De kus van de ijzeren maagd

En andere merkwaardige, historische en scandaleuse geschiedenissen uit vroeger eeuwen

[p. 23]

Hoe vreemdelingen in vorige eeuwen Maastricht zagen

Vrijthof was altijd een ‘seer ghenuchelycke plaetse’

Verschillende buitenlanders, die in vorige eeuwen Maastricht bezochten, vermeldden in hun reisverhalen soms aardige bijzonderheden over deze stad. Wij laten hieruit enige uitreksels volgen.

Daar zij over de kerken, openbare gebouwen en de geschiedenis van de stad vrijwel allen hetzelfde vertellen, zullen wij, om herhalingen te voorkomen, de hierop betrekking hebbende passages niet in detail overnemen.

Een der oudste beschrijvingen van de stad vinden wij in Les voyages de Munster, d'Hollande etc. van Claude Joly, die op 10 juli 1546 Maastricht bezocht. Hij zegt hierin o.a. ‘De voornaamste straat doorkruist de stad vanaf de brug tot aan een der poorten. Het is een drukke winkelstraat. In een andere straat bevinden zich de mooiste huizen van de stad.’ Na een beschrijving van de kerken, en het tweeherig bestuur van de stad, zegt hij over Vic (Wijck): ‘Klein plaatsje, er is slechts één straat van betekenis, waarin enige zaken zijn gevestigd, de andere zijn zelfs niet geplaveid...’ In een in 1640 verschenen Neue Beschreibung des Burgundisch- und Niederländischen Craises, oder der XVII Niederlándischen Provinzen etc.’ van Balchasar Rühnen, wordt betreffende de tweeherigheid van Maastricht nog vermeld, dat de nationaliteit van de moeder beslissend is bij het beantwoorden van de vraag of een kind Luiks- of Brabants burger wordt. In zijn beschrijving van de kerken vermeldt hij ook het met goud en edelstenen versierde dubbelkruis met een reliek van het H. Kruis. Hij gaat uitvoerig in op de verschillende belegeringen en verwoestingen van de stad.

Hij vermeldt dat bij het beleg en de inname van Maastricht door Parma in 1579 liefst 8000 doden zijn gevallen, waaronder 1700 vrouwen en dat door de Spanjaarden meer dan een millioen aan goud was buit gemaakt. Pater Anthonius Gonsales. (O.F.M.) beschrijft in zijn Hierusalemsche reyse, in

[p. 24]

1673 te Antwerpen gedrukt, zijn bezoek aan Maastricht op 22 juni 1664, met uitvoerige bijzonderheden over de belegeringen van de stad, de verjaging van de kloosterlingen, het mirakuleuze beeld van O.L. Vrouw en de geschiedenis van het klooster Lichtenberg dat in 1455 als Ermitage was opgericht.

Hij was zeer ingenomen met de ‘op de pleyne van Sint-Servaas, een seer ghenuchelycke plaetse, tot versiersel van de stad, niet sonder groote onkosten’ gebouwde fontein. In een, waarschijnlijk in het begin der 18e eeuw, zonder vermelding van de schrijver, drukker en uitgever, uitgegeven Voyage, wordt een uitvoerige beschrijving gegeven van Maastricht, haar kerken, het stadhuis, het tweeherig bestuur etc. Bij de relieken in de St. Servaaskerk zag de schrijver de sleutel en de beker van St. Servaas en een reliek ‘met de melk van de H. Maagd.’

Jaarlijks zouden uit Frankrijk 2 à 3000 pelgrims de bron van St. Servaas bezoeken. Hij vermeldt ook het wonderbaarlijke kruis van Wyck, dat ontstaan was uit een noot afkomstig uit ‘Hierusalem’ en waarvan men het hout niet zou kunnen beschilderen.

Elke zaterdag werd in Maastricht een paardemarkt gehouden. In ‘Can’ bij Maastricht bevond zich een klooster van de broeders van het H. Graf. Op de omliggende heuvels waren daar staties afgebeeld, een rondgang erlangs vergde meer dan 2 uur. Bij de aankomst te Maastricht had hij aan de stadspoort, ten behoeve van de gouverneur, moeten opgeven hoe hij heette, waarvandaan hij kwam en waar hij in de stad zou logeren.

In de in 1724 in Den Haag verschenen Nouveau Voyage de Grèce, d'Egypte.. (etc)... et des Pays, fait en 1721, 1722 et 1723, wordt de door de latijnen ‘Obtricum’ of ‘Trajectum ad Mosam’ genoemde stad Maastricht als een der best versterkte plaatsen van de wereld beschouwd. Verder vinden wij hierin een uitvoerige beschrijving van de stad en haar geschiedenis.

In een in 1732 te Londen verschenen Journey through the Austrian Netherlands, containing the Modern History and Description of all the Provinces, Towns, Castles, Palaces.

[p. 25]

etc. worden enige bladzijden aan Maastricht gewijd. Hierin worden bijzonderheden verteld over de gebouwen der stad, haar geschiedenis, haar tweeherigbestuur met twee burgemeesters en twintig schepenen, waarvan de helft papisten en de andere helft protestanten, die als broeders te samen zouden leven. Men zag op straat, een dominee tesamen met een Capucijnse pater wandelen. De omgeving der stad zou rijk aan wild zijn. Het leven was hier goedkoop, reden waarom hier vele Hollandse officieren met hun familie kwamen wonen. Elke dag vertrokken van hier diligences naar Holland, Brussel en Keulen.

In een in 1773 te Londen verschenen werk The present state of music in Germany, the Netherlands and United Provinces, etc. wordt door de Engelse musicoloog en organist Dr. Charles Burney aandacht besteed aan het muziekleven in Maastricht. Hij vond het grote orgel in de St. Servaaskerk ontstemd, de organist de heer Houghbrach, die tevens beiaardier was, kon hiermede dan ook geen wonderen doen.

Het tot het garnizoen behorende Hessisch regiment bezat een uitstekend muziekkorps. Na de taptoe had hij dit geruimen tijd op het Vrijthof horen spelen. In de herberg waar hij daar logeerde had hij genoten van het spel op het hakkebord door een rondreizende jongeman, die over een muzikaal talent scheen te beschikken, dat ver boven dat instrument en die situatie verheven was.