123 Jacob van Lennep
De Pleegzoon in Romantische werken van mr. J. van Lennep, deel I en II, Rotterdam 1856. Octavo
Frontispice van deel i met onderschrift: ‘blz. 118’
Staalgravure, 10,5 × 7,3 cm
Linksonder: C. Rochussen del. Rechtsonder: W. Steelink sculps.
Amsterdam, Universiteitsbibliotheek
De Pleegzoon is de eerste historische roman van Jacob van Lennep (1802-1868). Over het verschijnsel historische roman wordt in Inleiding i betoogd dat het eerste voorbeeld van dit genre in 1829 verscheen: De Schildknaap, een oorspronkelijk historisch romantisch verhaal door Margaretha de Neufville. Toen had de jonge Jacob, overigens haar neef, echter al twee jaar het manuscript van zijn Pleegzoon klaarliggen. Pas in 1833, zes jaar later, na successen in de huiselijke kring bij het voorlezen, liet hij het uitgeven. Misschien liet de scherpe tekening van de Noord-Zuidverhoudingen in deze roman over de tijd van Maurits, in het bijzonder de underdog-rol van het katholicisme, die naar het idee van de schrijver moeilijk toe. ‘Papen’, ‘afgodendienaars’, zijn geen uitzonderlijke termen, jezuïeten blijven kindermoordenaars.
Voor het illustreren van historische onderwerpen werd dikwijls Charles Rochussen aangetrokken, die behalve schilder een belangrijk graficus en illustrator was. De staalgravure van Steelink naar zijn ontwerp vat enige momenten op blz. 118 van de roman samen: de baron van Sonheuvel, held van deze episode, wijst zijn bediende Bouke terecht wanneer deze de weduwe van de vermoorde Spaanse overste Velasco (op de grond) wil vasthouden; zij zou met de jezuïeten samenspannen. Rochussen toont haar dan al weglopend, terwijl de toestemming hiertoe nog niet gebleken is. De houding van Bouke, ‘het kind opnemende en te gelijk de hond strelende’, is aan een derde moment ontleend, na de aftocht van de weduwe. Men begrijpt dat de baron het kind als ‘pleegzoon’ opneemt.
Willem Steelink sr. (1826-1913) maakte ook de staalgravure op de titelpagina naar de tekening van d'Arnaud Gerkens (1823-1892) waar een gesprek tussen de predikant Raesfelt en de baron getoond wordt.
Auteursrechtelijk beschermd
