Minnerij, misdaad en magie

Merkwaardige zaken uit Maastricht's onbekende verleden

[p. 63]

Verschrikkelijke straf voor heiligschennende daad

Op de plaats waar zich later de sluis tussen het bassin en het kanaal naar Luik zou bevinden, stonden vroeger de Sint-Antoniuskerk en het klooster der Antonieten. Deze kerk met haar twee fraaie torens werd gebouwd in 1380. Bij het beleg van Maastricht door de Franse troepen onder bevel van Maurits van Saxen werd het bovengedeelte der torens in april 1748 grotendeels door artillerie-vuur vernield. Bij een nieuw beleg, nu door de Franse republikeinen onder bevel van generaal Kleber, werden de in 1776 herstelde torens bij een hevig bombardement op 1 november 1794 opnieuw zwaar beschadigd. De kerk en het klooster brandden grotendeels uit. De nog altijd imposante resten der torens, die aan dit vlakke stadsgedeelte een mooi reliëf gaven, moesten in 1848, bij de aanleg van het kanaal naar Luik worden afgebroken.

Toen de koster van de Sint-Antoniuskerk op 16 januari 1773 de kerk binnenging om alles voor de vroegdienst voor te bereiden zag hij tot zijn ontsteltenis, dat het tabernakel opengebroken en leeggeroofd was. Het bericht van deze diefstal verwekte onder het Katholieke volksdeel onzer stad grote verontwaardiging. Toen een paar dagen later bekend werd aan welke weerzinwekkende heiligschennis de dieven zich hadden schuldig gemaakt zou deze verontwaardiging omslaan in een gevoel van verbijstering en walging.

Dank zij de voortvarenheid, waarmede door de militaire en burgerlijke overheden een onderzoek naar deze affaire was ingesteld, had men reeds na drie dagen de hand op de daders kunnen leggen.

Het bleken twee soldaten te zijn van een compagnie infanterie onder commando van kapitein Wijthong, deel uitmakend van het regiment Paltzer troepen onder bevel van generaal Lübeck. De gevangen genomen soldaten, met name Pieter Tillemans en Hendrik Rappert bekenden, dat zij zich in de nacht van 15 op 16 januari via een raam toegang tot de kerk hadden verschaft. Zij hadden het tabernakel

[p. 64]

opengebroken en hieruit ontvreemd; een verguld-zilveren ciborie en een, eveneens verguld-zilveren doosje, waarin zich geconsacreerde hostiën bevonden, verder een in een doek gewikkelde halve-maanvormige verguld-zilveren hostiehouder van een monstrans en een zilveren vaasje met H. Olie. Tillemans had daarna, buiten medewerking van Rappert, de hostiën op oneerbiedige wijze in zijn zak gestoken en ze later in een, zich tegenover de Capucijnenstraat bij het Lindenkruis aan de stadsmuur bevindende latrine gegooid en daarop zijn behoeften gedaan. Het H. Oliesel had hij op de grond uitgegoten. Rappert bekende de zich in de halvemaanvormige houder bevindende hostie in stukken te hebben gebroken. Op instignatie van Tillemans zou hij het zilveren doosje in 63 stukjes hebben geslagen. Nadat beide beklaagden hadden verklaard in hun bekentenis te volharden, wees de krijgsraad, na lang en rijp beraad, voor deze ‘grouwelyck execrabel en destabel misdaet’, op 13 maart 1713 het navolgende vonnis (ondertekend door M.L. Hoechenkyrck en V.P. Veugen):

Peter Tillemans zal de vijf vingers van de rechterhand met gloeiende tangen worden afgeknepen, daarna zal de hand worden afgekapt en zal hij hiermede levend worden verbrand.

Hendrik Rappert zal deze terechtstelling moeten aanschouwen, daarna zal hem de rechterhand worden afgekapt en zal ook hij hiermede levend worden verbrand.

Dit vonnis werd gemotiveerd met ‘sy misdadigers tot welverdiende straffen en anderen tot exempel en grouwelycken afkeer van rechtswegen.’

Het vonnis werd op 9 april voltrokken op 't Galgenveld bij de ‘Siecken’, (naast het Leprosenhuis, op de hoek van de zg. Groenstraat, op de plaats waar later het huis van notaris Boots zou staan). De veroordeelden werden onder begeleiding van de troepen van het regiment van generaal Lübeck, die verplicht werden de terechtstelling bij te wonen, naar de twee gereedstaande brandstapels gebracht. Met luide militaire muziek en het geroffel van trommen trachtte men het gehuil en geschreeuw van de gefolterden te overstemmen!

In verband met deze gebeurtenis werd het privaat bij het Linden-

[p. 65]

kruis, waarin bovenvermelde heiligschennende daden waren begaan, op aandringen van enkele Katholieke raadsleden, in de richting van de legerplaats verplaatst. Er werd nog bij vermeld dat, indien het stadsbestuur uitsluitend uit Katholieken zou hebben bestaan, ter plaatse als bewijs van eerherstel, ongetwijfeld een kapel zou zijn gebouwd.