Minnerij, misdaad en magie

Merkwaardige zaken uit Maastricht's onbekende verleden

Steekpenningen-affaires in 1722

Er liepen al lange tijd geruchten over manipulaties van de stadhouder of onderschout van het Luikse Hooggerecht te Maastricht Caspar Galliot.

In 1722 werd door de Luikse Hoogschout baron De Sulet opnieuw een onderzoek ingesteld naar het gedrag van genoemde stadhouder. Hierbij kwamen een aantal ontstellende feiten aan het licht. Galliot bleek zich niet alleen aan oplichting en afzetterij, maar ook aan chantage te hebben schuldig gemaakt. In de criminele dossiers van genoemd gerecht bevinden zich over deze affaires een aantal zeer uitvoerige verklaringen van slachtoffers van Galliot. Zij geven niet alleen een kijkje op de geraffineerde wijze, waarop hij de mensen geld wist af te troggelen, maar ook op het toenmalige bordeel- en prostitutiewezen in onze stad. Interessant zijn ook de daarin genoemde lokaliteiten.

Als garnizoensstad oefende Maastricht een grote aantrekkingskracht uit op veelal uit den vreemde afkomstige bordeelhouders en prostituées. Vele herbergen en kroegen waren verkapte rendez-vous huizen. Dit alles ondanks hierop gestelde zware straffen. In de crimi-

[p. 78]

nele akten van de 17e en 18e eeuw vinden wij een groot aantal vonnissen uitgesproken tegen prostituées en haar medeplichtigen. De eerste maal werden zij veroordeeeld tot geseling met zes roeden en verbanning uit de stad. De tweede maal had een langduriger geseling plaats met twaalf roeden, daarna tentoonstelling aan de schandpaal of opsluiting in de vóór het stadhuis staande ijzeren draaikooi. Tenslotte werd de veroordeelde door de scherprechter of de bedelvoogden (gerechtsdienaren) buiten de stadspoort gebracht. Wanneer zij ondanks de tegen haar uitgesproken verbanning weer opnieuw in de stad werd aangetroffen volgde een nog zwaardere bestraffing.

Na een landurige geseling werd zij gebrandmerkt en na tentoonstelling op het schavot opnieuw buiten de stad gebracht. Bij verdere terugkeer zou zij zich aan zeer zware lijfstraffen blootstellen. In al de bovengenoemde gevallen moest de prostituée ook nog de gerechtskosten betalen.

Een aantal getuigenverklaringen heeft betrekking op door Galliot gepleegde afzetterij van zaken- of ambachtslieden, die hier hun beroep uitoefenden zonder in het bezit te zijn van het bewijs van burgerschap van Maastricht ofwel lid te zijn van een gilde of het ‘cremersampt’.

Marie Blauwvoet, echtgenote van sergeant Michel Maes verklaarde, dat zij 5 à 6 jaar geleden met haar man en haar twee kinderen naar Maastricht was gekomen. Zij werkte hier als serveerster, eerst in de aan de ‘cleene gracht’ gelegen herberg ‘De Drie Leeuwen’ van Dresens en daarna in de aan de Raamstraat naast ‘De Schuure’ gelegen herberg van Steyns. Galliot was bij haar gekomen om haar erop te wijzen, dat zij zonder bewijs van burgerschap hier niet mocht werken. Hij zou haar zelfs zonder meer op straat kunnen laten zetten. Hij zei dat hij dit wel door de vingers wilde zien, mits zij hem elke maand een pattacon betaalde. Zij had hem sindsdien totaal 14 à 15 pattacons betaald. Bovendien had zij Galliot en diens vrouw vele geschenken gegeven, als dassen, voorschoten e.d. en ook lekkernijen zoals Luikse taart en geconfijte Venlose koek. Galliot had haar al die tijd met rust gelaten. Enige tijd geleden had Galliot haar trachten over te halen om gehuwde mannen of geestelijken bij haar uit te

[p. 79]

nodigen om daar ‘te converseeren met jonge dogters’ die in haar huis verbleven. Zij moest hem, zodra er een paar bij elkaar waren laten waarschuwen. Hij zou ze dan met een hellebaardier komen betrappen, waarna hij zich door de man een zwijggeld zou laten betalen. Hij beloofde haar als beloning ‘50 of meer Ryndaelders en andere galanteryen naar proportie van de somme gelts die hij van dusdanige geattrapeerde personen soude krijgen’.

Een bij dit onderhoud aanwezige vrouw Royen deed hij eenzelfde voorstel. Hij had beide vrouwen ‘naer St. Pieter getracteerd, opdat sy eenen geestlycken persoon aen de hand mochten brengen’. Een andere keer had hij beide vrouwen ‘getrakteerd’ bij de bakker aan de O.L. Vrouwepoort. Hij stelde toen voor dat ‘sy een tour om de kerk van O.L. Vrouw en om het St. Servaasklooster souden maken om te sien of sy geen kanunnik aen de hand conde krijgen’.

Hij verweet hen meermalen dat zij van de geboden gelegenheden geen gebruik maakten. Galliot had, naar vrouw Maes verklaarde, met haar ook vleselijke gemeenschap willen hebben. Toen zij dit als gehuwde vrouw met verontwaardiging van de hand wees, dreigde Galliot haar uit de stad te laten zetten. Hij liet haar met een paar andere vrouwen in het oud-stadhuis opsluiten. Bovendien plaatste hij voor haar huis een wacht, waardoor zij, naar zij beweerde, veel schade had geleden.

Getuige Thiri Etienne verklaarde, dat hij Galliot ongeveer twaalf jaren geleden een ducaat had moeten betalen om in de Lenculenstraat een winkel in vetwaren te mogen houden. Later had hij hem geld moeten geven voor het lidmaatschap van het cremersambacht.

De langs de Wal te Wyck wonende Jean Martin verklaarde dat hij Galliot 2 pattacons had moeten betalen om op de markt schoenen te mogen verkopen.

Verder was er nog een verklaring van Marie Dirix, wonende aan de Kleine Gracht. Zij had omstreeks St. Servaasdag 1720 van een vreemd vrouwspersoon voor 13 gulden een stuk omgesmolten zilver gekocht. In goed vertrouwen bood zij dit te koop aan aan de zilversmid Ghysen. Hij vertrouwde de zaak niet en waarschuwde de onderschout Galliot. Deze nam het stuk zilver in beslag. Bovendien

[p. 80]

dreigde hij vrouw Dirix met geseling en brandmerken, als zij hem niet 10 pattacons als zwijggeld betaalde. Uit angst had zij willen betalen mits Galliot haar een kwitantie gaf. Dit werd door hem geweigerd. Daar zij geen geld had gaf zij hem twee platen van een ‘vuyryzer’ ter waarde van 13 gulden ieder en voor vier gulden servetten, benevens een cravatte. Bovendien leende Galliot van haar man een schelling. Hij zei dat dit alles als afbetaling op de door haar verschuldigde 10 pattacons werd beschouwd.

[p. 81]

Radbraken van een moordenaar (pag. 62)

[p. 82]

Franz von der Trenck in de gevangenis (pag. 142)

[p. 83]

De schilder Gerard de Lairesse (pag. 15)

[p. 84]

Geboortehuis van Elisabeth Strouven in de Maastrichter Brugstraat (huis in het midden). Het huis werd de vorige eeuw bij de verbreding van deze straat afgebroken. (pag. 45)

[p. 85]

Elisabeth Strouven. (pag. 35)

[p. 86]

Wederdopers te Amsterdam (pag. 106)

[p. 87]

Grafsteen van Graaf De Maillebois in de St. Mathiaskerk te Maastricht (pag. 133)

[p. 88]

De voormalige St. Antoniuskerk te Maastricht (pag. 63)