Minnerij, misdaad en magie

Merkwaardige zaken uit Maastricht's onbekende verleden

Penitentenzusters haalden Protestants meisje over

In een vorig artikel vermeldden wij hoe de wijze, waarop Roomse geestelijken bekeerlingen trachtten te maken aanleiding gaf tot talrijke geschillen tussen de Brabantse en Luikse Magistraat. Het omgekeerde deed zich trouwens ook voor. Het hierna vermelde geval heeft diverse overheids-instanties meer dan een half jaar bezig gehouden.

Bij resolutie van 13 november 1786 droegen Hunne-Hoog-Mogende Heren van de Staten-Generaal der Verenigde Provinciën hun Vice-Hoogschout te Maastricht mr. J.H. van Slijpe op een onderzoek in te stellen naar de wijze waarop de zeventienjarige dochter van Pieter Laats, kapitein van het tweede bataljon van het tweede regiment Oranje-Nassau te Maastricht, uit Maastricht was verdwe-

[p. 92]

nen. Hij moest er voor zorgen dat de misleiders van het meisje opgespoord en voor de rechter gebracht werden en maatregelen nemen om dergelijke misleidingen in de toekomst te beletten.

Uit de mededelingen van haar vader bleek dat Maria Elisabeth Laats in de voormiddag van de 29e oktober de ouderlijke woning had verlaten onder voorwendsel, dat zij naar de Gereformeerde kerk ging. Inplaats daarvan had zij zich heimelijk per boot naar Luik begeven en daar haar toevlucht in een klooster der Ursulines gezocht.

Na het bekend worden van haar verblijfplaats hadden H.H.M. hun gevolmachtigde minister te Luik, Van der Hoop opgedragen aan de prins-bisschop de uitlevering van het meisje Laats te vragen, opdat zij, zoals zij eraan toevoegden, ‘tot blijdschap van de tot nu toe troosteloze vader’ weer bij hem zou kunnen terugkeren.

Op 4 december 1786 deelde Van Slijpe aan H.H.M. mede, dat hij bij zijn onderzoek in de affaire Laats een soortgelijk geval op het spoor was gekomen, dat zoals hij schreef ‘hem niet weinig licht gegeeven had in een opgevolgde verleidinge van of omtrent seekere juffrouw Bellangé, dochter van Majoor Bellangé van het Regiment van de vorst van Waldeck in dienst van H.H.M.’.

De Vice-Hoogschout had hierbij ontdekt dat in beide affaires een paar pensionaires en een religieuze van het klooster der Penitenten te Maastricht de hand hadden gehad.

Het klooster der Penitenten was destijds gelegen aan de Boschstraat. Het in de Franse tijd tot magazijn ingerichte kloostergebouw werd in 1864 aangekocht door Petrus Regout. Het terrein werd door hem gebruikt tot uitbreiding van zijn fabriek. De ‘Penitenten poort’ werd toen geplaatst voor de hoofdingang van de fabriek. In 1920 werd de poort overgebracht naar de plaats waar zij zich nu bevindt.

In het in 1623 te Maastricht opgerichte klooster der Penitenten of Recolectinnen moesten de kloosterlingen door het houden van een kostschool voor jonge dames en van een meisjesschool, waarin onderricht werd gegeven in de Nederlandse en de Franse taal en rekenen, in hun onderhoud voorzien.

De Vice-Hoogschout liet twee pensionaires in het klooster in arrest stellen op beschuldiging van het verleiden van Gereformeerde

[p. 93]

jonge dames tot het toetreden tot de Rooms-katholieke godsdienst. De moeder-overste van het klooster werd voor eventuele schending van het opgelegde arrest verantwoordelijk gesteld.

Van Slijpe vroeg H.H.M. om goedkeuring van de door hem opgelegde arresten. Tevens verzocht hij toestemming het onderzoek in de affaire Bellangé te mogen voortzetten en de religieuze, die naar gebleken was ‘de hand in deese illicite handel soude hebben’ eveneens in arrest te laten stellen.

Aangezien de Geheime Raad van de prins-bisschop de uitlevering van juffrouw Laats had geweigerd, werd Van der Hoop opgedragen aan de prins-bisschop mede te delen, dat H.H.M. met verwondering had kennis genomen van het gebrek aan medewerking van de zijde van Z.H. tot het teruggeven van een minderjarige dochter aan haar vader. Een dergelijke handelwijze was geenszins in overeenstemming met de in dergelijke zaken gebruikelijke handelwijze tussen ‘vriendnabuurlijke mogendheden’. Van der Hoop moest er op wijzen, dat zoals uit de overigens mislukte poging tot ontvoering van juffrouw Bellangé was gebleken, hier sprake was van verleiding.

Om deze redenen hadden H.H.M. buiten het laten arresteren van enige ingezetenen van het klooster der Penitenten het plan gekoesterd genoemd klooster te sluiten. Zij hadden hiervan afgezien, omdat zij vertrouwden op de medewerking van de prins-bisschop te mogen rekenen. Mocht deze medewerking echter worden geweigerd zo zouden H.H.M. ‘sig in de onaangename noodzakelijkheid bevinden om sodanige maatregelen te neemen, als tot voorkominge van soortgelijke gevallen en tot securiteit van haar ingeseetenen tegen ontvlugting en berooving hunner kinderen noodig zullen oordeelen’.

H.H.M. hoopten, dat de prins-bisschop alsnog zijn medewerking zou willen verlenen tot het uitleveren van de minderjarige dochter en het nemen van maatregelen om dergelijke ‘seductiën’ in de toekomst te beletten.

Na een langdurige correspondentie tussen de Staatse en Luikse instanties werd Van Slijpe bij resolutie van H.H.M. van 4 april 1787 ten slotte opgedragen het arrest in het klooster der Penitenten op te

[p. 94]

heffen, aangezien niet duidelijk genoeg was bewezen, dat de gearresteerden inderdaad aan de verleiding van de beide jonge dames hadden meegewerkt.

In zijn schrijven aan H.H.M. van 11 mei 1787 gaf Van Slijpe als zijn mening te kennen, dat H.H.M. over de geestelijken te Maastricht meer rechtsmacht hadden dan de prins-bisschop van Luik. Men zou hieruit moeten opmaken, dat de verzoeken tot uitlevering van mejuffrouw Laats geen bevredigend resultaat hadden opgeleverd.