Minnerij, misdaad en magie

Merkwaardige zaken uit Maastricht's onbekende verleden

Hoe een prostituée in 1733 veroordeeld werd

Bij het neuzen in oude gerechtelijke archieven vindt men tussen het droge ambtelijke proza soms levendige beschrijvingen van het toenmalige dagelijkse leven in onze stad. Vooral in de akten van de in de 17^e en 18^e eeuw veelvuldig voorkomende strafzaken tegen prostituées treft men soms beschrijvingen aan van een opmerkelijke ‘couleur locale’.

Een niet onvermakelijke affaire vinden wij in de akten van een strafzaak door hoogschout De Surlett aanhangig gemaakt tegen Anna Catharina Nassauw, huisvrouw van Johannes Reiniers. Wij laten enige uittreksels volgen van de het door beklaagde op 5 oktober 1733 gegeven ‘Personele Antwoord’.

Zij verklaart: ‘gebooren en gedoopt te sijn binnen dese stadt in de

[p. 164]

parochie van St. Jacob, out te wesen 32 jaeren ende getrouwt te sijn tegen toecomende Mey twaalf jaeren, alhier binnen de St. Janskerk met Joannes Reinier, borger en inwoonder, van de gereformeerde religie deser stadt, toen ter tijd lakenwever, die vier jaeren naer den trouw hem begeven heeft in militairen dienst onder het regiment van Prince Albert, tegenwoordig in garnisoen te Doornick’.

Op de haar gestelde vragen antwoordde zij: ‘Dat sy nu maer uit derde jaer een onkuys leven gevoert heeft en dat haeren man haer daertoe d'eerste aenlijdinge gegeven heeft, ten tijde sy beyde tot Maenen in garnisoen waeren... dat sy met een sergeant van 't regiment van Alva lange aengehouden en in overspel geleefd heeft en van denselven het kint, 'tgeene gepasserd ende gedoopt in de parocchie van St. Nicolaes, gebaert heeft, synde die familieariteyt voorts gecomen doordien den voors. sergeant toen der tijd by wijlen der gedetineerde moeder in de kost was... dat sy omtrent den 15 maenden, wanneer sy met haer moeder saliger, was woonende langs de Maese ten huyse van Ghys den brouwer, des naghs door den hallebardiers van de heeren hoogschouten, beneffens seekere Walinne, door de wandelinge geheeten Lysbeth dos Pattan et Demey, is worden opgeligt ende binnen de hoofwachte deser stadt geconfiskeert, ende des anderen daghs door de bedelvoogden (gerechtsdienaren) te samen met de Walinne dese stadt de Brusselse poorte is worden uytgeleyt... dat sy drie weeken naer die uytleidinge, naer haer op de Smeermaes soo lange opgehouden te hebben, weder omtrent de Tongerse gecomen synde, met permissie van Pieter la Haye dese stadt weder is ingecomen, ende alleenelyck met twee heerenknechten onkuys geleeft heeft, sulx enkel uyt armoede, hebbende van ieder een schellinck betomen...

Op den 21 des voorleden maent september op haere camer omtrent vyf-uyren des avonts syn gecomen twee soldaten van het regiment Marsvillar, waeraf eenen genaemt was Johannes, dat sy naer eene canne bier met voors. twee soldaten gedroncken te hebben, ten halve sesse met deselve is uytgegaen om eenen brief te bestellen op de Brusselsestraet naest den Engel, ende dat sy drie s'samen wederom syn t'huys gecomen omtrent seven uyren, als wanneer Johannes

[p. 165]

een pint brandewijn heeft laeten haelen, die sy onder haer driën ende seekere Ida, mede op 't Gragtje in de huyskens van Broeckmans wonende, hebben uytgedroncken.

Beyde soldaeten tot middernagt op haer camer syn gebleven ende Ida tot elff uyren, sonder eenige onkuysheyt met de soldaeten bedreven te hebben...

Johannes heeft syn gelt uyt seynen sack in een cattoene lapken gedrayt, en hetselve onder syn hooft gelegt heeft, die aldaer in slaep geraekt synde, door haer is worden weghgenomen en geleyd tussen de glase venster in de muyr, dogh dat sy geene intentie heeft gehad om het selve gelt te behouden, maer alleen om Johannes wacker geworden synde, wat te laeten soecken, hebbende het gelt alleenlyck bestaen in seventien schellingen, een stuckje van 12½ sent en eenen blaumuyser...

Genoemde soldaet Johannes des nagts tussen een en twee uyren wacker geworden synde en syn gelt missende geseyt heeft tegen haer “ghy hebt myn gelt genoomen” waer op sy geantwoort heeft van geen gelt te weeten... Dat Johannes oock aen den anderen aldaer present synde soldaet naer syn gelt gevraegt hebbende, denselve oock geantwoort heeft van geen gelt te weeten, hoewel denselve gesien hadde, dat sy het gelt tussen de venster en de muyr verborgen had... dat Johannes daer over groot rumoer makende en sig beclagende dat hem syn gelt gestoolen was, daer op van onderen is opgecomen eenen soldaet van Leuven genaemt Bermain, den welcken van haer heeft willen weeten waer sy dat gelt gelaeten hadde, en dat sy eenige slagen van Bermain ontfangen hebbende, hem versogt heeft van niet meer te slaen en hem de plaetse heeft aengewesen, daer sy het gelt geleyd had. Immediatelyck naer de gedaene aenwysinge had genoemd soldaet haer stillekens in de oore gesuggereert dat sy seggen soude dat Ida het gelt had weggenomen, hetgeene sy dan oock gesegd hebbende, Johannes uyt haer camer naer die van Ida is gegaen, altyd continuerende syn misbaar en geroep over syn gestoolen gelt. Op het voors. geruch was de wagt, door Ida geroepen, aengecoomen, dogh niemand medegeleyt...

Ter wylen de wagt ten haeren huyse nog was is zij door aenraedinge

[p. 166]

van Johannes gegaan naer de houtmaese by seeckere Catharina Piccard, alwaer hij haer heeft comen vinden, alwaer sy beyde de meerrest van den nagt hebben gepasseert... dat sy des morgens ten acht uyren ten haere huyse gereverteert synde met Johannes, sy beneffens Ida aenstonts door de wagt syn worden opgeligt en eerst naer de Wyckerpoort en daernaer op de hooftwagt en eyndelyck naer het stadhuys met Ida is gebracht.’

Het vonnis vermeldt o.a. ‘dat sy hoewel een getrouwde vrouw synde, niet alleen een kint in overspel gewonnen heeft, maer oock dat deselve veele jaeren haer als een publycque hoere heeft geprostitueert ende van de vuyle winste haerer lichaem geparticipeert, tot verleydinge soo van de borgers, als van de militairen deser stadt’.

Zij werd veroordeeld om op het schavot door de scherprechter te worden gegeseld met vijf roeden, met iedere roede kreeg zij zes slagen en verder werd ze levenslang verbannen uit deze stad.