Volledige werken van den ouden heer Smits. Deel 4

Eenige brieven op reis.

Bad Ems.

Waarde Janssen.

't Zal u waarschijnlijk zeer verrassen een brief van mij te ontvangen uit dit nest, en als ik er over nadenk, moest ik zelf er even verbaasd over staan als gij. Maar, ziehier de zaak; mijn vrouws tante is reeds sedert verscheidene maanden aan 't sukkelen, naar zij zich verbeeldt, en daar de dokter niet wist wat met haar te beginnen, heeft hij haar naar de baden gezonden.

Dat mijne vrouw en ik mede moesten, zult ge begrijpen.

Wij zijn geen van beiden ‘inhalig’ geloof ik; - maar om willens en wetens tante te beleedigen en hare erfenis op het spel te zetten, - door haar niet te willen vergezellen, - zie, dat ging niet; - en bovendien vond mijne vrouw een andere reden om haar niet alleen te laten gaan, die gegrond is op de ontegenzeglijke waarheid, dat, ‘tante blijft toch onze tante,’ - en eene ongemakkelijke tante ook, Janssen! - maar dit laatste onder ons!

Wij hebben heerlijke kamers gekregen in het Hotel de Darmstadt, met een prachtig gezicht over de Lahn heen, die door het dal kronkelt waarin Ems gelegen is. De badplaats zelve ligt grootendeels aan den rechteroever van het riviertje; en de zich voornamer gevoelende rechteroeverbewoners spreken met minachting van hun broederen aan den overkant van 't water; - evenals wij Amsterdammers dat doen van lieden, die aan den ‘stillen kant van de gracht’ wonen.

Als ik uit mijn venster kijk, heb ik een heerlijk gezicht. Onder de boomen, aan dezen kant van 't water, eene lange rij van logementen, vlak bij eene rivier, welker oevers beschaduwd zijn door drie rijen boomen, eene lommerrijke wandeling aanbiedende, die zich uitstrekt van het eene einde van de stad tot de andere. Onder die boomen krioelt het van badgasten en ezels van den vroegen morgen tot den laten avond, en de naïeve landlieden verkoopen er hun vruchten even duur als te Amsterdam, en daarentegen veel slechter dan wij ze ooit op tafel zien.

Aan den overkant van de rivier zie ik eene even lange rij logementen en hôtels-garnis als aan dezen kant, ‘Eskulap’ hangt uit

[p. 317]

naast ‘Fortuna,’ en de ‘Prince of Wales’ fraterniseert met ‘Paris (garni.)’

Onmiddellijk achter deze gebouwen verheffen zich de heuvels, doorgaans langzaam hellende, maar steeds steiler naar den top toe, met kreupelhout en bosschen bedekt, gemiddeld zoowat honderd voet hoog, en langs de hellingen ziet men Zwitsersche huisjes (cafés) prijken, en villa's (à louer), tot aan den voet van den heuvel; bijna vlak tegenover mijn logement heeft men het nieuwe badhuis met fraaie tuinen er om heen en er achter den spoorweg, die van Lahnstein naar het prachtige dal voorbij Ems naar Nassau voert.

Dit nieuw badhuis bereiken wij, van onzen fatsoenlijken oever over eene fraaie ijzeren brug, en iets rechts daarvan ligt eene schilderachtige kerk, een klein eindje den berg op, te midden der boomen en vlak tegenover het aan onzen kant liggende Kurhaus, met de vergulde hel der speelzalen. Gisterenavond was dat een treffend tooneel in den prachtigen maneschijn, die stille kerk en de fluisterende boomen en de zwarte lijnen der hooge heuvelreeks, en het zacht ruischende riviertje, - en aan onzen kant, - gas, en Robert le diable en dansmuziek van allerlei aard, en Le jeu est fait! Rien ne va plus! Ik ben natuurlijk aan 't mijmeren geraakt onder de boomen aan den onfatsoenlijken kant van het water en zat steentjes in de rivier te schoppen, die er in ploften als menschen in 't graf en niet meer gezien worden, - en ik geraakte in eene Heinrich Heine-achtige, unheimliche stemming, en verbeeldde me haast, niet den dichter maar Freund Hein van den Gottesacker (die ik bij daglicht niet vinden kon, en die ook niet daar bestaat) te zien afdalen, naar de laatste mode gekleed, heel in 't wit, met een kleinen strooien hoed op den schedel en verlakte laarsjes aan de beenderen der voeten en lichte glacé-handschoenen aan de skeletachtige handen, en hem grijnzend over de brug te zien gaan, en onder de koortsachtige spelers en de bleeke badgasten rond te zien waren, hier en daar er één eventjes op den schouder tikkende en met zijn croupiers stem hem influisterende: ‘Le jeu est fait! Rien ne va plus!’

Ik beken dan ook dat ik geweldig schrikte toen er op eens eene hand op mijn schouder gelegd werd, en ik eene langgrijze gestalte naast me ontwaarde.

‘Nu, dat treft, dat ik u zoo spoedig gevonden heb,’ luidde het, en ik herkende - wien denkt ge? Wel niemand anders dan onzen ouden vriend Langhorst!

‘Ik ben al eene week hier, met Clementine en de twee kinderen;’ zeide hij, ‘en was vreeselijk blijde straks onder de boomen voor de Kursaal uwe vrouw te vinden. Uwe tante klaagde over uwe ongezelligheid en de dames wachten slechts op ons om in de Kursaal te gaan.’

[p. 318]

‘Ik ben klaar,’ hernam ik; ‘ik verlang zeer om Clementine weer te zien. Hoe gaat 't met haar?’

‘Best! wij zijn allen hier voor ons genoegen. Ik zit vreeselijk onder den plak, Smits, - van haar en van de kinderen! Sedert die in huis zijn, ben ik niemand meer! De jongen, die één jaar oud is, heerscht met onbeperkte macht over ons.’

‘Dat kan ik me best verbeelden,’ zeide ik. ‘Maar ik wilde wel dat Keetje en ik nog zoo'n despoot in huis hadden!’

Wij waren inmiddels opgestaan en slenterden over de brug naar de Kursaal, waarvoor wij onze dames onder de boomen vonden zitten.

Tante vergunde ons nauwelijks den tijd om elkaar te begroeten. Toen zij opstond en voorwendde dat het haar te koel begon te worden, verlangde zij in de Kursaal te gaan.

Ik kan niet zeggen dat wij gaarne daartoe overgingen, maar wij moeten haar den zin geven en trekken naar binnen.

De waarheid is, dat tante ontdekt had op de vreemdelingenlijst, 's middags aan tafel, dat het hier krioelt van Russische en Duitsche prinsen en Prinsessen, en zij had geene rust eer zij eenige van deze groote personages van dichtbij gezien had.

Op onze wandeling des namiddags door de tuinen kwamen we namelijk geen enkele elegante groep tegen, - en ge weet hoe dikwijls dat hier gebeurt, - of tante vroeg me ‘of dat niet wel de Prins Schelmoufski of de Prinses Warapotsckoff zijn zou,’ terwijl zij het volstrekt niet scheen te gelooven als ik haar zeide, dat ik haar hierop geen voldoend antwoord kon geven.

Ik kan niet zeggen dat ik het Kurhaus te Ems zoo mooi vind. De concertzaal is zeker zeer fraai en ruim, maar de resrauratie, waar men bij slecht weder zitten moet, is wat somber; de leeskamers zijn benauwd en de speelzaal ook.

Na een oogenblik naar de muziek geluisterd te hebben, trokken wij, alweer op tantes verzoek, in de speelkamer. Eerst aan de roulettetafel. Daar was het, als gewoonlijk, zoo vol, dat het onmogelijk was iets te zien. Bij het trente et quarante was dat minder het geval. Het publiek was daar ook deftiger. Enkele guldens worden er niet gezet; niets dan groote zilverstukken of goud.

Tante, die de zaak goed opnemen wilde, viel dadelijk op een stoel neder aan de tafel, naast eene aller elegantste jonge dame. (‘Zeker eene der prinsessen!’ fluisterde zij mij in) - en de hemel vergeve het me als ik haar onrecht doe; maar ik geloof dat het haar goeddeed, elleboog tegen elleboog naast een prinses te zitten!

Deze vorstin dan, van welken landaard zij ook was, en die in mijn oogen veel van een tooneelprinses had, zat druk te spelen en won goudstuk op goudstuk met bewonderenswaardig veel geluk.

[p. 319]

Keetje, die het vreeselijk druk had met Clementine over de kinderen, en die ‘dat akelig spel’ niet best aanzien kon, was met haar op een canapé gaan zitten. Langhorst en ik bleven achter tantes stoel staan.

Het was eene ‘comedie’ om te zien, gelijk men zegt.

Met elk goudstuk dat de vreemdelinge zette, trok tante zenuwachtig met den neus, en telkens wierp zij verwarde en schuinsche blikken op het kaartje, waarop de dame koelbloedig bezig was met de opkomende kleur te prikken.

Als zij gewonnen had en de verdubbelde inzet heel kalm liet staan, kostte het blijkbaar tante veel moeite, om haar niet te waarschuwen, ten minste de helft van het geld op te steken, - en als zij verloor, wierp tante haar zulke eerbiedig condoleerende blikken toe, dat het aandoenlijk was.

Dit was de eerste phase van tantes ziekelijken toestand. De tweede was van meer gevaarlijken aard. Ik zag haar opeens, nadat zij eenige oogenblikken als wezenloos vóór zich had zitten staren, zenuwachtig met de hand in den zak tasten, - en de vingers weer terugtrekken, alsof zij zich gebrand had.

Daarop maakte zij druk gebruik van haar flacon, en veegde zich het voorhoofd af en kreukelde haar zakdoek op eene verschrikkelijke wijze.

‘Willen we gaan, tante?’ vroeg ik, mij over haar heenbuigende.

Tante verwaardigde zich nauwelijks meer te schudden met het hoofd en bleef pal zitten. Een oogenblik later had zij de portemonnaie vastgeklemd in de hand onder de tafel.

Daar ik wist dat zij er zoo heel veel niet in had, keek ik kalmer toe dan ik anders zou gedaan hebben. Zij is namelijk met twee groote angsten op reis bezield: de eene is, dat wij elkaar kwijt mochten raken ergens in een gewoel, en de tweede is de vrees voor zakkenrollers. Zij draagt dus slechts eene heele kleine som bij zich, in de allerdiepste diepte van haar zak, en die het haar nu oneindig veel moeite moet gekost hebben, om het zoo stilzittende voor den dag te halen.

Aarzelende haalde zij eerst een louis d'or te voorschijn; maar zich bedenkende, borg zij het goudstuk dadelijk weder, en accordeerde met haar geweten voor een vijf-frankstuk.

Zij beet zich krampachtig op de lippen, wilde, tot twee keer toe, het op tafel leggen, maar trok het telkens terug, - tot zij eindelijk, als in eene soort van kalme wanhoop, het stuk geld op de tafel schoof vóór zich, - en in geweldigen angst den afloop beidde. - Die was niet gunstig. Tante balde de vuist onder tafel, liet het spel één keer voorbijgaan en zette toen weder. Ditmaal was zij gelukkiger. De croupier wierp nog een vijf-frankstuk naar het hare toe, en tante, die verlegen was hoe aan haar geld te komen,

[p. 320]

en het harkje naast haar, waarvan de Russische prinses gebruik maakte, niet durfde aanraken, zat zoolang te aarzelen, tot het ‘Le jeu est fait!’ weer klonk, - en zij haar geld niet meer terugnemen kon. Alweer gelukkig; de tien frank waren tot twintig aangegroeid - en tante kreeg opeens zulk eene geweldige kleur, dat ik vreesde haar aan eene beroerte te zien nedervallen. Nu echter vatte zij moed, en met eene beleefde buiging vroeg zij permissie aan de prinses om gebruik van het harkje te mogen maken. De dame glimlachte allerliefst en tante haalde het geld met zooveel drift naar zich toe, dat twee stukken van de tafel rolden en op haar schoot terechtkwamen. Zij was nu door de speelwoede aangetast, en zette driftig en met schitterende oogen nu eens hier dan eens daar een stuk neder en telkens werd zij door het geluk begunstigd, niet zóó de Russische prinses! Die verloor slag op slag, tot het laatste goudstuk verdween met den liefelijken glimlach van haar gezicht, en men door het blanketsel heenzag hoe zij verbleekte. Tante was echter door haar geluk stoutmoedig geworden, en waagde het de dame te condoleeren. Deze keek haar een oogenblik schuins aan, zonder te spreken, - en zei daarop niets, niets anders o Janssen, dan: ‘Prêtez moi un Louis d'or madame!’ Hare stem echter en de gemeene gelaatstrekken lichtten nu tante opeens in; zij begreep dat in plaats van naast eene Russische, zij zich naast eene geheel andere prinses bevond, en met den halfgesmoorden uitroep: ‘Schepsel!’ sprong zij van den stoel op, en ik nam de gelegenheid waar, om haar van de speeltafel weg te brengen. Zij had er een tachtig gulden bij gewonnen en het zal ons nogal moeite kosten, haar verder van het spel af te houden. Enfin, wij zullen natuurlijk ons best doen, en ik begrijp dat dit u niet zeer interesseeren zal. Ik deel het u alleen mede, opdat ge inzien moogt hoe ‘de gelegenheid den dief maakt,’ - en het u niet verwondere als ge hoort dat wij, ‘eerzame’ burgers, hier in den vreemde ons tot allerlei dwaasheden laten verleiden. Aan eene badplaats blijft ons dan ook weinig anders te doen over, als men gezond en wel is. Het zijn alleen de zieken van lichaam, die er wezenlijk iets ernstigs te doen hebben, en de zieken van ziel, die aan de speelbank verstrooiing of winst zoeken. Gezond zijn en aan eene badplaats blijven, is gekheid, zoodra men de omstreken gezien heeft, en ik heb afspraak gemaakt met Langhorst, om telkens met hem uitstapjes van hier te doen naar de naburige landen en rijken! Denk niet dat wij daarom uitgestrekte reizen zullen moeten ondernemen - van de hoogte hier overziet men al een half dozijn steden en spoedig schrijf ik u weder uit de eene of andere der zesendertig hoofdsteden van Duitschland, - verblijvende inmiddels,

t.t. Smits.