De kus van de ijzeren maagd

En andere merkwaardige, historische en scandaleuse geschiedenissen uit vroeger eeuwen

Duitse Dominee vertelt over Maastricht anno 1839

In briefvorm beschrijft de Anholtse dominee F.W. Dithmar in zijn Freundliche Erinnerungen an Holland und seine Bewohner (Essen en Rotterdam 1841), zijn reisavonturen in Nederland.

Op zijn reis van Antwerpen naar Maastricht, had hij vanaf Hasselt als reisgezelschap een paar dames, die zich onderhielden over een bedevaart naar Kevelaar.

Toen zij hem vroegen of hij ook daarheen ging antwoordde hij dat hij juist van een andere bedevaart, naar het Rubensfeest te Antwerpen, terugkwam. Daar de dames deze ‘heilige’ niet kenden, was aan het gesprek al spoedig een einde gekomen.

[p. 48]

De dominee was niet erg te spreken over het optreden van de Nederlandse douane. De koffers moesten in de openlucht worden uitgepakt. Tot grote verontwaardiging van de dames werden ook hun intiemste kledingsstukken hieruit te voorschijn gehaald en door elkaar gegooid. Een kleermaker moest zich tot op het hemd uitkleden, omdat men in een van zijn zakken een lapje zijde van nog geen el had gevonden. Toen hij aan een der douaniers vroeg waarom hij zo streng tegen deze mensen optrad, antwoordde hij: ‘Omdat het Belgen zijn.’

Na ruim een uur konden zij eindelijk verder reizen, maar aan de stadspoort van Maastricht werd door de tolbeambten opnieuw een, ditmaal kort en opervlakkig onderzoek ingesteld. Dithmar was vol lof over het hotel Au Lévrier van Van Halen, waar hij aan tafel kennismaakte met enkele voorname buitenlandse gasten.

De Maastrichtse bevolking schijnt op hem geen onverdeeld gunstige indruk te hebben gemaakt. Hij miste hier de Hollandse degelijkheid en netheid, de mooie vloerkleden en het blank geschuurde vaatwerk. Een bezoek aan het Atheneum kon niet doorgaan, omdat dit wegens vakantie gesloten was. Hij roemde de ruime geest die heerstte op deze inrichting met zijn 11 leraren en 125 meest uit gegoede kringen afkomstige leerlingen. Dit stond wel in schrille tegenstelling met de bigotterie van de katholieke Maastrichtenaren, wier voornaamste bezigheden volgens hem waren: het dagelijks bijwonen van de mis, het biechten en het deelnemen aan processies en bedevaarten. Aan dit gedoe zou volgens dominee Dithmar de stad haar algemene verarming alsmede haar vele leeglopers en bedelaars danken.

Volgens deze schrijver maakten de protestanten het industriële en welvarende deel der stad uit. De meer ontwikkelden waren, ofschoon kerkelijk, over het algemeen verdraagzaam. Zij hadden niet deelgenomen aan anti-joodse demonstraties, zoals onlangs bij de inwijding van de smaakvol ingerichte synagoge hadden plaats gehad. Aan het tijdig ingrijpen van de overheid was het toen te danken, dat zij toen niet was verwoest.

Katholieken mochten deze plechtigheid, op straffe van het

[p. 49]

weigeren van de absolutie niet bijwonen. Maastrichtse protestanten uit elke stand, predikanten en stedelijke overheden hadden broederlijk aan de plechtigheden van de Israëlieten deelgenomen, die overigens goede en gehoorzame burgers waren, die driemaal per week voor de koning baden.

Schrijver zegt dat de bevolking van Maastricht, meer Belgisch en Frans, dan Hollands gezind was. Aan de verknochtheid van het garnizoen en het stadsbestuur aan Holland was het te danken, dat Maastricht niet het voorbeeld van het afvallige Venlo had gevolgd. Hij begreep niet hoe een waar geloof kon samengaan met een dergelijke verraderlijke gezindheid.

Dithmar geeft verder een uitvoerige beschrijving van de stad, haar geschiedenis en de voornaamste gebouwen, het stadspark, etc. Hij legt vooral de nadruk op het militaire belang van deze vestingstad, die voor België nog steeds een zeer begeerd bezit zou zijn. Hij had hier ook de feestelijkheden ter gelegenheid van de verjaardag van de koning bijgewoond. Het was een waar volksfeest, ook voor de armen. Het had duizenden mensen op de been gebracht, overal was muziek, er werd in de openlucht gedanst en 's avonds was er een prachtige illuminatie. Iedereen moest hiervoor bij het verlaten der stad een offertje geven.

De stadsarchitect Hermans had hem zijn belangrijke collectie getoond van hier in de bodem gevonden Romeinse munten en sieraden. Hij had hem ook de bij de bouw van een brouwerij ontdekte Romeinse thermen met hun koude en warme baden laten zien. Hij was met hem in een kleine badkamer afgedaald, maar hij had daarin niets opmerkelijks gezien.

Natuurlijk had hij ook een rondgang gemaakt door de gangen van de Sint-Pietersberg, de prijs van de gids, inclusief de fakkels, bedroeg 5 à 8 francs. Hij vermeldt o.a. de vele op de wand voorkomende namen van beroemde personen, die deze berg bezocht hadden en de vleermuizen, maar vindt de gangen wat eentonig en minder interessant dan de grotten van Han.

De hier gesproken taal vond hij een mengsel van Vlaams en Hollands, dat voor hem moeilijk verstaanbaar was, maar er

[p. 50]

werd ook veel Frans gesproken. Hij had overigens bemerkt, dat men overal waar dit gebied aan Holland grensde, weinig liefde voor dat land voelde.