De kus van de ijzeren maagd

En andere merkwaardige, historische en scandaleuse geschiedenissen uit vroeger eeuwen

In 1465 verwoest Sint Pieter mocht niet worden herbouwd

De heerlijkheid Sint Pieter behoorde tot het grondgebied van het prins-bisdom Luik. Dit gebied had reeds vanaf de 13e eeuw veel te lijden onder oorlogen, die dit gebied teisterden. Tussen 1295 en 1409 werd het dorp Sint Pieter niet minder dan acht malen betrokken bij de strijd van de Luikenaren tegen Maastricht, welke stad herhaalde malen, zij het zonder succes door hen werd belegerd. De oorzaak van deze strijd was de ene keer ongehoorzaamheid van de Maastrichtenaren aan hun medeheer, de prins-bisschop van Luik, en een andere keer het verlenen van gastvrijheid aan deze weer eens door de opstandige Luikenaren verjaagde kerkvorst. Sint Pieter koos in deze strijd vrijwel altijd de zijde van de bisschop.

In 1376 werd Sint Pieter door de inwoners van Huy geplunderd en in brand gestoken.

Toen in 1408 de Luikse gilden tegen hun bisschop Jan van

[p. 157]

Beieren in opstand kwamen, nam deze met zijn hele hof de wijk naar Maastricht. De Luikenaren kozen in zijn plaats Dirk van Horn tot bisschop, welke benoeming natuurlijk niet door de paus werd erkend. Als vergelding voor de aan Jan van Beieren verleende gastvrijheid begonnen de Luikenaren alle buiten de stad gelegen eigendommen van Maastrichtenaren te plunderen. Van hun kant vielen daarop de Maastrichtenaren Sint Pieter binnen, dat geheel door hen werd verwoest. De Luikenaren sloegen het beleg voor Maastricht, maar na 113 dagen moesten zij dit opbreken, omdat Jan zonder Vrees en hertog Willem VI hun broer en zwager Jan van Beieren met hun troepen te hulp kwamen. Ongeveer een halve eeuw later verkeerden Maastricht en Sint Pieter weer in een soortgelijke situatie!

De heetgebakerde Luikenaren waren ditmaal in opstand gekomen tegen hun bisschop Louis de Bourbon. Sint Pieter, dat ditmaal de zijde van de opstandelingen had gekozen, werd in 1465 door de aanhangers van de bisschop geplunderd en vrijwel met de grond gelijk gemaakt.

Nadat Karel de Stoute in 1467 Louis de Bourbon te Luik weer in zijn rechten had hersteld ging hij over tot het bestraffen van diens tegenstanders. Hij ontnam de Luikenaren vele van hun privileges. Ook Sint Pieter werd voor zijn ongehoorzaamheid streng gestraft. De hertog ordonneerde, dat de heerlijkheid bij Maastricht zou worden ingelijfd, waarbij echter alleen de Luikse magistraat te Maastricht het gezag hierover zou uitoefenen.

De Maastrichtenaren waren met deze inlijving zeer ingenomen. Sint Pieter was steeds een toevluchtsoord geweest voor uit de stad ontvluchte moordenaars, vrouwenrovers, en andere misdadigers. Zij bevonden zich daar in veiligheid voor de Maastrichtse Justitie, die in Sint Pieter geen jurisdictie. had.

De hertog beval tevens, dat Sint Pieter nooit meer zou mogen worden herbouwd. Ook hierover waren de Maastrichtenaren zeer verheugd, omdat de aan de rand van Maastricht gelegen gebouwen van Sint Pieter bij belegeringen van de stad door de vijand als schuilplaats konden worden gebruikt. Ook in latere eeuwen zien wij, dat bij dreigende bele-

[p. 158]

geringen, daar gelegen gebouwen door de Maastrichtenaren worden gesloopt en daar staande bomen worden gekapt.

Ondanks bovengenoemd verbod begonnen enige inwoners van Sint Pieter met het herstel van hun woningen, waarbij het herhaalde malen tot een handgemeen kwam met Maastrichtse gerechtsdienaren, die dit moesten beletten.

Jan van Horn, die in 1484, de door Guillaume de La Marck gedode Louis de Bourbon als bisschop was opgevolgd, verzette zich tegen de inlijving van Sint Pieter bij Maastricht. Maar in juni van dat jaar werd hij door de aartshertogen Maximiliaan en Philippe gesommeerd het door de hertog van Bourgondië gevelde vonnis ten uitvoer te brengen. Hun gevolmachtigde officier Philippe van Kleef werd met het toezicht hierop belast.

In 1488 moest ook Jan van Horn wegens onenigheden met de Luikenaren zijn toevlucht nemen in Maastricht. De Maastrichtse magistraat leende hem geld, waarbij zij echter tevens op een spoedige overdracht van de jurisdictie over Sint Pieter aan de Luikse magistraat te Maastricht aandrongen. Maar Jan van Horn, wiens benoeming tot bisschop van Luik nog niet door de paus was bevestigd, zei te vrezen, dat dit te Rome de indruk zou kunnen wekken, dat hij de heerlijkheid Sint Pieter voor geld had verkwanseld. Hij beloofde echter, dat hij zodra hij over zijn vijanden zou hebben getriomfeerd, tot deze overdracht zou overgaan. Maar hiermede bleken de Maastrichtenaren geen genoegen te nemen.

Toen de bisschop om een nieuwe geldlening kwam vragen eisten zij, dat hij eerst in een door hem en het kapittel van St. Servaas ondertekende en van zijn zegel voorziene akte de overdracht van Sint Pieter zou bevestigen. Deze eis moesten zij echter laten vallen. In 1491 besloot het stadbestuur alle gebouwen in Sint Pieter af te breken en de kelders en putten aldaar vol te storten. De bisschop bad en smeekte dit raadsbesluit niet ten uitvoer te brengen, maar dit werd zowel door de raad, als door de gilden geweigerd. De Maastrichtse burgers werden opgeroepen aan de afbraak mee te helpen.

In 1493 had te Mechelen een conferentie plaats over de inlijving van Sint Pieter bij Maastricht. De gedeputeerden van de Maastrichtse raad hadden de boodschap meegekregen op

[p. 159]

geen enkel compromis in te gaan. De conferentie leverde geen enkel resultaat op. Wel wist de bisschop gedaan te krijgen, dat de Maastrichtenaren gedurende één maand niets zouden ondernemen.

Intussen bleef de aartshertog op de uitvoering van de door Karel de Stoute uitgevaardigde verordening aandringen. Tenslotte slaagde de bisschop er toch nog in de Maastrichtse magistraat over te halen van de eis tot inlijving van Sint Pieter af te zien. Op 10 juni 1493 werd hierover, buiten medeweten van aartsbisschop Maximiliaan, tussen partijen een accoord gesloten, waarbij de inlijving voor goed van de baan was.

Het is opmerkelijk, dat Jan van Horn in 1489, dus vóór dat er van een dergelijk accoord sprake was op Sint Pieter voor de paters Franciscanen-Observanten een kerk en een klooster liet bouwen. Hij werd in 1505 in deze kerk begraven.

Enige resten van genoemd klooster, waaronder het kapelletje, vinden wij bij het reeds in vorige eeuwen bij vele Maastrichtenaren geliefde ontspanningsoord, Slavante, waarvan de naam waarschijnlijk een verbastering is van ‘Observanten’.