De kus van de ijzeren maagd

En andere merkwaardige, historische en scandaleuse geschiedenissen uit vroeger eeuwen

Stadspark eens trefpunt van de ‘betere standen’.

Terwijl over de geschiedenis van Maastricht zeer veel literatuur bestaat weet men betrekkelijk weinig van de leefwijze van onze stadgenoten in vroeger eeuwen. Het is opmerkelijk dat hetgeen hierover, althans in de laatste twee eeuwen is geschreven, voornamelijk van buitenlanders afkomstig is, zoals bijvoorbeeld A.J. Havé in L'Homme sans façon, (1786) J.W. Salie in Guide Impartiale du voyageur à Maestricht (1855) en M.J. de Poully in Guide des voyageurs. Histoire de Maestricht et de ses environs (1854). Zij waren alle drie uit Frankrijk afkomstige, wat men noemt Hommes de lettres. Aan hen danken wij vele interessante bijzonderheden over het toenmalige dagelijkse leven van de Maastrichtenaren. Hierbij moeten wij constateren, dat buitenlanders vaak een verassend scherpe kijk op het karakter en de leefgewoonten van onze. stadgenoten hadden.

In zijn bovengenoemde Guide geeft de Poully niet alleen een zeer uitvoerige beschrijving van de stad Maastricht, haar geschiedenis, openbare gebouwen, kerken, kloosters en industrieën, maar ook van het dagelijkse leven van onze stadgenoten, zij het dan voornamelijk van de meer gegoede burgerij, dit alles verteld op een badinerende, ietwat ironische toon.

[p. 75]

De Poully geeft ons in bijna lyrische bewoordingen een beschrijving van het stadspark, ook toen reeds Jardin Anglais (Ingelse Hoof!) genoemd. Hij vergelijkt het met de betoverde tuin van Armida. Hij zegt dat de ontwerper van dit kleine paradijs, een eenvoudige tuinman, door de Hollandse bankier Hoppe naar Parijs was gehaald om daar, in de aan de Seine gelegen villa van madame de Maintenon, een nabootsing van ons stadspark te maken. Het paviljoen in het park was het trefpunt van de Maastrichtse beau monde. Onder de groene gewelven van de hoge bomen flaneerden onze kokette schonen in gezelschap van officieren en elegant geklede heren en als men vermoeid raakte van al dat heen en weer gedrentel, ging men in het openlucht-restaurant een kopje koffie of thee drinken. Iedere zondag en donderdag kon men daar genieten van een door het muziekkorps van het garnizoen aangeboden concert.

Tegen zes uur hoorde men de bel van de boot van Luik. Van alle kanten kwamen nieuwsgierigen aanlopen om naar het aan wal komen van de passagiers te gaan kijken. De reizigers werden aan de kade afgehaald door elegante paardenomnibussen, die ze naar de hotels in de stad brachten.

De Poully vermeldt hiervan in zijn werkje: ‘Hotel Bonn van A. Bonn, aan het Vrijthof.’ Bonn had daarnaast ook een sigarenzaak. Hij vindt dit wel niet het sjiekste, maar zeker het meest comfortabele hotel van de stad. In 1853 zou er de prins der Nederlanden bij zijn bezoek aan Maastricht hebben gelogeerd. Dit hotel was voordien en ook weer later meer bekend als hotel ‘Du Casque’. Verder noemt schrijver het hotel ‘Du Lévrier’ aan de Bosstraat, dat zeer werd geprezen voor zijn luxe en comfort. De eigenaar J. van Halen wordt door Poully bestempeld als een stedelijke en muzikale beroemdheid! In dit hotel stond voor de gasten steeds een rijtuig ter beschikking voor het geval zij een uitstapje in de omgeving zouden willen maken. Aan het andere uiteinde van de stad (!), aan de Brusselsestraat, lag het hotel ‘L'Empereur’ van de gezusters Delnoz. (ter plaatse van de tuinen van het voormalige klooster der Kruisheren). Dit hotel werd speciaal aanbevolen aan mensen die van hun rust willen genieten. Verder nog het hotel ‘Manuel’ aan het O.L. Vrou-

[p. 76]

weplein, dat een druk bezocht café had en het hotel ‘L'Ours noir’ (De Zwarte Beer) van J.M. Ceulemans te Wyck, waar men goedkoop onderdak en een goede tafel kon vinden. De Poully geeft ook een uitvoerige beschrijving van de toen nog functionerende nachtwacht, die vanaf tien uur 's avonds met hun ratels (waarmede zij, naar men zegt de dieven en de vrijende paartjes waarschuwden!) door de straten liepen om de burgers aan te kondigen hoe laat het was. Tussen elke ronde trokken zij zich terug in de, op de hoek van sommige straten staande wachthuisjes. Zij waren gekleed in zeer ruime donkergrijze mantels en waren gewapend met krijgshaftig uitziende, maar in werkelijkheid vrij ongevaarlijke hellebaarden, zoals in de kerk ook door de Suisses (hier beter bekend als ‘koerezels’) werden gedragen. Ofschoon zij geen politiediensten verrichtten, moesten zij 's nachts door de straten zwervende nachtbrakers en vagabonden ondervragen. Na afloop van hun dienst moesten zij bij een brigadier rapport gaan uitbrengen. Sedert korte tijd waren zij ook bij de brandweer ingeschakeld, ofschoon men wel eens insinueerde, dat zij pas bij een brand komen opdagen, als de boel al bijna was uitgebrand! Er zat overigens nog een brandwacht in een der hoogste torens van de stad, die bij het bespeuren van een brand in de stad of naaste omgeving de noodklok moest luiden. Bij het eerste brandalarm kwamen onmiddellijk de ‘pompiers’ van de eigen brandweer van de fabriek van de heer P. Regout, onder de leiding van diens zoon ter hulp gesneld.

Schrijver roemt de carillons van Maastricht, die dag en nacht, op de hele uren een opera-aria, op de halve uren een gedeelte, en op de kwartieren enkele maten van een aria ten beste gaven. Zo hoorde men toen van het carillon van de St. Servaaskerk op de hele uren een aria uit Norma, op de halve uren het Lied van de Napolitaanse visser en van het carillon van het stadhuis een aria uit Fra Diavolo en walsen van Strauss. Bovendien werden 's zaterdags tussen 12 en 1 uur, een uur lang de nieuwste melodieën ten gehore gebracht.