De Nederlandse psalmberijmingen in de 16de eeuw

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: diss Utrecht qu 1959

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van het proefschrift De Nederlandse psalmberijmingen in de 16de eeuw. Van de Souterliedekens tot Datheen met hun voorgangers in Duitsland en Frankrijk van S.J. Lenselink uit 1959.

 

redactionele ingrepen

p. V: kop ‘[Woord vooraf]’ toegevoegd.

p. 317: noot 1 heeft in de lopende tekst geen nootverwijzing en is aan het eind van de pagina geplaatst.

p. 343: noot 1 heeft in de lopende tekst geen nootverwijzing en is aan het eind van de pagina geplaatst.

 

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (p. II, 6, 68, 170, 172, 602 en 604) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[pagina I]

DE NEDERLANDSE PSALMBERIJMINGEN IN DE 16e EEUW VAN DE SOUTERLIEDEKENS TOT DATHEEN MET HUN VOORGANGERS IN DUITSLAND EN FRANKRIJK

 

[pagina III]

DE NEDERLANDSE PSALMBERIJMINGEN IN DE 16e EEUW VAN DE SOUTERLIEDEKENS TOT DATHEEN MET HUN VOORGANGERS IN DUITSLAND EN FRANKRIJK

Proefschrift

ter verkrijging van de graad van doctor in de letteren en wijsbegeerte aan de rijksuniversiteit te utrecht, op gezag van de rector magnificus dr. j. jongbloed, hoogleraar in de faculteit der geneeskunde, volgens besluit van de senaat der universiteit tegen de bedenkingen van de faculteit der letteren en wijsbegeerte te verdedigen op vrijdag 10 april 1959, des namiddags te 3.15 uur precies door

Samuel Jan Lenselink

GEBOREN TE RIJSOORD

Te Assen bij

van gorcum & comp. n.v. - dr. h.j. prakke & h.m.g. prakke

 

[pagina IV]

PROMOTOR: PROF. DR. W.A.P. SMIT

De uitgave van dit proefschrift is mogelijk gemaakt door een subsidie van de Nederlandse Organisatie voor Zuiver-Wetenschappelijk Onderzoek (Z.W.O.)

 

[pagina VII]

INHOUD

				blz.
TER VERANTWOORDING				1
INLEIDING
hoofdstuk i:	HET BOEK DER PSALMEN IN ISRAEL			7
	1.	Het ontstaan van de psalmen. De soorten. De ‘Sitz im Leben’		7
	2.	De samenstelling en het gebruik		17
	3.	De psalmen als poëzie		19
hoofdstuk ii:	HET BOEK DER PSALMEN IN DE CHRISTELIJKE KERK			25
	1.	Zijn betekenis voor de oudste Christenheid		25
	2.	De psalmen in het liturgisch gebruik		26
	3.	De Patres en het Psalter		27
hoofdstuk iii:	KERKLIED EN-MUZIEK TOT AAN DE REFORMATIE			31
	1.	De hymnen		31
	2.	Het kerkelijk lied en de psalmberijmingen in de volkstaal		35
		a.	Duitsland	35
		b.	Frankrijk	41
		c.	De Nederlanden	45
	3.	De kerkmuziek en haar uitvoeringspraktijk		64
DEEL I
DE 16e-EEUWSE REFORMATORISCHE PSALMBERIJMINGEN IN DUITSLAND EN FRANKRIJK
hoofdstuk i:	DUITSLAND			69
	1.	De Wittenbergse Reformatie		69

 

 

[pagina VIII]

					blz.
		a.	Luthers principes		69
		b.	Luthers medewerkers		84
	2.	De Straatsburgse en Zuidduits-anabaptistische Reformatie			95
	3.	De Franse gereformeerde gemeente te Straatsburg			115
hoofdstuk ii:	FRANKRIJK				128
	1.	De Psalmen van Clément Marot			128
		a.	Inleiding		128
		b.	De tekstverhoudingen		130
		c.	Marot's bronnen		135
			1.	De litteraire	135
			2.	De ‘theologische’	137
		d.	De Cinquante Pseaulmes		143
	2.	De Psalmen van Théodore de Bèze			147
	3.	Calvijns principes			158
DEEL II
DE NEDERLANDSE PSALMBERIJMINGEN VAN DE 16e EEUW TOT 1566
hoofdstuk i:	DE OUDSTE REFORMATORISCHE BERIJMINGEN				173
hoofdstuk ii:	DE ‘SOUTERLIEDEKENS’ (1540)				187
	1.	Rooms of Reformatorisch?			187
		a.	De Prologhe		188
		b.	De samenstelling van de bundel		196
		c.	De bronnen		198
		d.	De buitenbijbelse toevoegingen		214
	2.	De Souterliedekens als litteratuur			225
		a.	Hun gehalte		225
		b.	Hun gestalte: de strofe en het vers		231
	3.	De auteurskwestie			235
	4.	De verbreiding			245

 

 

[pagina IX]

				blz.
hoofdstuk iii:	DE PSALMEN VAN JAN UTENHOVE (1551-1566)			247
	1.	Utenhove's leven tot 1550		247
	2.	‘Eenige Psalmen, thien in getale’ (1551)		250
		a.	Inleiding	250
		b.	Psalm 1	253
		c.	Psalm 2	255
		d.	Psalm 3	260
		e.	Psalm 51	261
		f.	Psalm 103	263
		g.	Psalm 120	265
		h.	Psalm 124	268
		i.	Psalm 125	270
		j.	Psalm 127	271
		k.	Psalm 130	273
		l.	Het Vader onse en het Symbolum	275
		m.	Samenvattende constateringen en conclusies	275
	3.	Vyf-en-twintig Psalmen (1551)		276
		a.	Inleiding I	276
		b.	Psalm 43	277
		c.	Psalm 53	279
		d.	Psalm 115	280
		e.	Psalm 143	281
		f.	Psalm 15	285
		g.	Psalm 128	286
		h.	Psalm 50	288
		i.	Psalm 23	290
		j.	Inleiding II	294
		k.	Psalm 6	294
		l.	Psalm 32	295
		m.	Psalm 44	297
		n.	Psalm 79	299
		o.	Psalm 84	301

 

 

[pagina X]

			blz.
	p.	Psalm 101	303
	q.	Psalm 133	305
	r.	Het ghesanck Simeonis en De tien gheboden	306
	s.	Samenvattende constateringen en conclusies	309
4.	Utenhove's leven tot 1560		310
5.	25. Psalmen (1557)		314
6.	26. Psalmen (1558)		317
7.	11. Ander Psalmen (1558)		319
	a.	Inleiding	319
	b.	Psalm 83	321
	c.	Psalm 94	322
	d.	Psalm 52	323
	e.	De psalmen 123 en 142	324
	f.	Psalm 86	326
	g.	Psalm 85	327
	h.	Psalm 46	328
	i.	Psalm 145	329
	j.	Psalm 67	330
	k.	Psalm 112	331
	l.	Psalm 45	331
	m.	Samenvattende constateringen en conclusies	332
8.	De herdrukken van 1558 en 1559		333
	a.	[38 Psalmen (1558)]	333
	b.	11. Ander psalmen van 1559	334
9.	Andere 26. Psalmen (1559)		335
	a.	Inleiding	335
	b.	Klaagzangen (137, 12, 13, 77, 42, 90, 73, 82 en 75)	338
	c.	Liederen van geloofsvertrouwen (121 en 91)	347
	d.	Opwekkingsliederen (122, 100, 113, 117, 134, 136 en 146)	348
	e.	Lofliederen (116, 118, 126, 129, 138, 147, 19 en 24)	354
	f.	Oratio Dominica en Een dancksegghinghe	361
	g.	Samenvattende constateringen en conclusies	362

 

 

[pagina XI]

				blz.
	10.	Het leven van Utenhove tot 1565		364
	11.	LXIIII. Psalmen (1561)		366
	12.	De Hondert Psalmen (21 juni 1561)		367
		a.	Inleiding	367
		b.	De ‘Thien Psalmen’ van 1551	374
		c.	De overige psalmen van 1551	386
		d.	De 11. Ander Psalmen van 1558/9	388
		e.	De Andere 26. Psalmen van 1559	389
		f.	De ‘nieuwe’ psalmen	390
		g.	De ‘gezangen’	398
		h.	Samenvattende constateringen en conclusies	399
	13.	Hondert Psalmen, den lesten Augusti 1561		401
	14.	Acht ende dertich Psalmen		402
	15.	De Psalmen Davidis, 1566, klein- 8o en 8o		403
		a.	Inleiding	403
		b.	De ‘Thien Psalmen’ van 1551	407
		c.	De overige psalmen van 1551	413
		d.	De 11. Ander Psalmen van 1558/9	415
		e.	De Andere 26. Psalmen van 1559	416
		f.	De Hondert Psalmen van 1561	417
		g.	De laatste vijftig psalmen	419
	16.	De bekendheid van Utenhove's Psalmen in de Nederlanden		426
	17.	Slotbeschouwing		430
hoofdstuk iv:	DE PSALMEN VAN LUCAS DE HEERE (1565)			433
	1.	Inleiding		433
	2.	De Psalmen		451
	3.	De Gezangen		465
	4.	Conclusies en slotbeschouwing		467
		a.	De confessionele achtergrond	467
		b.	De poëzie	468
	5.	Schematisch overzicht	470

 

 

[pagina XII]

				blz.
hoofdstuk v:	EEN HANTBOECXKEN (1565)			471
	1.	Inleiding		471
	2.	De Psalmen		481
hoofdstuk vi:	DE PSALMEN VAN DATHEEN (1566)			493
	1.	Inleiding		493
		a.	Het leven van Datheen tot 1567	494
		b.	Het ‘Wonderjaar’ 1566	495
		c.	De oudste drukken	497
		d.	De Voorrede	511
		e.	De aanleiding	514
		f.	Datheen's bronnen	518
	2.	De Psalmen		525
	3.	Slotbeschouwingen		559
BESLUIT				565
BIBLIOGRAFISCH REGISTER				569
		A.	Handschriften	569
		B.	Lied- en Gezangboeken	569
		C.	Bijbels, Psalters, Commentaren	575
		D.	Overige 16e-eeuwse uitgaven	578
		E.	Verzamelwerken, Monografieën, Tijdschriftartikels	579
REGISTER VAN PERSOONSNAMEN				593
ADDENDUM				600