8. mylen leyt het eylandeken genaemt Gratiosa3). Is maer 5. oft 6. mylen in 't ront, een seer playsant ende lieffelijc eyland, vol van alle vruchten ende victualie, so dat het niet alleenlijck zijn selven spijst, maer oock Tercera ende +d'ander eylanden met alle victualie voorsiet, ende en heeft anders geen waren van coophandel. Is bebout ende seer bewoont vande Portugesen. Ten heeft gheen soldaten op, om dat het die oncosten niet en mach af worpen. Millort Commerlant4) quam daer +de tijt mijnder residentie in Tercera ende ginck selver met 7. oft 8. persoonen op 't eyland ende eyschten een deel vees en hoenderen en ander victualie ende wynen, met verversinge van water, dat zy hem gewillichlijcken gaven, waer mede weder daer uyt trock sonder eenige schade te doen, waer van die inwoonders haer seer bedanckten ende grootelijck presen zijn courtosie ende beleeftheyt.

+Van Tercera west noord west5) 8. oft 9. mylen leyt het eyland San Iorgie6). Heeft over die 12. mylen inde lenghte, maer is smal van 2. oft 3. mylen ten hooch ‖ sten; is woest ende berchachtich.+ Heeft sonderlingh gheen handel, dan heeft oock sommigh pastel, maer weynich; die inwoonders generen haer meest met vee ende landtbouwinge ende brenghen die lijftochtighe waren in het eylandt Tercera te vercoop. Oock heeft veel sedren hout ende ander soorten, dat van daer al naer Tercera ghebracht ende verhandelt wert onder die schrijn-werckers, die alleenlijck woonen om die ghelegentheyts willen in Tercera.

+Van San Iorgie west zuydt west 7. mylen leydt het eylandt ghenaemt Fayael, dat heeft 17. oft 18. mylen in 't rondt. Is een vande beste eylanden na Tercera ende Sant Michiel. Is seer abondant van alle victualie ende vee en visch, soo dat van dit eylandt die

meeste victualie ende alle nootdruft daghelijcks comt met gheheele+ carveelen vol naer Tercera toe. Heeft oock veel pastel, soo datter veeltijts oock Enghelsche schepen varen handelen. Die principaelste ree ende plaets is de stadt genaemt Villa Dorta2). Die schepen ligghen oock op die vlacke zee onder 't landt, ghelijck van alle d'ander eylanden. By dese stadt leyt een fortresse van weynigh importance, ende om dat die inwoonders haer offreceerden, het eylandt te beschermen van alle aenstoot ende vyanden, worden haer die soldaten afghetrocken, die daer op laghen; want claechden, dat zyse niet onderhouden noch logeren en mochten. Den selfden tijt, dat millort Commerlant aen 't eylandt Gratiosa was, soo quam hy oock aen Fayael3), al waer zy in 't eerste bewesen, een weynich resistentie te doen, maer door oneenicheyt,+ die zy onder malcanderen hadden, lieten hem aen landt comen, die welcke het casteel raseerden ende soncken al 'tgeschut inde zee ende namen sommige schepen ende carveelen, die daer op de ree lagen; in somma namen provande4) en al dat zy wilden, en trocken daer weder van daen, waerom de coninck die principael hoofden dede castigeren, ende sont weder vande soldaten van+ Tercera een vendel knechten met alle munitie ende gheschut, ende rechten die fortresse weder op om 't eylandt te beter te beschermen,+ sonder die Portugesen meer te betrouwen. Op dit+ eylandt zijnt meestendeel vande afcomste van Neerlanders, doch ghebruycken die Portugaelsche tale, om dat zy met haer van langen tijt vermengt ende onder een zijn ghecomen, ende die de Duytsche tale useerden, al verstorven zijn. Zy zijn seer geaffectioneert tot de Neerlanders ende vreemdelingen.

Van Fayael 3. mylen zuydoostwaert ende van San Iorgie 4. +mylen zuydwest ende van Tercera zuydt west ten westen ‖ 12.+ mylen soo leydt het eylandt ghenaemt Pico, welcke is over die 15. mylen lanck. Is alsoo genoemt van eenen hooghen bergh, diemen pico heet, die is vande hooghte, dat sommighe meenen, dat+ zy die Pico van Canarien in hooghte te boven gaet. Men canse dicwils alst claer weer is op het eylandt van Tercera soo perfeckt sien al ofmen daer geen half mijl af en waer, ende leyter meer als 25. mylen af, want is op het uyterste van 't eylandt van naer

Fayael toe1); men siet den top boven inde clare lucht uyt steecken, ende onder is bedeckt vande wolcken vanden hemel ende orisont, waer door dit eylandt seer vermaert is. Is seer vruchtbaer van alle victualie, ghelijck Fayael, ende heeft seer veel houts, als sedren ende ander soorten, ende dat costelijck hout teixo2). Men bout hier altemet veel carveelen ende cleijn scheepkens, door die +abondantie van 't hout, oock van hier proveren haer3) die andere eylanden van hout. Voorts is bewoont als d'ander, ende is hare handel met vee ende landtbouwinghe, want heeft veel wijns, ende is de beste van alle dese eylanden. Heeft de smakelijckste oraengie-appelen, die voor die beste ghehouden worden van gheheel Portugael, waer door ghebracht werden in Tercera voor een present, ende worden seer gheestimeert, ende zijn naer mijn wetenschap die beste, dien ick oyt ghegheten hebbe.

+Ende om dat die stadt van Angra in het eylandt Tercera het hooft ende regieringhe is van alle die Vlaemsche Eylanden, soo hebbe hem hier by willen voeghen, nae het leven af gheworpen4) met alle zijn straten, fortressen ende ree ofte open haven, met die berghen ghenaemt Bresijl, daermen de schilt wacht op hout van de schepen, alles ghelijck het waerachtelijck gheleghen is, naer mijn beste vermoghen afgheteeckent.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen