Minnerij, misdaad en magie

Merkwaardige zaken uit Maastricht's onbekende verleden

[p. 169]

Wat een lifster in 1719 te Maastricht overkwam

Dat ook in de achttiende eeuw het liften voor een meisje niet zonder gevaar was, leren wij uit de criminele akten van het Luikse Hoge Gerecht te Maastricht.

Een 25-jarig meisje uit Antwerpen met name Petronella de Hard (of Daert), dat in Maastricht werk wilde gaan zoeken kreeg van een vrachtrijder uit Maastricht, bekend als Joseph de Voerman, een lift naar deze stad. Na hun aankomst te Maastricht bracht de voerman haar naar de aan de Brusselsestraat gelegen herberg ‘De Tinnen Pot’, waar hij haar, nadat hij zijn vrachten had afgeleverd zou komen afhalen om voor haar een onderdak te zoeken. Het meisje had er geen idee van dat zij zich daar in een, voornamelijk door soldaten bezocht bordeel bevond. Na zijn terugkomst zei de voerman tegen de waardin, dat hij het meisje even alleen wilde spreken. Zij gingen met hun drieën naar een kamer op de bovenverdieping. De vrouwen gingen op het bed zitten en de voerman op een stoel. Plotseling stond hij op en begon met de waardin te stoeien, die ook het meisje in de stoeipartij betrok. Tegen laatstgenoemde zei de voerman ‘laet ons eens een plaisierke nemen, dat is voerman vragt’. Met hulp van de waardin wist hij het zich hevig verzettende meisje te overmeesteren, maar hij werd hierin gestoord door een man die plotseling in de deur stond.

Petronella vond daarna een onderkomen in ‘Het Hof van Vriesland’. Daar kreeg zij bezoek van de voerman en de waardin uit de ‘De Tinnen Pot’, Magdalon, echtgenote van Coen Eeckels, die bij de ‘Molenpoorte aen de Maese’ een bier- en brandewijntapperij had. Zij vroeg wat Petronella voor de kost deed. Nadat deze had gezegd, dat zij van beroep spinster was, beloofde de waardin haar een ‘spinrat’ te sullen bezorgen, als zij een paar dagen bij haar in dienst wilde komen. Mede op aanraden van de voerman stemde het meisje hierin toe.

[p. 170]

In de gelagkamer van de ‘De Tinnen Pot’ had zij later met de waardin en een daar zittende man een paar potjes bier gedronken, waardoor het drietal in een vrolijke stemming geraakte. De waardin stond plotseling op en liep onder een vrolijk ‘Comp meede naer boven, allen wie mij lief hebben die aenvolgen’ de trap op. Petronella riep daarop ‘Ick heb u lief, ik sal u volgen’ en ging met haar naar boven. De waardin verzocht het meisje in een der kamers het bed op te maken. Toen zij hiermede bezig was stampte de waardin een paar malen op de vloer. Op de vraag van Petronella, waarom zij dit deed, antwoordde zij lachend ‘dat sul je wel weten als je hier een of twee dagen bent geweest’. Even daarna kwam de man met wie zij beneden had zitten drinken de kamer in. Op verzoek van zijn vrouw zette de waard een stoel met daarop een paar glazen bier en brandewijn voor de deur van de kamer.

Wat zich daarna in die kamer afspeelde, vind men vermeld in een gerechtsakte van 21 oktober 1721, waarin Petronella de Hard vertelt hoe zij door de man met medewerking van de waardin op geweldadige wijze is verkracht. De tekst van deze akte is zo scrabeus, dat het wel een passage lijkt uit een of andere pornografische roman!

Petronella kwam later ‘suchtend en weenend’ naar beneden.

De man had bij het weggaan een rijksdaalder op de tafel geworpen, die ze niet had aangenomen. Hij had daarbij gezegd ‘Ick kom morgen terug en sal u dan dobbel betalen’. Hierop antwoordde de waardin, dat Petronella ‘altijd tot syn dienst sou syn’. Later bleek dat men het meisje dronken had gemaakt door brandewijn in haar bier te gieten.

Nadat Petronella de politie van het gebeurde in kennis had gesteld, werden de waard en de waardin van de ‘Tinnen Pot’ en ook Joseph de Voerman in de Sint-Pieterspoort opgesloten. De man die haar had verkracht droeg naar zij verklaarde ‘een kleed met silveren knoopen’. Het bleek een militair van het garnizoen te zijn met name Bartholomeus Claessen. Hij moest terecht staan voor de krijgsraad. Over zijn verder lot hebben wij niets kunnen vinden. Daar het militair gerecht in dergelijke gevallen zeer streng optrad, is het niet onwaarschijnlijk, dat hij zijn daad met de dood heeft moeten bekopen.

[p. 171]

Magdalon verklaarde voor het gerecht niet te hebben gezien of gehoord wat zich in de kamer had afgespeeld, daar zij naar beneden was gegaan. Aan andere getuigen had zij echter het gebeurde in kleuren en geuren verteld. Zij had daarbij gezegd, dat zij in moeilijkheden verkeerde omdat zij, zoals zij zei het meisje ‘Voor wat lighs ofte oneerlijcks’ had gehouden, maar dat zij gebleken was ‘een eerlyck vrouwmensch te syn’.

De vroedvrouw Margaretha Prins, die, op bevel van het gerecht, Petronella had onderzocht, verklaarde dat zij bij haar sporen van verkrachting en mishandeling had aangetroffen.

Petronella die hangende het onderzoek de stad niet mocht verlaten, kreeg bezoek van een paar vriendinnen van de waardin, een juffrouw Catherina Daniels en een mevrouw Conincks, laatstgenoemde met haar man. Zij trachtten haar over te halen de stad te verlaten en niet tegen Joseph, de Voerman te getuigen. Men dreigde-haar zelfs van alle kanten te zullen vervolgen, indien zij hieraan geen gevolg zou geven. Petronella wees erop dat zij de stad niet mocht verlaten, waarop juffrouw Conincks beweerde, dat dit door schepen De Quaede, met wie zij bevriend was, wel in orde gemaakt zou worden.

Men zou haar geld geven en kleren om onherkenbaar de stad te kunnen verlaten. Zij zou naar Beverst (bij Hasselt) moeten gaan, waar de pastoor, die een neef van de waardin was een onderkomen voor haar zou zoeken. Een minderbroeder zou haar daar geld komen brengen.

Na lang aarzelen stemde het meisje toe. Zij moest de kleren van een met de familie Conincks bevriend appelvrouwtje aantrekken. Voor haar vertrek beloofden alle betrokkenen onder ede dat zij over het gebeurde het stilzwijgen zouden bewaren. Men vertrouwde erop, dat Petronella zou zwijgen, daar zij anders vier families in het ongeluk zou storten. Via de Bospoort wist Petronella, in de kleren van het appelvrouwtje, de stad uit te komen. Zij wist Beverst te bereiken, waar een minderbroeder haar een paar dagen later het beloofde geld kwam brengen.

Intussen was te Maastricht bij het onderzoek naar de verdwijning van Petronella de Hard aan het licht gekomen wie haar bij de vlucht

[p. 172]

hadden geholpen. De Luikse Vice-Schout Galliot dreigde alle betrokkenen achter slot te zetten, als zij niet onmiddellijk ervoor zouden zorgen dat zij weer te Maastricht terug kwam. Een zoon van Catherine Daniels is toen met het appelvrouwtje het meisje in Beverst gaan halen.

De door het Hoge Gerecht in deze zaak uitgesproken vonnissen ontbreken helaas bij de stukken. De straffen zullen wel niet mals zijn geweest.