De kus van de ijzeren maagd

En andere merkwaardige, historische en scandaleuse geschiedenissen uit vroeger eeuwen

Losbandig Maastricht in de 18e eeuw

Tussen de akten van de Brabantse en Luikse hooggerechten vindt men vooral in de 18e eeuw opvallend veel veroordelingen van prostituées, niet alleen wegens het uitoefenen van hun beroep, maar ook wegens daarbij gepleegde diefstallen en zelfs wegens het overhalen van soldaten tot desertie.

De inhoud van deze gerechtsstukken geeft soms een onthullende kijk op het toenmalige nachtleven in Maastricht. Het blijkt dat de soldaten het zelfs waagden de meisjes mee te nemen naar hun barakken. Wat hiervan het gevolg was lezen wij in een vonnis van het Brabantse Hooggerecht van 23 januari 1734.

Hierbij werden Susanne Kraft en Christine Pinckel veroordeeld omdat zij:

niet alleen publiquelijck de hoer hadden gespeeld en aen diverse soldaten haer hebben geprostitueert van geheele nachten met haer vleeselijcke conversatie (geslachtsgemeenschap) te frequenteren en hoererij in derselve baracquen te plegen, maer sy oock, te weeten, sy, eerste beclaegde, die sig thans zwanger bevint, wanneer sy beyde beclaegden op den 29 december 's avonts omtrent ses uyren te saemen waeren gegaen naer Wyck in de baracquen, en aldaer de geheele nacht met eenige soldaten in hoerereye te hebben doorgebracht, 's morgens van daer heeft meede genomen een manshembt en een paar kousen; wanneer sy, tweede beclaegde insgelijx meede nam een bedtlaeken, dat sy, tweede beclaegde bovendien uyt andere baracquen naderhant heeft weggenoomen een bedtlaeken, alsmeede een ruytershaemer en afgehaelt en weggenoomen eenen nieuwen ruytersrock, welcke gestoole goederen sy beclaegde, telckens hebben gebracht by Judith Kollen, huysvrouwe van Nicolas Keller, om voor de beclaegde te gaen verkoopen, sooals sy danoock gedaen heeft, uytgenoomen den voorsegde ruytersrock, die door deselve bij de paters Capucijnen is worden gebracht, terwijl naar denselven recherges werden gedaen. En terwijl

[p. 116]

sulck schandelyck leven en gepleegde diverryen niet konnen worden getollereert, condemneeren tweede beclaegde Christine Pinckel door den scherprechter wel strengelyck gegeeselt te worden met vier roeden, iedere roede met zes slaegen, en de eerste beclaegde Susanne Kraft, mits haer zwangerheyt, door den scherprechter te worden gestelt op het schavot met vier roeden om haeren hals, geduerende, dat de tweede beclaegde wordt gegeeselt. Bannen beyde beclaegden voor altoos, etc...

Voor het hooggerecht van de Vroenhof stonden op 3 september 1760 terecht Johanna Maria Binné, oud 20 jaar geboren te Aken, Anna Catharina Meyers, oud 24 jaar geboren onder het regiment van Losrios, Catharina Sistermans, oud 24 jaar en Anna Marie Sistermans oud 22 jaar, beiden geboren te Heerlen.

Zij werden ervan beschuldigd onder verschillende voorwendsels naar Maastricht te zijn gekomen, zonder enig handwerk tot haar kostwinning te beoefenen en zoals het vonnis zegt:

sig aen verscheide soldaten van dit garnisoen hebben geattacheert en haere middelen van bestaen gesogt in het vuyl gewin, dat sy deeden met prostitutie van haere lighamen en het plegen van schandelike hoererye met de gaende en koomende man, insoverre, dat sy daegelyks werck gemaekt hebben, buiten de Bospoorte met verscheide soldaten en andere manspersonen in het wishout langs de Maes te gaen en sig aldaer sonder onderscheit met derselver goedvinden aen eenmenigte derselve, te prostitueren, genoegsaem in 't oog en aenschouwinge van de gehele wereld. En alsoo diergelijke libidineuse (zedeloze), criminele en ontugtige bedrijvingen, strekkende tot schandelike ergernis van het gemeen en alle luiden van ordre, tot seductie (verleiding) van de jeugt en debauche (losbandigheid) van de soldatesque, dit in een lant daer justitie en policie vigeert niet zijnde tolerabel. Veroordelen beclaegden en gedetineerden om door den scherpregter gebragt te werden ter plaetse daer men gewoon is regt en criminele justitie te doen, om aldaer publiquelik op een schavot met roeden om den hals geduerende den tijd van een halve ure

[p. 117]

tentoongestelt te werden, bannende voorts gedetineerden en beclaegden voor altoos uit de jurisdictie en graefschappe van den Vroenhove, etc...

Dit alles op poene van zwaardere straffen bij ongeoorloofde terugkomst.

Uit meerdere vonissen blijkt, dat een aantal vrouwen, ondanks de zwaardere straffen, die hierop waren gesteld, na hun verbanning toch weer naar Maastricht terugkwamen. Hiervoor stonden op 1 maart 1730 terecht: Elisabeth Oortmans, die wegens eenige jaeren hier de hoere spelen met soldaten en dragonders, waaronder ook deserteurs, hiervoor reeds eerder was veroordeeld en Marie Catharina Vlaskorn, wegens verblijf in het hoerenhuys aen den Maegdendries bij seeckre Cremer, soldaat. Zij was onlangs verbannen en veroordeeld tot de draaikooi.

Beiden zaten gevangen in de St. Pieterspoort.

Zij werden op 3 maart 1730 veroordeeld tot de draaikooi en verbanning gedurende zes jaren.

Draaikooi.

[p. 118]

Wegens verboden terugkeer van een verbanning van twee jaren wegens hoererij, werden Johanne de Boye uit Maastricht en Elisabeth Jansen uit Diest op 11 februari 1730 veroordeeld tot verbanning gedurende zes jaren en om plubliquelyck in de draeykooy door de bedelvoogden ten thoon te worden gestelt ende gedraeyt.

Bedelvoogden werden de gerechtsdienaren genoemd, die destijds landlopers, bedelaars en prostituées moesten vervolgen.

De draaikooi was een ijzeren kooi, die door middel van een wiel snel om haar as kon draaien. Bij besluit van de Raad van Maastricht van 2 mei 1695 was deze kooi opgesteld achter het traliehek aan de linker voorzijde van het stadhuis.

Hierin werden daartoe door de rechtbank veroordeeld vrouwen van lichte zeden geplaatst en rondgedraaid. De advocaat A. Bernard schrijft in zijn in 1781 gepubliceerde Tableau du spectacle Francais ou A nnales Théatrales de la ville de Maestrigt hierover:

5 Augustus 1748. De Franse militairen, die zich gaarne amuseerden, deden van tijd tot tijd in de voor het stadhuis geplaatste kooi de lichte vrouwen draaien, die men in de kazernes had verrast.

Hij vermeldt er nog bij dat men twee van deze dames, die men op het amphitheater, le paradis, van de schouwburg had gevonden, op het Vrijthof voor het met stokken gewapende regiment Normandie liet paraderen. Een schouwspel, dat men, zoals hij opmerkt, in Maastricht nog nooit had gezien!