De kus van de ijzeren maagd

En andere merkwaardige, historische en scandaleuse geschiedenissen uit vroeger eeuwen

Dragonder-officier Chevalier Baltazar was een vrouw

De vele Maastrichtenaren, die op 1 juli 1673 de intocht van de Franse troepen gadesloegen zullen niet hebben vermoed, dat een dezer krijgshaftige militairen een vrouw was.

Bij de strijd om Maastricht waren van beide zijden grote verliezen aan mensenlevens te betreuren. Van Franse zijde sneuvelde onder andere de beroemde kapitein der musketiers d'Artagnan, in onze tijd vooral bekend door de roman ‘De Drie Musketiers’ van Alexander Dumas en de vele hierop gebaseerde films. Vele katholieke burgers en vooral de roomse geestelijken van Maastricht begroetten Lodewijk XIV als een ‘bevrijder’, die hen van het Staatse bewind, dat hun zovele beperkingen oplegde, kwam verlossen. De pastoor van de St. Nicolaaskerk, Arnold van Meelbeek, die bij het proces betreffende het ‘verraad’ van 1638 aanvankelijk als medeplichtige werd gearresteerd, maar bij het Generaal pardon op 10 juni 1639, nadat hij de eed van trouw had afgelegd, in vrijheid werd gesteld, schreef op 30 juni 1673 in het doopregister van zijn kerk in 't latijn: Op deze dag gaf Maastricht zich over aan de allerchristelijkste koning. Leve de koning en moge hij het geloof doen bloeien. Verder noteerde hij in dit doopregister: Van 7 augustus mogen de katholieke begrafenisstoeten weer in volle luister door de stad trekken.

Keren wij nu terug tot onze vrouwelijke militair, een jonge dame, die toen al een zeer avontuurlijk leven achter de rug had.

[p. 174]

Zij was de te Parijs geboren Geneviéve Prémoy. Zij werd door haar vader, die teleurgesteld was, dat zijn enig kind een meisje was, als een jongen opgevoed. Op zeer jeugdige leeftijd leerde zij niet alleen paardrijden, maar ook pistoolschieten en sabelschermen. Op 16 jarige leeftijd verwondde zij bij een wapenoefening per ongeluk een van haar gezellinnen. In de mening, dat zij haar had gedood en dat zij hiervoor zou worden terechtgesteld, vluchtte zij te paard naar Rijssel. Hier trad zij, vermomd als man, onder de naam Chevalier Baltazar in dienst van het leger van de koning, dat om die stad het beleg had geslagen.

Bij de vervulling van verschillende gevaarlijke opdrachten, zoals onder andere een verkenning tot onder de muren van het door de vijand bezette leperen, onderscheidde zij zich door haar onverschrokkendheid. Aan haar militaire loopbaan zou echter, althans voorlopig, een einde komen. Hoewel de legers zich in de door hen bezette gebieden door plundering en brandschatting in hun levensonderhoud moesten voorzien, was het de soldaten streng verboden op eigen houtje op roof uit te gaan.

Onze Chevalier Baltazar werd bij een overtreding van dit verbod op heterdaad betrapt. Zij werd door de krijgsraad ter dood veroordeeld. De aalmoezenier die haar vóór de voltrekking van het vonnis de biecht afnam, vernam hierbij haar ware identiteit. Hij wist voor haar gratie te verkrijgen. Zij werd nadat men haar in vrouwenkleding had gestoken uit het kamp verjaagd.

Zij begaf zich naar Luik, waar zij door een kinderloos echtpaar liefdevol werd opgenomen. De brave mensen wilden haar zelfs als dochter adopteren. Maar dit burgerlijk bestaan was niets voor onze avontuurlijke Geneviève. Zij wist een dragonderuniform te bemachtigen, waarna zij dienst nam in het Franse leger, dat op dat ogenblik Maastricht belegerde. Ook hier onderscheidde zij zich bij verschillende schermutselingen door haar stoutmoedig optreden.

Na de val van Maastricht nam zij deel aan de veldtocht in Vlaanderen. In Kortrijk had zij een pikant en niet onvermakelijk avontuurtje. Zij moest weerstand bieden aan de avan-

[p. 175]

ces van een knappe Vlaamse, die hals over kop verliefd was geworden op de elegante Chevalier.

Bij de strijd om Valenciennes liep zij een wonde aan de borst op. Daar zij in geen geval haar ware geslacht wilde verraden, liet zij de wonde door een zigeunerin verzorgen. Als beloning voor haar onverschrokken optreden werd Chevalier Baltazar tot luitenant bevorderd. Onder maarschalk Boufflers maakte zij de veldtocht in België mee. Met gemengde gevoelens moest zij hierbij aanzien hoe de stad Luik, waar zij zo'n grote gastvrijheid had genoten, gedurende vijf dagen zwaar werd gebombardeerd. Hierbij werden onder andere het stadhuis, de kerk van St. Cathérine en het Madeleinekwartier in puin geschoten.

Belegering van Maastricht in 1673.

Zij maakte ook deel uit van een patrouille naar het leger van de prins van Oranje, dat op weg was om de Luikenaren te hulp te komen.

De z.g. Chevalier Baltazar, verwierf, vooral nadat haar ware indentiteit bekend was geworden, een zekere vermaardheid. Zij werd te Fontainbleau zelfs aan de koning voorgesteld. Haar werd een jaarrente van 900 livres toegekend.

Bovendien werd zij vereerd met het Kruis van St. Louis. Zij

[p. 176]

werd wel verplicht weer vrouwenkleding aan te nemen. Zij bleef daarbij echter steeds het korte nauw sluitende wambuis dragen.

Legerkamp van Lodewijk XIV voor Maastricht.

Zij schijnt op latere leeftijd nog te zijn getrouwd, maar hierover is verder niets bekend. In de kerkregisters van de kerk van St. Sulpice te Parijs vindt men vermeld, dat in 1704 is overleden: Geneviève Prémoy, dit le Chevalier Baltazar. Haar buurtgenoten, die schijnbaar niets van haar avontuurlijke levensloop afwisten, zullen zich wel vaak hebben afgevraagd wat deze vreemde vermelding te betekenen kon hebben.