1460
92 J. Israëls 1824-1911
Thomas à Kempis, in het jaar 1460
Doek, 90 × 135 cm
Gesigneerd: Israëls
Datering: 1861-'62
Verzameling mr. F.W.D.C.A. van Hattum
Thomas à Kempis zit op een bankje in een wijds rivierlandschap, hij houdt een boek en een schrijfstift in de hand. Op de achtergrond is rechts een stad zichtbaar en links een kloostercomplex, waarschijnlijk Zwolle en het klooster op de Sint Agnietenberg waar Thomas à Kempis het grootste gedeelte van zijn leven heeft doorgebracht.
Thomas à Kempis (1379/'80-1471) was een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de Moderne Devotie, een religieuze beweging die zich kenmerkte door een streven naar verinnerlijking van het geloofsleven door middel van zelfonderzoek, meditatie, bijbelstudie en geestelijke lektuur. Hij schreef verschillende theologische werken. Ook het bekende De Imitatione Christi (De navolging van Christus) wordt door velen als van zijn hand beschouwd. Het werk, waarvan de definitieve versie uit 1441 dateert, is het meest verspreide godsdienstige werk na de Bijbel en werd in vele Europese en niet-Europese talen vertaald. Het rozenstruikje en de lelie naast het bankje waarop de schrijver zit, zijn toespelingen van Israëls op twee andere werken van Thomas à Kempis: Het rozenhofje en Het leliëndal.
De opzet van het schilderij, de priester in een rivierlandschap met op de achtergrond een stad, vertoont grote overeenkomst met een anoniem zeventiende-eeuws schilderij waarop Thomas à Kempis is afgebeeld, dat zich nu in het Provinciaal Overijssels Museum in Zwolle bevindt, en dat Israëls gezien deze gelijkenis vermoedelijk gekend heeft.
Hofdijk noemde Thomas à Kempis in de catalogus van de Arti-galerij een voorbereider van de Hervorming in Nederland, hetgeen Alberdingk Thijm weersprak, die stelde dat hij juist een belangrijk katholiek denker was geweest. Thijm vond tevens dat Israëls zijn talent geforceerd had met het uitbeelden van dit onderwerp en hij schreef dat hij Israëls liever zag als hij ‘het zieleleven onzer visschersbevolking’ uitbeeldde. Johan Gram daarentegen prees het werk en schreef onder meer: ‘En gelijk Thomas vol eenvoud was en stille rust boven alles stelde, spreekt ons uit dat meesterlijke doek, zoo in lijnen als kleur, diezelfde eenvoud en kalmte tegen [...] Het geheel treft door de bewonderenswaardige uitdrukking van't karakter, en de ziel van dien gemoedelijken dichter.’
Auteursrechtelijk beschermd
