De kus van de ijzeren maagd

En andere merkwaardige, historische en scandaleuse geschiedenissen uit vroeger eeuwen

Engelse krant versloeg in 1748 het beleg van Maastricht

In een in het stadsarchief te Maastricht aanwezig zeldzaam exemplaar van The London Evening Post van 9 tot 12 april 1748 komt een uitvoerige beschrijving voor van de toenmalige troepenbewegingen rond Maastricht. Uit de datering der krant blijkt dat de berichtgeving in die tijd vrij snel geschiedde.

In de laatste fase van de Oostenrijkse successie-oorlog hadden de Fransen de Oostenrijkse en Engelse legers in 1747 weliswaar bij Laaffelt verslagen, maar zij hadden daarbij zelf zo'n enorme verliezen geleden, dat zij eerst begin april 1748 weer in staat waren hun offensief te hervatten.

Het bovenbedoelde krantenartikel heeft betrekking op de dreigende insluiting van Maastricht door de Franse legers onder bevel van Maurits van Saksen en maarschalk van Löwendal. Maastricht werd door de Fransen terecht beschreven als ‘ce fameux boulevard des Pays-Bas, aussi formidable par sa situation que par les fortifications que les Hollandais y ont ajoutées.’

Het garnizoen van Maastricht stond onder bevel van Willem, landgraaf van Hessen-Kassel. Het garnizoen bestond uit 11.000 man voetvolk, 500 paarden, 66 kanonnen en 350

[p. 184]

man van de burgerwacht. Aan bovengenoemd krantenartikel ontlenen wij het volgende:

Hillinrouk (Hillenraad) bij Roermond, 11 april.
Zijne Koninklijke Hoogheid de Hertog van Cumberland kwam hier gistermiddag aan, toen generaal Ligonier met 18 bataljons en 18 eskadrons van de keurvorstelijke troepen de Maas overstak. Deze morgen kwam luitenant-generaal Montigni met nog 4 bataljons en 8 eskadrons van genoemde troepen hier aan. Graaf Chanclos heeft zich tot twee mijlen van hier teruggetrokken. Maastricht is ingesloten door het leger van de maarschalk van Saksen, terwijl Löwendal de hoogten van Verviers tot Berg bezet houdt, teneinde de Boven-Maas van die zijde te dekken, opdat de konvooien veilig kunnen passeren en hij de vlakte bij Maastricht kan binnentrekken ingeval de geallieerden van die kant een aanval zouden ondernemen.
Het Oostenrijkse korps vertrekt morgenochtend om zich bij de troepen aldaar te voegen. Het laat majoor Puebla te Mazeyk (Maaseik) achter met twee Oostenrijkse pandoeren bataljons en 500 Oostenrijkse cavaleristen, zodat dit een tamelijk sterke post is. Generaal Baronai bevindt zich even vóór Mazeyk met twee regimenten huzaren, om langs de Geul in de achterhoede van de vijandelijke omsingelings-gordel te patrouilleren. Drie andere huzarenregimenten worden aan de overzijde van de Maas gehouden om in de richting van Rechem (Rekem) te patrouilleren, waar de vijandelijke omsingelings-gordel begint.
Zij moeten tevens de bewegingen van d'Estrées in de gaten houden, die nabij Brey (Bree) met een beweeglijk leger van ongeveer 15.000 man, merendeels cavaleristen, voortdurend heen en weer trekt. Morgen zal de laatste divisie Britse vorstelijke keurtroepen in het kamp aankomen en men verwacht dat lord Albermarle de 18e met de negen Britse en vier keizerlijke bataljons, die gisteren vanuit Breda zijn afgemarcheerd, hier zal arriveren, Generaal Chanclos liet 12 bataljons en 6 compagnies grenadiers van de keizerlijke troepen onder het bevel van luitenant-generaal, maarschalk en majoor-generaal prins

[p. 185]

d'Aremberg en 400 man keizerlijke ruiterij en 100 huzaren onder het commando van luitenant-kolonel graaf Sollern achter voor de verdediging van Maastricht. De dag vóór de insluiting van de stad wisten ze er nog een groot convooi buskruit binnen te brengen.
De belegering van Maastricht is op 't ogenblik het gesprek van de dag. Wij zullen onze lezers misschien een genoegen doen door hun een kort overzicht te geven van de loop van de grote rivier, waaraan deze belangrijke plaats is gelegen.

Dan volgt een beschrijving van de loop van de Maas van haar oorsprong in Frankrijk tot haar monding in zee in Nederland, alsmede van de aan deze rivier gelegen plaatsen. Verder een overzicht van de opstelling der legers op het ogenblik, waarop de laatste brief vanuit Maastricht werd verzonden. Het artikel vervolgt:

De stad Maastricht ligt op de Westelijke oever van de Maas, maar Wyck, een voorstadje, ligt aan de Oostelijke oever en is met de stad verbonden door een mooie stenen brug met negen bogen. De meeste aardrijkskundigen delen haar ten onrechte in bij Brabants gebied, maar in werkelijkheid behoort ze aan de bisschop van Luik, die er haar regeringsambtenaren heeft, ofschoon het stedelijk gebied onder beheer der Hollanders staat. Dit beheer is echter zeer beperkt en wordt uitgeoefend in samenwerking met de bisschop, zo werd bepaald bij het verdrag van Munster.
Maastricht is een zeer sterke en belangrijke plaats. In 1673 werd zij ingenomen door Lodewijk XIV. De fortificaties werden zo uitgebreid, dat de prins van Oranje 52 dagen na het begin van het beleg tot de aftocht werd gedwongen. De stad werd bij het het verdrag van Nijmegen in 1679 aan de Hollanders teruggegeven en was sindsdien hun bezit.

Verder volgt een uitvoerige bechrijving van de de streek tussen Namen, Tongeren, Daelhem, Visé en Aken en de troepenbewegingen in dit gebied. Er wordt nog vermeld, dat de Fransen op de 10e begonnen met bruggen over de Maas te slaan. In de avond van de 14e zou de stad geheel zijn in-

[p. 186]

gesloten. De Oostenrijkse troepen trokken zich terug op Tongeren, daarna op Maaseik. Later voegden ze zich bij de Engelse, Hanoveriaanse en andere troepen in en om Roermond. Tot zover het krantenartikel.

Na zich van de St. Pietersberg te hebben meestergemaakt openden de Fransen in de nacht van 14 op 15 april de loopgraven.

De zware bombardementen richttten in de stad veel schade aan. Na een beleg van 22 dagen gaf de stad zich over. Op 10 mei verliet het garnizoen onder militair eerbewijs van de Fransen de stad. Na de vrede van Aken op 18 oktober 1748 ontruimden de Franse troepen de stad op 3 februari 1749.