Itinerario, voyage ofte schipvaert naer Oost ofte Portugaels Indien 1579-1592. Tweede stuk

⁺Dat 76. capittel.
Van't hout calamba, alias lignum aloes.

Het lignum aloes, datmen in Indien calamba ende palo⁺ d'aguilla²⁾ heet, is meest in Malacca, in't eylandt van Samatra, in Camboja, Syon ende die omligghende contreyen. Die boomen zijn gelijck olijf-boomen, ende oock wel grooter. Alsmense afhout, soo en rieckt het soo wel niet door de groenigheyt,⁺ want hoe't droogher is, hoet beter rieckt. Het beste ende dat meest riect is het binnenste van't hout. Het eene is beter alst ander, 'twelcke die Indianen terstont weten t'onderscheyden. Het beste⁺ ende fijnste heetmen calamba ende 'tander palo d'aguilla. Om nu te kennen, welcke 'tbeste is, soo is te weten, dat het gheene, dat swaer weeght, hebbende swarte ende bruyne aderen, ende dat veel olye ofte vochtigheyt van hem geeft, 'twelck men erkent by't vier, is het beste, ende ooc hoe het grooter ende dicker is, hoe beter, ende meerder virtuyt heeft.

Van dit hout maecktmen veel costelijcke dinghen, ende heeft een sonderlingen ende precieusen rueck; wort uyter maten veel⁺ gheestimeert, principalijck het calamba; alst goet is, wort dickwils tegen gout ende silver opgewegen. Het palo d'aguilla is naer't calamba in grooter weerden gehouden. Daer is noch een ander palo d'aguilla, 'twelck men noemt aguilla brava ofte wilt aguilla; wort oock seer geestimeert, want die Indianen ghebruyckent om hare bramenes ende heeren met te verbranden, als zy doot zijn; om⁺ dat het costelijck is, soo ist een groote eere, die daer met verbrant wordt, ghelijck die by ons in marmorsteenen graven begraven wort; maer en is niet te ghelijcken in estimatie by't ander palo

+

+ Plaetsen, waer het lignum aloes gevonden wert.

2) Zie Ie stuk p. 91 noot 1 en 2.

+ Ghedaente vande boomen.

+ Kenteeckenen van't beste lignum aloes.

+ Goet lignum aloes teghen gout en silver opgheweghen.

+ De Indianen verbranden haer heeren met lignum aloes, geheeten palo d' aguilla.

[p. 140]

d'aguilla ende calamba. Het wilt aguilla wast meest int eylandt van Seylon ende op de custe van Choramandel, ende 'tbeste palo d'aguilla ende calamba wast byde landen van Malacca. Van dese ⁺costelijcke houten ghebruycken zy veel in Indien om pater nosters, vijftighen ende cruyceficxen af te maken, diemen in grooter weerden hout, ende is oock wel om te estimeren, want inder waerheyt een seer schoonen rueck is, die van alle ander houten te boven gaet, dierghelijcke oock nieuwers anders ghevonden wert als op die plaetsen verhaelt.

Annotatio D. Palud¹⁾.⁺
Lignum aloes, agallochum xylo, alias paradijs hout, op Arabys agalugen ende haud²⁾, van die inwoonders van Gusaratte ende Decan Vd³⁾, in Malacca garro⁴⁾; ende dat alderbeste calamba.
Van dit hout heb ick veelderley specien, alle seer lieflijck van ruecke, ghesprenckelt ende gepleckt, ende vol vettigheyt, daer by swaer ende dicht. Dit hout, ghebruyckt ende inghenomen, doet een goeden asem maken, is oock seer dienstlijcken teghens een slappe⁺ ende voechte maghe, die geen spyse aenneemt ofte behout; oock so ist goet die een swacke lever hebben, die aen't roode melisoen ende aen 't plueris ligghen.

+ Pater nosters, vijftigen ende cruyceficxen van lignum aloes in Indien seer ghemeen.

1) Dit, tot aan de tweede alinea, is ontleend aan Orta, II, 58.

+

2) ?.

3) Onjuist, want 'ud is een Arab. woord voor hout, en in Dekkhan en Guzerate sprak men geen Arabisch.

4) Maleisch garu, gaharu, uit Skr. agaru, bijvorm van aguru. De Oudjav. vorm is ook agaru.

+ [96b]