1564
129 J.H. Isings 1884-1977
‘Willem van Oranje in de Raad van State 31 december 1564’
Schoolplaat, 83 × 111 cm
Gesigneerd: Isings
Datering: na 1951
Amsterdam, Rijksmuseum
Voor het onderwerp zij verwezen naar het schilderij van Israëls (cat.nr. 14), waar dezelfde gebeurtenis is weergegeven. Isings lijkt de compositie in grote lijnen van Israëls te hebben overgenomen. In de keuze van de afgebeelde personen zijn er slechts geringe verschillen op te merken. De monnik met de Spaanse soldaten achter hem is vervangen door Margaretha's geheim-secretaris, de spanjaard Armenteros. Tussen Oranje en Viglius heeft Hopperus, een gedweeë ambtenaar en in de raad bekend als ‘Oui Madame’, een plaats gekregen.
Belangrijker dan deze details is het verschil in opvatting tussen Israëls en Isings. Bij Israëls gaat het erom de spanning van het moment, die door Willems optreden is teweeggebracht, voelbaar te maken. Bij Isings overheerst de zorg voor het historisch verantwoorde detail.
In de door Wolters uitgegeven handleiding bij de schoolplaat geeft Isings zelf verantwoording van de door hem geraadpleegde autoriteiten (onder anderen de historicus Geyl), bronnen en kunstvoorwerpen, die tot model hebben gediend. Om een voorbeeld te noemen: het wandtapijt links op de schoolplaat, dat de slag bij Roncevaux voorstelt, stamt uit een zestiende-eeuws Doorniks atelier en is door Isings gezien op de tentoonstelling Bourgondische Pracht, die in 1951 in het Rijksmuseum gehouden werd.
Ondanks het streven naar een zo groot mogelijke historische waarheidsgetrouwheid, verklaarde Isings in een enkel geval niet buiten een zekere mate van idealisering te kunnen: ‘Van Margaretha kon ik niet anders dan een geflatteerde voorstelling geven. De eerlijk vermelde werkelijkheid zou als bespotting voorkomen.’ De door de kunstenaar geraadpleegde bron Strada vermeldt namelijk: ‘Oock hadde sy een weynich baerts aen haer opperste lippe, en aen hare kinne [...]’.
Auteursrechtelijk beschermd
