De kleine Indiaan

[p. 1]

Hoe het komt dat de grote tijgers in het westen en de kleine in het oosten zijn

Lang geleden leefde een indiaan aan de Saramaccarivier. Hij heette Manjamanjali. Hij woonde een dagreis van een indianendorp. Manjamanjali woonde niet alleen. Hij had een vrouw, een zoon en een schoonmoeder. Zijn vrouw heette Julimarin, de zoon Sali en de schoonmoeder Tete. Manjamanjali had een grote anjoemara baksi gemaakt, om vis te vangen. Die liet hij in de rivier neer. Daardoor kon hij zijn gezin van toespijs voorzien. Met een korjaal ging hij, vergezeld van Julimarin, naar de plaats waar de baksi was neergelaten.

Op een morgen gingen zij kijken wat de baksi te bieden had. Manjamanjali trok aan de kamina waaraan de baksi was vastgebonden. Die kon maar niet boven water komen. Het zat aan iets vast. Hij probeerde het nog een keer maar het baatte niet.

Hoe hard hij ook aan de kamina trok het gaf niet mee. Zijn hand deed pijn. Tenslotte zei Manjamanjali: ‘Julimarin, ik ga kijken waarom de baksi niet naar boven komt. Houd je schrap zodat de korjaal niet kantelt wanneer ik eruit ga.’ Meteen liet Manjamanjali zich in het water zakken en dook weg in het heldere water. Julimarin bleef stil zitten in de korjaal. Zij wachtte een poos. Zij stelde haar geduld nog even op de proef. Zij trok toen aan de kamina. Het was licht geworden en gaf mee. Haar man zou meteen naar boven komen, dacht ze. Het water werd troebel van verr[otte] bladeren die naar boven kwamen. Droomde zij, wat zij zag wilde zij haast niet geloven. Het water werd ook rood. Was het geen mild dat daar op het water dreef. Zij twijfelde niet meer. Iets was haar man zeker overkomen. Zij pagaaide snel naar de oever en sprong uit de korjaal. Zij bond die vast aan een twijg. Zo snel haar benen haar dragen kon liep zij het paadje naar hun kamp.

Dichtbij het kamp aangekomen schreeuwde ze: ‘Tete, Tete......., ik weet niet wat Manjamanjali is overkomen. De baksi zat aan iets vast. Manjamanjali besloot in het water te duiken om te zien waaraan het vastzat. Een hele tijd heb ik zitten wachten. Manjamanjali kwam maar niet naar boven. Ik trok aan de kamina toen raakte het los. Ik zag dat het water troebel werd. Daarna kleurde het rood en ik zag ook mild op het water drijven. Toen wist ik meteen dat iets Manjamanjali was overkomen.

[p. 2]

Julimarin zat reeds een poos te jammeren toen zij een man in haar richting zag lopen. De man had een abnormaal dikke buik. Hij kwam dichterbij en vroeg naar hun gezondheid. Het leek net alsof hij welgesteld was. Zij groetten hem ook en zeiden dat zij het uitstekend maakten. De man begon te transpireren en wist geen raad met zijn dikke buik. Toen hij een poos had gestaan vroeg hij aan hen om hem een hangmat te lenen. Ik zou graag een poosje willen uitrusten. Ik wil weer op adem komen’, zei de man.

‘U kunt een hangmat van ons lenen. Kom maar naar binnen. Kijk, daar hangt er een over de balk. Haal het eraf. Wel te rusten’, zei Julimarin. De man wilde de hangmat van Manjamanjali nemen. Tete dat langs kwam zei: ‘Kijk, die rode moet je nemen. Daarin kun je lekker slapen.’ De man haalde de hangmat van de balk en stapte erin. ‘Laat de kleine man naast mij liggen’, zei de vreemdeling. Voordat hij insliep bracht Julimarin Sali en legde hem naast de man neer. Julimarin keerde zich om en liep naar buiten.... Zij schaamde zich voor de vreemdeling. ‘Waar kwam hij plotseling vandaan?’ dacht ze.

In de keuken, gemaakt van tassie, hield hij zich bezig met de pot voor de middagmaal. Zij had een grotere lepel, gemaakt van kalebas, nodig. Zij liep de slaapkamp in om die te halen. Als aan de grond genageld bleef zij staan. Zij verstond wat de vreemdeling uitsnurkte. ‘Manjamanjali dikibi horororo, Manjamanjali dikibi horororo, Manjamanjali dikibi horororo.’ Julimarin snelde het kamp uit. Ze haalde haar moeder waardoor ook zij kon horen wat de man uitsnurkte.

Tete vermoedde wie het was. Ze fluisterde haar dochter in het oor: ‘Het moet Arwakoeja zijn mijn kind. Het heeft geen missen. Laten wij het uit de voeten maken. Wij moeten weg zijn voordat hij wakker wordt. Hij heeft Manjamanjali gedood en opgepeuzeld. Hij is van gedaante veranderd. Dat heeft hij gedaan om ons te overvallen. Nu hij weet dat wij weerloos zijn, slaapt hij zorgeloos.’ Julimarin fluisterde haar moeder in het oor: ‘Ma, hoe moet ik Sali van hem weghalen?Hij mag niet gestoord worden. Of als hij wakker wordt gaan wij allen eraan.’ Tete stelde haar dochter op haar gemak. Ze zei: ‘Ik zal het kind weghalen. Ga vast wat gali inpakken. Neem ook een kruik water mee.’ De vreemdeling voelde niet dat Tete haar kleinzoon weghaalde. Daarna haalde zij een stamper van een houten vijzel. Zij legde het naast de vreemdeling in de hangmat neer. ‘Moeder, wij moeten ons haasten. Ik weet waar wij ons voorlopig schuil kunnen houden. Weet je nog toen

[p. 3]

Manjamanjali Tatu gedood had? Het gat moest hij groter maken om het dooie dier eruit te halen.’

[p. 4]

De plaats waar zij zich schuilhielden was twee en een half uur verwijderd van hun woonplaats. Behalve hun lijfsklederen, de gali en de kruik met water namen ze niets mee. Niets kon ze het lopen moeilijk maken. ‘Bij dag kunnen we de schuilplaats bereiken. Daar zal Arwakoeja ons niet vinden.’ zei Julimarin met bevende stem. Ze togen op weg. Julimarin droeg Sali en Tete de gali en de kruik met water. Ze bereikten het gat zonder problemen. Julimarin zei: ‘Ma, dit is het gat waarover ik het had. Er is geen betere schuilplaats. Laten wij er vlug instappen voordat Arwakoeja ons ontdekt.’ Het gat was pikdonker. Zij dachten dat zij alleen in het gat waren. De kleine Sibero zat er ook in. Het was nog vroeg in de namiddag. De kleine Sibero kon op de gezichten aflezen dat zij bang waren. Hij had het vermoeden dat zij zich voor iets schuilhielden. Hij wilde weten wie hen achtervolgde. De achtervolger zou hij helpen tegen deze indringers. Zij waren zonder zijn toestemming zijn huis binnengetreden. Hij zou ervoor zorgen dat de achtervolger hen te pakken kreeg. Hij was zeer nieuwsgierig.

Al gauw zou zij te weten komen voor wie zij zich schuilhielden.

Arwakoeja was uitgeslapen. Hij merkte dat hij alleen in het kamp was achtergebleven. Hij liep naar de rivier en riep zijn keel droog maar kreeg geen antwoord. Arwakoeja begreep dat de mensen ontdekt hadden wie hij was. Hij werd erg boos omdat hij gedacht had meer eten te vinden. Hij nam zich voor het pad dat voor hem lag te volgen. Het pad leidde langs de schuilplaats waar het gezelschap zich bevond. Nauwelijks hadden zij plaats genomen op een wortel toen zij het gebrul van Arwakoeja hoorden. De kleine Sibero had het ook gehoord. Nu wist zij voor wie zij op de vlucht waren en zich in zijn huis schuilhielden. Hij begon onophoudelijk te schreeuwen: ‘Itji loko, itji loko, itji loko - zij zijn misschien hier, zij zijn misschien hier, zij zijn misschien hier.’ Arwakoeja verstond wat de kleine Sibero zei en twijfelde. Waren de mensen in het gat, wat moest hij doen. Hij ijsbeerde voor het gat. Hij wist geen raad en liep toen een heel eind van het gat weg. Kort daarop kwam hij op zijn schreden terug. Tenslotte nam hij zich voor nog verderop te gaan.

Hij keerde terug en kwam op een geniaal idee.. Arwakoeja begon heel wat grappige dingen te zeggen. Toen hij merkte dat niemand op zijn grappen reageerde gebruikte hij ongepaste taal: ‘Anan kai, loko si loko, lina loka waar is hij, hij is in het oog, hij is in de anus.’

De kleine Sibero klikte: ‘Itji loko, Itji loko, itji loko.’ Zij moest zeggen:‘Tja loko, tja loko, tja loko is Ze zijn hier, ze zijn hier, ze zijn hier.’

Arwakoeja zou dan zeker weten dat zij in het gat zaten. Zijn prooien bevonden zich in het gat. Wanneer Arwakoeja voor het gat stond, hielden Tete en

[p. 5]

Julimarin hun adem in. Julimarin kneep Sali zijn mond en neus dicht. De ademlucht mocht niet naar buiten komen. Ze bleven muisstil luisteren wat die dwaas te vertellen had. Zij gaven geen kik om zich te verraden. Als zij enigszins gedurft hadden een woord te uiten zouden zij geweest zijn. Moe en mopperend liep Arwakoeja van het gat weg. Zo 'n maaltijd, had hij zich daarop verheugd. De boosdoener zocht zijn weg op en keerde niet terug. Het gezelschap bleef nog geruime tijd in het gat zitten. Zij wilden zeker zijn dat Arwakoeja niet meer terugkwam.

Twee uur voor zonsondergang stapten zij urt het gat. Zij liepen zo snel hun benen hen dragen kon weg. Waarheen zij naartoe gingen wisten ze niet. ‘Wij kunnen niet meer naar ons kamp terug. Arwakoeja zal ons zeker een bezoek brengen. Moeder weet je soms een plaats waar wij rustig kunnen leven. Arwakoeja mag ons niet vinden. Aan Sali zal ik vertellen wat zijn vader gedood heeft. Hij kan zich dan wreken.’ troostte Julimarin zichzelf. Tete zei: ‘Mijn kind, niet ver hier vandaan woont de grote Sibero. Misschien zou zij ons willen helpen. Zij woont sinds jaar en dag op dezelfde plaats. Laat ons er heengaan. Het is ongeveer een uur lopen hier vandaan. Voor het begint te schemeren kunnen wij daar zijn. De grote Sibero, zij is een slimmerd.’ Tete die vertrouwd was met de omgeving koos een kortere weg. Die leidde naar de plaats van bestemming. Het was doodstil in het oerwoud. Toen zij de helft van de weg hadden afgelegd hoorden zij reeds de stem van de grote Sibero. Zij was weer bezig met haar rituele handelingen: ‘Kwaanggg, kwaanggg, kwannggg.’ ‘Dat is ilotoko Sibero, hoor je haar niet?’ vroeg Tete aan haar dochter. Hun vermoeidheid vergaten zij en liepen dapper door.

Zij wilden voor het donker werd bij de grote Sibero zijn. Hoe dichter zij de woonplaats van de grote Sibero naderden hoorden zij haar gezang duidelijker: ‘Kwaanggg, kwanggg, kwanggg.’

Wanneer de grote Sibero bezig was riep ze dan de bosgeesten op. Die moesten haar vertellen wat zich in het oerwoud afspeelde. Vermoeid kwamen Julimarin, Sali en Tete bij de grote Sibero aan. Zij was nog bezig met haar rituele handelingen. In haar handen hield zij een grote maraca waarmee zij de geesten opriep. De godo schudde zij en blies af en toe rook tegenaan. Ook sprenkelde zij regenwater er omheen. Toen het gezelschap inzicht was hield zij op. Zij wachtte totdat zij naderbij kwamen. Tete kende haar van vroeger toen zij jong was. Ze riep haar toe: ‘Lieve en grote Sibero, weest gegroet. Ik kom jou op de late middag lastig vallen. Je zal wel merken dat wij op de vlucht zijn.’ ‘Blijf kalm zus. Wind je niet zo op.’ suste Sibero en ver-

[p. 6]

[p. 7]

volgde: ‘Ik weet dat jullie op de vlucht zijn voor Arwakoeja.

Hij wilt jullie doden en je bloed opdrinken. Laat niets hier staan. Ga gauw naar binnen, er zijn kamers genoeg. Jullie kunnen je schuilhouden. Kom pas terug wanneer ik jullie roepen zal. Wij zullen later wel over de zaak praten.’ Nauwelijks waren zij in het huis toen zij het gegrom van Arwakoeja hoorden. Arwakoeja wilde het huis, een hol in een grote woudreus-Kankantrie, binnendringen maar werd door de grote Sibero tegen gehouden. Sibero richtte zich tot hem op een brutale toon: ‘Hebt toch een beetje respect voor anderen Arwakoeja. Waarom wil je zonder mijn toestemming mijn huis betreden’

Op spottende toon wendde Arwakoeja zich tot haar: ‘Zou ik binnen mogen. Ik wil zien of de mensen waarnaar ik zoek zich hier schuilhouden grote Sibero.’.‘Arwakoeja, jij mag alles van mij als je het maar op een beleefde manier doet. Jij mag gerust een kijkje nemen. Hou er alleen rekening mee dat ik niemand of niets heb die mij kan helpen. Wat moet ik doen als je vast zit. Misschien zou Kamma mij kunnen helpen. Dat is uitgesloten omdat je zijn hele familie haast hebt afgeslacht. Hij is de enige in het bos die jou uit het huis kan trekken. Weest dus gehoorzaam dan zal het gemakkelijk toegaan. Om makkelijk te vertrekken moet je met het achterlijf naar binnengaan. Je zal dan zonder problemen weer uit mijn huis kunnen gaan.’ maande Sibero hem aan. Niets vermoedend keerde Arwakoeja zich om. Hij begon met zijn achterpoten het huis van Sibero in te krabbelen. Het hol was te smal, voor het lijf van Arwakoeja waardoor hij moeizaam vorderde. De grote Sibero zette haar rituele handelingen voort. Er was toen geen ernst bij. Zij loerde vanuit haar ooghoeken wat hij deed en genoot ervan.

‘Kwanggg, kwanggg, kwanggg’, zong grote Sibero. Wat zij in haar schild voerde was niet te merken zo ernstig was zij. Arwakoeja zat voor de helft met zijn achterlijf in het hol. Sibero nam ongemerkt een vlijmscherp houwer die naast haar lag op en hieuw de kop van Arwakoeja. De kop rolde de helling bij de kankantrie af een ravijn in. ‘Kwanggg, Kwanggg, Kwanggg, Kwankkk, Kwankkkk, kwankkk, komen jullie maar naar buiten. Nooit hoeven jullie weer op de vlucht te gaan. Arwakoeja heb ik een kop kleiner gemaakt. Lopen jullie maar via de smalle achterdeur maar naar buiten. Er is immers werk aan de winkel.’ zei de grote Sibero. Opgelucht kwamen Tete en Julimarin naderbij. Zij dankten Sibero voor haar moed. Zij waren nu verlost van de watertijger. ‘Ik weet dat Arwakoeja jouw man gedood heeft. Hij was van plan jullie ook te doden en op te eten.’ zei Sibero.

‘Grote Sibero, ik weet niet hoe ik jou danken moet. We zijn niet van plan weer huiswaarts te keren. Wij willen niet met de kleine man weer door het

[p. 8]

bos trekken. Het is nu haast avond. Wij willen voortaan bij jou inwonen, natuurlijk met jouw toestemming. Er zijn herinneringen die ons zullen bijblijven indien wij terugkeren. Het is toch goed dat we bij jou blijven.’ vroeg Tete haast smekend. De grote Sibero zei: ‘Ik had heel lang op dit moment gewacht. Ik wist dat ik mij eens op Arwakoeja zou wreken. Hij was zeer brutaal. Hij was eens zonder mijn toestemming mijn huis binnengedrongen. Moet je horen. Arwakoeja had Kabwasi gevolgd. Plotseling was hij zijn spoor bijster. Hij had toen het vermoeden dat hij zich in mijn huis schuilhield. Omdat hij de sterkste in het oerwoud is had hij zo gehandeld. Deze keer wilde hij de beschaafde heer uithangen. Ik heb hem te grazen genomen. Ik wist dat het eens zou lukken hem af te straffen. Men zegt vaakkomt tijd, komt raad. Wat jullie betreft mogen jullie, zolang het je belieft, bij mij inwonen. Maken jullie je maar thuis. Tete jij bent een oud bekende.’ Zij leefden lang en gelukkig samen met de grote Sibero. De kleine Sali groeide flink en werd een potige jongeman.

Op zekere dag zaten zijn moeder, Julimarin, Tete en de grote Sibero voor het huis te babbelen. Sali kwam met een voorstel. Hij zei: ‘Moeder ik ben nu een man geworden. Ik wil naar het dorp van mijn vader gaan. Ik ga een piaka bouwen waarmee wij de kreek kunnen afvaren naar de rivier. De volgende dag nam Sali een hakbijl en verdween in het oerwoud.

Toen haar zoon vertrokken was dacht Julimarin: ‘Zal hij het karwei kunnen knappen. Hij heeft nooit meegemaakt hoe men een piaka uit een boom schept. Laat staan om te zien hoe het eruit ziet. Ik zal zien wat hij er van zal maken.’ Sali velde een cederboom met een behoorlijke omvang. Daarna ontdeed hij het van de schors die hij aan een kant neerlegde. Opgewekt keerde hij die dag huiswaarts. Hij deelde zijn moeder mee wat hij die dag had uitgevoerd. De volgende dag toog hij weer aan het werk. Alsof het een wonder was had de schors de vorm van een bewerkte piaka. Sali timmerde dwarse latten en brede planken die als steun en zitbanken moesten dienen. Na een weekwas hij klaar met het werk. Hij nodigde zijn moeder, grootmoeder en de grote Sibero uit om zijn werk te gaan bezichtigen. Zij waren verrast dat Sali het klaargespeeld had een piaka te bouwen. De dag van vertrek brak aan. Julimarin voelde het haar plicht de grote Sibero van hun vertrek op de hoogte te houden. De grote Sibero was heel oud geworden.

Zij was zeer bedroefd toen zij vernam wat de mensen van plan waren. Zij had zich voorgenomen de jongeman, Sali, als haar man in huis te houden.

Sibero smeekte hen dat zij haar niet alleen zouden achterlaten. Wel mochten, volgens haar, de vrouwen vertrekken maar Sali niet. Daar de familie zich had

[p. 9]

[p. 10]

voorgenomen te vertrekken bleven zij op hun besluit. Zij dankten Sibero voor alles wat zij voor hen had gedaan. Zij wensten haar als blijk van waardering een lang en gelukkig leven toe. De grote Sibero wilde weten welke richting zij zouden volgen om in het dorp van Manjamanjamali te komen. Julimarin legde haar uit welke richting zij zouden kiezen. ‘Wel,’ zei de grote Sibero, ‘Toen ik de kop van Arwakoeja had afgeslagen rolde het naar het oosten een ravijn in en het achterlijf bleef in het westen. Welnu, voortaan zullen er kleine tijgers in het oosten en de grote in het westen voorkomen. Volg als je het belieft de weg naar het oosten. Die naar het westen moeten jullie vermijden. Zo zullen jullie dan heelhuids het dorp van Manjamanjali bereiken. Het gezelschap nam afscheid en vertrok in de richting dat de grote Sibero heb had aanbevolen.