De kus van de ijzeren maagd

En andere merkwaardige, historische en scandaleuse geschiedenissen uit vroeger eeuwen

Schwarzwalder vond in 1881 Maastricht oervervelend!

Een levendige en geestige beschrijving van Maastricht uit de vorige eeuw vinden wij in In den Niederlanden; Reise Erinnerungen van Heinrich Hansjakob, Heidelberg 1881. Hansjakob (1837/1916) was schrijver van religieuse volksverhalen. Om redenen van politieke aard werd hij in Duitsland tweemaal tot vestingstraf veroordeeld.

Gezicht op Maastricht.

Hij was 's zondags te Luik in het station Longeloz (sic) in de trein naar Maastricht gestapt. Het was zeer druk op het station. Volgens schrijver werd te Luik op zondag niet gewerkt, zulks in tegenstelling tot Frankrijk en ook tot Maastricht. De aanblik van Maastricht was hem erg tegengevallen. De wandeling over de brug was wel interessant, maar hij vond dat de nieuwe tijd aan de stad, met haar vuile en smalle straten en haar stijlloze huizen, was voorbijgegaan. De uit Frankfort afkomstige Casper Merian had wel einde der 17e eeuw geschreven ‘Maastricht is een mooie stad, goed gelegen, en gesmukt met vele mooie huizen en gebouwen’, maar Jakob merkt daarbij op dat dit dan wel twee eeuwen geleden het geval was. In 1881 was het allesbehalve een

[p. 35]

mooie stad! Hij vervolgt: ‘Dat was ook niet wat mij hierheen had getrokken, maar wel de een half uur van de stad gelegen Pietersberg (eigenlijk maar een flinke heuvel), maar als ik geweten had wat ik nu weet, was ik ook deze “berg” rustig voorbijgegaan.’

Een spoorwegbeambte had hem als gids een onbetrouwbaar uitziende gids aanbevolen, die Engels en Duits sprak. Deze had hem bij de wandeling door de doodstille straten der stad verteld, dat de Sint-Pietersberg eigendom was van een paar rijke Maastrichtenaren, die het recht om vreemdelingen in de berg rond te leiden en te ‘brandschatten’ aan twee of drie goed met de berg bekende burgers hadden verpacht. Zijn taak was vreemdelingen aan het station op te vangen en naar de gids te brengen. Bij een klein huisje gekomen ging hij de gids, een handelaar in levensmiddelen, uit zijn woning halen.

Schrijver vervolgt: ‘Met twee fakkels gewapend, kwam de gids, een welgedane Maastrichtse burgerman naar ons toe. Hij keek ons, onschuldige Schwarzwalders, met welgevallen aan en wij begaven ons op weg. Bij een brug over een kanaal stonden een aantal Maastrichtse straatjongens met een pijpje in de mond. Toen zij mijn hoed zagen, riepen zij luid en krijsend als aasgieren ‘Hoed! Hoed! Hoed!’ Deze arme vilthoed, die in het Walenland niet was lastig gevallen en die in Duitsland niemand zou opvallen, zou in Nederland nog dikwijls een voorwerp van spotlust worden. Hij had helaas niet de deemoed van de heilige Philippus Nerie, die naar verluidt, met een gieter op zijn hoofd door de straten van Rome wandelde, om zich te laten bespotten. Hij dankte dan God als hij eens flink werd uitgelachen. Ik dacht maar ‘wat zijde mensen toch vreselijk dom’ en lachtte maar mee!

Hij was verrast, in een kleine kapel van het Ursulinen klooster een imitatie van de Lourdesgrot te zien, waar veel vrouwen en meisjes zaten te bidden. In de kerk van Sint-Pieter werd hij bijzonder getroffen door de wijze waarop daar een boer en een meisje met uitgestrekte armen zaten te bidden, wat hun iets extatisch en bovenaards gaf. Hij gaat verder: ‘Bij het begin van de berg bevond zich, op de plaats van het voormalige Franciscaner-klooster een geliefd zomer-

[p. 36]

restaurant van de Maastrichtenaren.’ Hij bedoelt hiermede Slavante. ‘Voordat wij de berg binnengingen wilden wij daar eerst wat eten. Zij haden wel niets anders dan boterhammen en een fles Bordeaux, maar ik moet zeggen, dat ik in Maastricht het beste brood heb gegeten en dat ik alleen in de Lombardij in de buurt van Certosa di Pavia zo'n lekkere boter heb gevonden. Onze gids had, toen wij de Bordeaux bestelden, de waardin meesmuilend een wenk gegeven, als om haar te beduiden “Die twee hebben geld, die kan men snijden.”

Wij zouden graag bier hebben gedronken, maar dit was, zoals alle Nederlands bier, voor onze smaak ongenietbaar.’ Dan volgt een uitvoerige en romantische beschrijving van de tocht door de gangen van de berg. Na afloop van de rondleiding vorderde de gids een bedrag van zes gulden. Toen de Duitser hem erop wees dat in de Baedekerreisgids een bedrag van 6 francs werd genoemd, antwoordde de gids, dat in dat rode boekje wel meer fouten stonden en dat hij toch het beste kon weten wat het tarief was. Hansjakob betaalde, maar verbood de gids hem naar de stad te vergezellen.

Hij vertelt verder: ‘Toen wij in de stad terugkwamen, zagen wij de mensen op een bank voor het huis hun zondagsrust genieten, iets wat, in Zuid-Duitsland helaas niet meer voorkomt.’

Hij bezocht nog de O.L. Vrouwe kerk, maar had geen tijd meer voor de St. Servaaskerk, daar hij anders de trein naar Leuven zou missen en hij niet in de, volgens hem oervervelende stad Maastricht een paar uren op de volgende trein wilde wachten. Hij vond dat deze stad, zonder haar eerbiedwaardige torens, wel een kerkhof zou lijken. Hij meende nu te begrijpen waarom Sint Hubertus zijn bisschopszetel van hier naar het mooie Luik had overgebracht!

In de voorstad Wyck kreeg hij van een paar domme gansjes nog iets over zijn hoed te horen. Hij zegt dat hij blij was deze treurige stad vaarwel te kunnen zeggen.

Zou deze minder vleiende beoordeling van deze stad misschien te wijten zijn aan de afzetterij van de gids en de spotlust van de straatjongens?