De kus van de ijzeren maagd

En andere merkwaardige, historische en scandaleuse geschiedenissen uit vroeger eeuwen

Verplichte bedevaart of deelneming aan processie een middeleeuwse straf

In de 15e eeuw, werd voor ernstige misdaden vaak een bidweg of een pelgrimstocht als straf opgelegd. De meer of mindere ernst van de misdaad was bepalend voor de afstand die daarbij moest worden afgelegd. Iemand die wegens moord tot een verre tocht was veroordeeld, moest bij zijn terugkomst een bewijsstuk overleggen, dat hij inderdaad in de aangewezen plaats was geweest.

Op 6 augustus 1464 legde zekere Jan van Montenaken aan de raad van de stad Maastricht een brief over van Jacobus, koning van Cyprus, die daarin verklaarde dat Van Montenaken daar voor hem was verschenen. In latere jaren kon men dergelijke verplichte pelgrimstochten met toestemming van Rome tegen betaling van een bepaalde som geld afkopen: bijvoorbeeld een reis naar Cyprus met 50 Philippus guldens (ca. 200 Brab. gulden), een reis naar Rome of Santiago (San Jago of St. Jacob) di Compostella in Spanje met 10 goudgulden (ca. 24 Brab. gulden), naar de Notre-Dame te Parijs met 2 goudgulden, naar de St.-Bavo te Gent met één goudgulden, naar de Drie Koningenschrijn in de Dom van Keulen of naar de St.-Romboutskathedraal te Mechelen met een halve goudgulden. Het lijkt wel of hierbij een kilometer tarief werd toegepast!

Overspel werd gewoonlijk gestraft met een tocht naar Roccamadour en betaling van 2 Mark, ofwel met een drie uren durende te-kijk-stelling aan de schandpaal op de trap van de toenmalige ‘Landscroon’ in de Grote Staat.

Voor sommige delicten moest een openbare boetedoening worden gedaan. In 1587 moesten twee jonge Maastrichtena-

[p. 95]

ren, die door de gouverneur waren beschuldigd van baldadigheden op de wallen, in een processie van de Minderbroeders meelopen, op blote voeten, slechts gekleed in een hemd en in de hand een brandende toorts. Zo gekleed moesten zij, geknield op de stenen vloer voor de kerk ook de mis bijwonen.

In hetzelfde jaar werd een zekere Antoine Slenaken wegens mishandeling van zijn vrouw en het verwekken van een buitenechtelijk kind veroordeeld om tussen twee gerechtsdienaren deel te nemen aan de sacramentsprocessie met op het blote lijf alleen een ijzeren harnas en in de hand een brandende toorts.

Op 25 mei 1597 moest een zekere Catharina Meurs te Maastricht gekleed in een hemd, op blote voeten en met een brandende kaars in de hand in de processie meelopen, omdat haar schoonvader bij haar een kind had verwekt.

De Raad van de stad kon, ingevolge vroeger toegekende privileges ook rechtspreken in zaken, die eigenlijk tot de competentie van de geestelijke rechter behoorden.

In 1529 waren twee Maastrichtenaren beschuldigd van overspel, twee andere die hun Paasplicht niet hadden vervuld en een man die niet met zijn echtgenote samenleefde gedagvaard door de geestelijke rechter van de aartsdiaken van Luik. De raad van Maastricht achtte dit een aantasting van zijn jurisdictie. De zaak werd voorgelegd aan de Bewaarder der Privilegiën, die de geestelijke rechter van Luik in deze zaken onbevoegd verklaarde.

Ingevolge bedoelde privileges kon de Raad op 14 januari 1585 verordonneren, dat de burgers die hun kinderen en hun bedienden niet elke zondag de preek en de catechisatie deden bijwonen, zouden worden gestraft.

Een bakker uit Wyck, die in de vastentijd eieren in broodjes had verwerkt werd veroordeeld tot het verstrekken van vier maten tarwe aan de armen der stad.

Aan de pelgrimstochten naar Santiago-di-Compostella namen zoveel mensen deel, dat men in Maastricht voor de pelgrims, die vanuit het Noorden door de stad trokken, een gasthuis had ingericht. Dit was gelegen naast de St.-Jacobskapel op de hoek van de Bredestraat en de St.-Jacobsstraat.

[p. 96]

De kapel die daar reeds in het begin der 14e eeuw stond, werd in 1803 wegens bouwvalligheid afgebroken.

In de 15e eeuw stond op het Vrijthof een stenen schavot. Op dit schavot werd in 1485 de beruchte Willem van der Mark, graaf van Arensberg, bekend als Le Sanglier des Ardennes (het wild zwijn der Ardennen) onthoofd. Hij werd begraven in de Dominicanerkerk. Bij herstelwerkzaamheden in deze kerk werd in 1674 het graf teruggevonden. Men vond hierin het onthoofd skelet, gewikkeld in een, nog ongeschonden staat verkerende kleed van rood-zijden damast.

In 1505 werd op het Vrijthof ook een schandpaal geplaatst. Vagebonden en zwervers werden hieraan gedurende enige uren aan een oor vastgespijkerd. In 1535 werden op het Vrijthof een vijftiental wederdopers verbrand of onthoofd. Dat vroeger ook tegen caféhouders streng werd opgetreden blijkt uit het navolgende vonnis, dat een aardige kijk geeft op het uitgaansleven in de late Middeleeuwen.

Op 24 september 1764 werd de herbergier van het café 't Hof van Vriesland, aan de Molenpoort langs de Maas, met name Hendrik Glabbeek veroordeeld tot betaling van een boete van 10 goudgulden.

Uit het vonnis blijkt dat hij ondanks het verbod om na 9 uur nog bier of brandewijn te schenken, tabak te verkopen of gasten in zijn lokaal toe te laten, gedurende de hele nacht aan zijn gasten drank had geschonken. Dit had aanleiding gegeven tot ‘krakkelen’ en ‘désordres’, vooral onder militairen. Deze hadden de militaire wetten overtreden, door den ganschen nag met zuypen, swelgen en rinkelroeyen door te brengen.

Er zouden daaraan een twintigtal militairen hebben deelgenomen.

De herbergier kreeg de waarschuwing, dat bij een eventuele Tweede rijse (keer) een suspensie van de tappersneeringe voor een halfjaar zou worden opgelegd.